Akşam, Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez’in kürtaj açıklamasını ilk
olarak 5 Haziran 2012 tarihinde yayımlamıştır. Gazete, Diyanet İşleri Başkanı’nın kürtajla ilgili açıklamasını ve bu açıklama karşısında yapılan değerlendirmeleri iç sayfalarından duyurmuştur.
Akşam gazetesinin 5 Haziran 2012’de yayınlanan ilk haberinde “Ceninin yaşam hakkını kimse sonlandıramaz” başlığı kullanılmıştır. Van Dijk analize
başlıktan başlanmasını önerir. Başlıklar (veya semantik makro yapılar) metinde/ konuşmada yer alan söylemin ne hakkında olduğunu ortaya koyar ve söylemin taşıdığı en önemli bilgiyi/ anlamı somutlaştırarak kolayca hatırlanmasını sağlarlar. Başlıklar metni hazırlayanlar tarafından bilinçli olarak bu niyetle belirlenir ve böylece iletmek istediği temel anlamı/ bilgiyi vurgulayarak alıcıların/ okuyucuların anlamalarını ve olaya ilişkin ‘zihinsel modellerinin’ oluşumunu etkilerler (Şah, 2012: 211). Diyanet İşleri Başkanı’nın sözleri tırnaksız olarak başlığa taşınmıştır. Anne
karnındaki ceninin yaşam hakkının olduğunun ön plana çıkarıldığı ve on ikinci sayfada değerlendirilen haber Diyanet İşleri Başkanı’nın sözleriyle kurulmuştur. Bu yönüyle haber başlığını hazırlayanlarla, Görmez’in açıklamalarının aynı doğrultuda olduğunu söylemek mümkündür. Haber başlığı doğrudan kürtajın yanlış bir uygulama olduğuyla ilgilidir. Bir yargı ortaya koymaktadır. Haber başlığında bu yargının kime ait olduğuyla ilgili bir bilgi yer almamaktadır. Haberin girişinde zamansal öğelere yer vermeksizin, “anne karnındaki cenin” ifadesi kullanılmış, gazete bu yönde herhangi bir bilgi vermemiştir. Bu noktada enformasyon eksiltme yöntemine gidildiği görülmektedir.
Gazetenin verdiği haberin ana konusunu, Diyanet İşleri Başkanı’nın açıklaması ve Diyanet İşleri Başkanlığının bugüne kadar bilimsellikle ilintili olarak verdiği kürtaj kararları oluşturmaktadır. Haberde Bosna’da tecavüze uğrayan kadınların kürtaj yapmaları konusunda Diyanet’in görüşlerine yer verilerek “Bosna’da İstisna” alt başlığı kullanılmıştır. Makro yapıya bakıldığında haberin Diyanet’in söylemleriyle örtüştüğünü söylemek mümkündür. Haberde ayrıca Başkan’ın seminerde yaptığı açıklama esnasında çekilen bir fotoğrafına da yer verilmektedir. Haberden şu sonuçlar çıkarılabilir: “Kürtaj, hayatı kapsayan bütün alanlarla ilgilidir.”, “Diyanet kürtaj konusunda aynı ilke ve prensiplerle daha önce açıklamalar yapmıştır.”, “Kürtaj, bebeğin yaşam hakkına son vermektir.”
Kaynak gösterilmeyen haberin mikro yapısı incelendiğinde; haber başlığı kısa ve özet niteliğindedir. Ancak haber cümlelerinin tamamında bu kısalığın olduğunu söylemek pek mümkün görünmemektedir. Örneğin, “Diyanet İşleri Başkanı Görmez,
anne karnındaki ceninin de kendisine ait bir hayat hakkının olduğunu belirterek ‘Ne annesinin ne de babasının, onun üzerinde mülkiyet hakkı olmadığı gibi, onun hayatını sonlandırma yetkisi de yoktur.’ dedi.”, “Görmez, Bosna Savaşı sırasında Sırp askerlerinin tecavüzüyle hamile bırakılan kadınların kürtaj yapıp yapamayacağının da Din İşleri Yüksek Kurulu’na sorulduğunu hatırlatarak kurulun 14 Ocak 1993 tarihli kararını hatırlattı.” cümlelerinde olduğu gibi. Diğer taraftan
haberde kurulan cümlelerin genellikle aktif yapıda oldukları görülmektedir. “…belirterek……dedi”, “…Görmez…ifade etti.” ,“...şöyle devam etti”, “...hatırlattı” fiillerinde olduğu gibi.
Görmez’in kürtaj açıklamalarından sonra siyasilerin, sivil toplum örgütlerinin çeşitli görüşleri gündeme gelmiştir. Bunlardan biri Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş’ın yaptığı açıklamadır. Demirtaş, partisinin grup toplantısında yaptığı konuşmada Diyanet İşleri Başkanı Görmez’in Uludere’de yaşanan hakkında neden sessiz kaldığına değinmiştir. Gazete, açıklamayı 6 Haziran 2012 tarihinde, onuncu sayfada değerlendirirken, Başbakan’a karşı yapılan eleştiriler haberde ön plana çıkarılmıştır. “Bizlerle ilgili daha dikkatli konuşacaksın” başlığının seçildiği haber, kürtaj gündeminden öte Demirtaş’ın Başbakan’a yönelik sözlerinden oluşmaktadır. Görmez’e yönelik sözlerse haberin sonunda, doğrudan tırnak içerisinde aktarmıştır. “Uludere Helal mi?” alt başlığı kullanılan haberin konumuzla ilgili olan kısmında sadece Demirtaş’ın açıklaması verildiği için makro ve mikro analize imkan vermemektedir. Haberde kaynak olarak “Ankara” ifadesine yer verilmiş, Demirtaş’ın fotoğrafı haberde yer almıştır.
Mehmet Görmez’in yaptığı açıklama karşısında görüş bildiren isimler arasında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Grup Başkan Vekili Emine Ülker Tarhan da yer almaktadır. Akşam, Tarhan’ın yaptığı yazılı açıklamayı aynı gün, on birinci sayfadan gündemine almıştır. “Eşitlik Komitesi endişeli” başlıklı haberde, spot ve ara başlık kullanılmadığı görülmektedir. Tarhan’ın sözlerinin doğrudan, tırnak işareti kullanılmadan başlıkta verilmesi bu sözlerin haberin söylemine dönüştüğünü göstermektedir. Haberde Avrupa Konseyi Eşitlik ve Ayrımcılığa Karşı Komite’nin görüşleri, Tarhan’ın açıklamalarına dayanılarak yansıtılmıştır. Haberde Tarhan’ın fotoğrafı kullanılmış, haberin kim tarafından yazıldığı belirtilmemiştir. Haberden şu sonucu çıkarmak mümkündür: “Başbakanın gündeme getirdiği, Diyanet İşleri Başkanının dini yönünü vurguladığı kürtaj, Avrupa’da eşitlik konusunda endişe oluşturmuştur.” Açıklamanın sunumunda, Tarhan’ın söylemlerine uygun bir dil oluşturulduğu görülmektedir. Haberin mikro analizi ele alındığında benzer sonuçlar görülmektedir. Özetle söyleyecek olursak; haberin söylemi, kaynağın söylemiyle örtüşmektedir.
Haberde içeriğinde kısa cümlelerle birlikte uzun ve karmaşık cümlelerin de kullanıldığı görülmektedir. Tarhan yazılı açıklamada, komitenin dünkü toplantısında
edip buyurması üzerine kürtaja yasak getirilmesi ve emir tebliğinin ardından Diyanet tarafından da cinayet fetvası verilmesi yolundaki açıklamalara” karşı derin endişesini dile getirdi” cümlesinde görüldüğü gibi. Haberde ayrıca etken fiillerin
kullanılmış, bununla birlikte Tarhan’ın söylemlerini destekleyen ve mesafeli durulduğunu ortaya koyan fiiller bir arada verilmiştir. “….dedi” ve “ileri sürdü” fiillerinde olduğu gibi.
Gazetenin konumuzla ilgili son haberi CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun yaptığı açıklamadan oluşmaktadır. Birinci sayfadan verilen haberde konumuzla ilgili olarak yapılan açıklama bir alt başlık olarak, on ikinci sayfada değerlendirilmiştir. “Adını siz koyun biz kabul ederiz” başlıklı haberde, Kılıçdaroğlu’nun yaptığı açıklama doğrudan tırnaklar içinde aktarılmıştır. Kılıçdaroğlu’nun yaptığı açıklamanın konumuzla ilgili bölümü “Diyanet’e uyarı” alt başlığını taşımaktadır. Açıklama, haber diline tam olarak çevrilmediği, açıklama tırnak içinde doğrudan aktarıldığı için makro ve mikro analize yeterince imkan vermemektedir.