SES–e gore Ailelerin Durumu

Birinci alt problemde ailelerle ilgili bulgular olus turulurken, Ek 7 ” O grenci Ailelerine Yo nelik O lcme Aracş„ ve Ek 8 ” O grenci Aileleri Ro portaj Sorularş Anketi„nde yer alan hem kapalş hem de acşk uclu ces itli sorular degerlendirilmis tir. O grenci Ailelerine Yo nelik testin sonuclarş uzerine alt, orta ve ust SES aileleri arasşnda anlamlş bir farklşlşk olup olmadşgş, tek degis kenli varyans analizi kullanşlarak toplam puan esas alşnmşs tşr.

Tablo 26-O grenci aileleri ile ilgili testin ANOVA Sonuclarö Kareler toplamş Serbeslik

derecesi

Ortalama F Anlamlşlşk

duzeyi

Gruplar arasş 7130,213 2 3565,106 48,002 ,000

Gruplar ici 11808,898 159 74,270

Toplam 18939,111 161

Tablodan da go ruldugu gibi ailelerin SES“e go re anlamlş farklşlşgşn oldugu saptanmşs tşr.

Ancak farklşlşgşn kaynagşnş belirlemek amacşyla soru bazşnda kars şlas tşrmalar yapşlmşs tşr.

O grenci Ailelerine Yo nelik testin sonuclarş uzerine alt, orta ve ust SES aileleri arasşnda anlamlş bir farklşlşk olup olmadşgş, tek degis kenli varyans analizi kullanşlarak her bir test maddesi icin incelenmis tir. Toplam 42 maddeden olus an testin 34 maddesinde 0.05 duzeyinde farklşlşk oldugu, diger 9 tanesinde olmadşgş go rulmus tur. Buna go re genel olarak Genel olarak

” Aile uyeleri yemeg i birlikte yer, Annenin o g renim duzeyi?, Babanğn o g renim duzeyi?, Eve gunluk gazete alğnğr, Anne kitap okur, Baba kitap okur, Ailenin aylğk gelir toplam duzeyi nedir?, Ailenin aylğk eg itim harcamalarğnğn miktarğ (rakamla yazğnğz), Evde bilgisayar var mğ?, Evde internet bag lantğsğ var, O g renci o devlerini yaparken internetten yararlanğyor, Anne-baba bas ka sosyal aktivitelere zaman ayğrabiliyor , O g renci sosyal aktivitelere katğlğyor, Evde kararlar verilirken cocug a soruluyor, C ocuk karar verirken ailesi o zgur bğrakğyor, Aile, okuldaki cocuklarğ icin o dev yapma, oyun,spor ve bas ka etkinlikler icin haftalğk bir zaman planlamasğ yapğp bunu uyguluyor, Bireyleri calğs an ailelerde evde cocuklarla ilgilenenler kimlerdir?, C ocuklarğyla gun icinde onlarğn okul ici ve okul dğs ğ etkinlikleriyle ilgili iletis im kuruyor mu?, Bilgi kazanğmğnda dayak olayğna inanğlğyor , C ocuklarğ mantğksal ya da nedensel ilis kiler tas ğyan konus malar yapğlğyor, Iyi yetis kin yetis tirebilmek icin sğkğ kurallarla cocuklarğ buyutulmelidir, C ocuklar anne-babalarğnğ herkesten ustun go rmelidir. , Ana-babaya sadakat her s eyden o nce gelir, C ok kğzdğg ğm zaman dayak atabilirim, C ocug uma kğzdğg ğm zaman ko tu so zler so ylerim, O devlerimi yaparken cocug uma yardğm ederim, Gazete, kag ğt, plastik, cam, pil gibi maddeleri farklğ co p kutularğna atarğz, Araba kullanğyorsam gereksiz yere kornaya basmam, O g rencinin kardes i/kardes leri var mğ(kac kardes )?, C ocug umz dershane /etud/ kurs gibi ek eg itim go ruyor, C ocug umun okuldaki eg itimi sğrasğnda yeterince bilgi aldğg ğnğ dus unuyorum, C ocug uma verilen o devin miktarğ ve nitelig i sorun yaratğyor, C ocug umun kendine ait bir calğs ma odasğ varÇmaddelerinde anlamlş bir farklşlşk bulunmus tur.

Farklşlşklarşn kaynaklarş incelendiginde ” Bireyleri calğs an ailelerde evde cocuklarla ilgilenenler kimlerdir?, C ocuklar anne-babalarğnğ herkesten ustun go rmelidir, O devlerimi yaparken cocug uma yardğm ederim, C ocug uma verilen o devin miktarğ ve nitelig i sorun yaratğyor„maddelerinde orta SES“in digerleriyle farklşlas tşgş go rulmektedir. Farklşlşklarşn kaynaklarşna go re ” Babanğn o g renim duzeyi, Eve gunluk gazete alğnğyor, Evde bilgisayar var Ö maddeleri tum SES“ler arasşnda anlamlş farklşlşk go rulmus tur.

Alt SESÜin dig erleri ve ust SESÜin dig erleri arasşnda farklşlas malarşn” 1-Aile uyeleri yemeg i birlikte yiyor, Annenin o g renim duzeyi?, Anne kitap okuyor, Baba kitap okuyor, Ailenin

internetten yararlanğyor, Anne-baba bas ka sosyal aktivitelere zaman ayğrabiliyor, O g renci sosyal aktivitelere katğlğyor, Evde kararlar verilirken cocug a soruluyor,C ocuk karar verirken ailesi o zgur bğrakğyor, Aile okuldaki cocuklarğ icin o dev yapma,oyun,spor ve bas ka etkinlikler icin haftalğk bir zaman planlamasğ yapğp bunu uyguluyor, C ocuklarğyla gun icinde onlarğn okul ici ve okul dğs ğ etkinlikleriyle ilgili iletis im kuruyor, Bilgi kazanğmğnda dayak olayğna inanğlğyor, C ocuklarğ mantğksal ya da nedensel ilis kiler tas ğyan konus malar yapğyor, Iyi yetis kin yetis tirebilmek icin sğkğ kurallarla cocuklarğ buyutulmeli, Ana-babaya sadakat her s eyden o nce gelir, C ok kğzdğg ğm zaman dayak atabiliri C ocug uma kğzdğg ğm zaman ko tu so zler so ylerim, Gazete, kag ğt, plastik, cam, pil gibi maddeleri farklğ co p kutularğna atarğz, C ocug unuz dershane /etud/ kurs gibi ek eg itim go ruyor, C ocug unuzun okuldaki eg itimi sğrasğnda yeterince bilgi aldğg ğnğzğ dus unuyorum,C ocug umun kendine ait bir calğs ma odasğ varÇmaddelerinde go rulmektedir.

Son zamanlarda yapşlan aras tşrmalar, ana-babanşn cocuk yetis tirmesinin kulturler arasşnda farklş gelis imsel sonuclar uzerinde oldukca etkili oldugunu go sterilmektedir (Kagştcşbas ş 1998:59). Kis ilik o zelliklerinin bas arş ve bas arşsşzlşkla ilgisi aras tşrşlşrken ilk akla gelen bu niteliklerin olus up bicimlenmesinde anne-babanşn ne o lcude rolu oldugudur (Kasatura 2004:6). Otoriter disiplin turunde bas arşlş olan o grencilerin oranş %40 iken demokratik s eklinde

%47 olmaktadşr (Dean, 2000).

Ailenin go revi butun kurallarş o gretmektir. Bu baglamda gerektiginde cocugun davranşs larşnş sşnşrlandşrmaktadşr. Anne-baba rehberligi cocugu yo nlendirmek, o zguvenini arttşrmak, uyumunu saglamak yo nunde olmalşdşr (Elmacşoglu 2000:75-77). Sosyo ekonomik statulerine go re ailelerin tipleri de farklşlşk go stermektedir. Alt SES genis aile, ortak bir atadan gelen ve birkac nesli bir arada barşndşran bircok ailenin meydana getirdigi aile tipidir. Genis aile, ortak bir atadan gelen ve birkac nesli bir arada barşndşran bircok ailenin meydana getirdigi aile tipidir. Bu aile tipinde hiyerars ik bir duzen hakimdir. Yas lşlarşn gencler, erkeklerin kadşnlar, buyuk kardes lerin kucuk kardes ler uzerinde otoritesi so z konusudur (Elmacşoglu 2000:34-37).

Warnock raporunda o grenci aileleriyle ortaklşk kurma uzerinde durulmus tur. Ancak aileler, ailelerin ces itleri, cocuklarşna kars ş duygusal yaklas şmlarş ile uzmanlar arasşnda bazen catşsmalar yas anmaktadşr (Lloyd 2002:111). ” Ailedeki kararlara, aile bireylerinin katşlmalarş, ailenin go rev ve amaclarşnşn gercekles tirilmesinde fonksiyonel is birligini saglamaktadşr. Aile bireylerinin kararlara katşlmasş, aile yas antşsşnşn aksayan yo nlerinin duzeltilmesinde, aile bireyleri arasşnda olumlu ilis kilerin kurulmasş, grup dayanşs masş ve butunlugunun saglanmasşnda, yas am ile ilgili tecrubelerin aktarşlmasşnda o nemli rol oynamaktadşr. Ailede kararlar cogunlukla anne-babalar tarafşndan verilmektedir. Karar vermede anne-baba ile

cocuklar arasşnda en cok ” cocugun fikirlerinin sorulmamasş„ durumunda sorun yas anmaktadşr.

C ocuklarşn tepkileri ” kşzmak„, ” aglamak„, ” odasşna kapanmak„ s eklinde ortaya cşkmaktadşr.

C ocuklarşn aile kararlarşna o zellikle kendileri ile ilgili kararlara katşlşmlarş saglanmalşdşr (Yalcşnkaya, Sanlş 2003). C ocuklarşn yapmak istediklerine ilis kin onlara secme hakkş verilmesi kendilerini tanşmalarşna yardşmcş olmaktadşr. Bo ylece onlar toplumsal ilis kilerinde kendilerini ifade becerisi kazanacaklar.

Ailelerin bilgisayar ve internet ortamşna ulas maya yo nelik imkanlara sahip olma olmama durumuna Scott ve O“Sullivan“şn (2000) aras tşrmasşnda o grencilerin %25“i interneti her gun kullandşgşnş ifade etmis tir. Daha cok sayşda o grenci (1/9, %38“den fazla) interneti yalnşzca haftada bir kez kullandşgşnş belirtmis tir. Kullanşm sşklşgşna bakşlmaksşzşn o grencilerin 157“si (%50“den fazla) genelde interneti yarşm saat ile bir saat arasşnda kullandşklarşnş belirtmeleri aras tşrmayş destekler niteliktedir.

O grenci ailelerinin cocuklarşnşn okul hayatş ve o devleriyle ilgili iletis im zamanş, beklentiler ve cocugun tutumu bir arada ele alşnabilir.

Tablo 27- O grenci Ailelerinin C ocuklarönön Okul Hayatö ve O devleriyle I lgili I letisim Zamanö

OKULLAR

Alt SES Orta SES U st SES

f % f % f %

Okuldan eve gelince 22 31,1 6 19,3 31 51,7

Yemekten o nce 5 7 3 9,7 5 8,3

Yemek sşrasşnda 3 4,2 0 0 1 1,7

Yemekten sonra 41 57,7 22 71 23 38,3

Alt ve orta SES“deki okullarşn o grenci ailelerinin cogunlugu yemekten sonra iletis im kurduklarşnş, ust SES“deki ailelerin cogunlugu (%51,7) okuldan eve gelince iletis im kurduklarşnş belirtmektedir. SES acşsşndan dus uk ailelerin cocuklarşn okul egitimiyle ilgilenmediklerini ortaya koymus tur (O zmen ve Kolay 2004:1305). Belirli fakir, kşrsal ya da s ehrin icindeki nufusta calşsan o gretmenler, velileri tarafşndan sosyal ve duygusal yo nden yoksun bşrakşlmşs cocuklarla kars ş kars şyadşr. Bu tur veliler cocuklarşna faydalş olmayan alşs kanlşklarş o gretip baskşcş davranşs yo netimi kullanarak cocuklarşn ihtiyaclarşnş go z ardş edebilmektedir. Bu ortamlarda calşs an o gretmenler sşnşflarşndaki cocuklar arasşnda ki sosyal ve duygusal ihtiyaclarş kars şlamak zorundadşr (Voogd 1998:145).

Tablo 28- O grenci Ailelerinin C ocuklaröna Okulla I lgili Ayördöklarö Zaman OKULLAR

Alt SES Orta SES U st SES

f % f % f %

Hic zaman ayşrmam 1 1,4 - - - -

15 dk- yarşm saat 25 35,2 7 22,6 17 28,3

Bir saat 22 31 4 12,9 16 26,7

Bir saatten fazla 23 32,4 20 64,5 27 45

Alt SES“deki okullarda ailelerin %35,2“sinin 15 dakika ’ yarşm saat zaman ayşrdşklarş, orta ve ust SES“deki ailelerin %64,5“e bir saatten fazla zaman ayşrdşklarş go rulmektedir.

C ocuklarşna onlarşn okul hayatşyla ilgili olarak zaman ayşranlarla ayşrmayanlar arasşnda okullara go re anlamlş fark bulunmamşs tşr. Kutuphanesi olan o grenci aileleriyle olmayan o grenci aileleri arasşnda okullara go re anlamlş fark cşkmşs tşr.

Aile uyeleriyle olan ilis kileri cocugun diger bireylere, nesnelere ve tum yas ama olan tutumlarşnşn temelini olus turmaktadşr (Guven 1999:68). Dornbuch ve ark. (1987) yaptşklarş calşsmada anne-babalar ile cocuklarşnşn ilis kileri anne-baba ve cocuklar arasşndaki so zel iletis im ve niteligi, olumlu duygusal ilis ki, ailenin beklentileri, ailenin cocuklarşyla ilgili inanclarş, kontrol anlayşs larşnş dikkate alşnarak incelenmis , degis kenler saptanmşs tşr. Ailelerde veli olan kis inin cinsiyeti, yas lş etnik grubu, egitim duzeyi de o nemli oldugu sonucuna varşlmşs tşr.

Ailede ic ve dşs ilis kiler normal ve uyumlu ise cocuk icin mukemmel bir egitim ortamşdşr. Bazş aileler, egiticilik fonksiyonunu ic ve dşs sebeplere baglş olarak, yeterince yerine getirememektedir. Ic sebeplerden en o nemlileri aile ici uyumsuzluk ve iletis im eksikligi olmaktadşr (Elmacşoglu 2000:24). ” Gunumuz Turkiye“si hşzlş bir sosyal degis im sureci icindedir. Geleneksel deger ve yargşlarşn, bu hşzlş ekonomik, teknolojik ve demografik degis im surecinden etkilenmemesi dus unulemez. Degis imler aile yapşsş, cinsiyet rolleri, evlilik ilis kileri ve cocuk yetis tirmede go rulmektedir. Kentles me, sanayiles me, batşya acşlma ve bunlarş destekleyen devlet politikalarş hşzlş nufus artşs şnşn da etkisiyle geleneksel topluluklardan egitim, meslek, yas am tarzş ve degerleri acşsşndan o nemli farklşlşklar go steren buyuk kent topluluklarşnşn olus masşna yol acmşs tşr„ (Ataca, Sunar 1996:135).

Ailelerin cocuklarşyla okulla ilgili konularda iletis im kurmalarşnda okulun ailelere verdigi geri do nutler de buyuk o nem tas şmşs olabilir. Bu baglamda Macbeth (1989:34-35) yazşlş okul raporlarşnşn amaclarşnş s o yledir: O gretmenlere yaptşklarş calşs malarla ilgili velilere bilgi vermelerini saglamak, bir cocugun gelis imi konusunda velilerin ve o gretmenlerin duzenli olarak bilgi, go rus ve beklentilerini paylas malarşnş saglamak, degerlendirme surecine odaklanmak,

o grencilerin kendilerini anlamalarşna ve degerlendirmelerine yardşmcş olmak, kendine yetebilirligini arttşrmak ve performanslarşnş degis tirmek, bunlardan herhangi biri icin gundem olus turmak (Veli-o grenci tartşs malarş, o gretmen-o grenci tartşs malarş, veli-o gretmen’o grenci tartşs malarş, veli’o gretmen tartşs malarş), bir o grenciyle ilgili olarak okul ve egitim servisinin diger bo lumleri arasşnda iletis im icin bir temel olus turmak, hem okul hem de aileyi ilerlemeye do nuk donatmak. Hughes ve digerleri (1994), aras tşrmalarşndaki velilerin %75“inin cocugun her dersteki bas arşsş hakkşnda raporda bilgi istedigini kaydetmis tir. Aynş calşs mada bir kşsşm veli ise zayşf noktalar konusunda bilgi istemis lerdir. Daha da geri planda ise cocugun davranşs ş sosyal becerileri ve calşs maya tavrş ile ilgili bilgiler gelmektedir (Akt.Dean 2000:143).

Kitaplşga sahip olan ve olmayan ailelerin okullara go re dagşlşmşna go re kitaplşga sahip olma oranş, ust SES“de %91,7, Orta SES“de %80,6 iken, alt SES“de %53,5“e dus mektedir.

Pearson Ki-Kare degerlerine go re kitaplşga sahip olan ve olmayan ailelerin okullara go re dagşlşmş arasşnda anlamlş fark bulunmus tur.

Kruskal’Walis Testine go re okullar arasşnda annelerin evden ayrşlşs saatleri ve eve do nus saatleri arasşndaki fark anlamlş cşkmamşs tşr. Okullara go re babalarşn evden ayrşlşs saatleri arasşnda anlamlş fark cşkmşs tşr. Okullara go re babanşn eve gelis saatleri ailede calşs an diger kis ilerin evden ayrşlşs ve eve gelis saatleri arasşnda anlamlş fark bulunmamşs tşr. O grenci ailelerinin SES“e go re aylşk gelirleri ve egitim harcamalarş uzerine alt, orta ve ust SES aileleri arasşnda anlamlş bir farklşlşk olup olmadşgş, tek degis kenli varyans analizi kullanşlarak incelenmis tir. Genel olarak 0.05 duzeyinde farklşlşgşn oldugu go rulmus tur.

O grenci ailelerinin SES“e go re aylşk gelirleri ve egitim harcamalarş alt ve orta SES arasşnda farklşlşk olmamasşna ragmen her ikisi acşsşndan ust SES“in digerleri arasşnda farklşlşktan so z edilebilmektedir. Aynş s ekilde anne ve babalarşn o grenim duzeylerinin farklşlşk go sterme acşsşndan ele alşnmasş gerekmektedir.

Tablo 29- Anne ve Babalarön O grenim Duzeyleri

Alt SES (%) Orta SES (%) U st SES (%) SES“deki okullardadşr (%11- %12). Okuma yazma bilmeyen veya ilkokul mezunu olan anne ve

babalarşn cogunlugu (%67,6) nun alt SES“deki okullarda oldugu saptanmşs tşr. Tabloya go re orta SES“deki okullarda annelerin %45,2“sinin ilkokul mezunu, babalarşn ise %25,8“inin ilkokul mezun olduklarş go rulmektedir.