Aile Tiplerinin ve Tutumlarının Çocuk Suçluluğuna Etkisi

Modernleşme ve sanayileşme ile beraber kentlere yerleşen, ianne, baba ve çocuklardan oluşan aile tipinei “çekirdekiaile” denir (Sarı, 2013:17-39). Anne, ibaba veievlenmemiş çocuklardanioluşan buiküçük aileleriyalnız bireyisayısıyla değiliyapısıyla

daidiğeriaile türlerindenifarklılıkigöstermektedir. Çekirdekiaile, kentlerdekiiyaşam ve

üretim koşullarına bağlı olarak doğmuştur. Çekirdekiailede yetişeniçocuklara karşıianne babaitutumu (baskıcı, serbest) çocuğunisuça yönelmesindeietken birimaddedir, ayrıca

hane içerisinde dede, nene gibi büyük ebeveynlerin bulunmaması çocukların geleneksel aile kültüründen yoksun kalmasına ve bireyselciliğin ön plana çıkmasına neden olabilmektedir. Çocuğun değerikavramlarını, suçiolan ve suçiolmayan konusundaki düşüncelerini netleştirememesine ve pedagojikiproblemlerleikarşılaşmasına neden

olabilmektedir (Işıktaç, 1999).

Günümüzdeigeniş aileiyapısının yeriniigiderek çekirdekiaile yapısınınialdığı, bu

aile yapısı içerisinde çocuk ve gençlerin geleneksel kontrolünün giderek azaldığı görülmektedir. Ne yazık ki denetimdekiiaksaklık veieksiklikler suçunien güçlü

nedenlerinden birisi olarak karşımızaiçıkmaktadır (Şengül, 2012:14-15). Geniş

aileninietkisininiazalmasının, bireysellik, ibağımsızlık veiizolasyon (bireyiniaileden veiya toplumdaniayrıitutulması) üzerindeidolaylı birietkisi olduğuigörülmektedir.

Günümüzdeigeniş aileiyapılarındakiibu değişiminianlaşılmasının suçluidavranışın

temelindeiyatan sosyalifaktörleriniortaya çıkartılmasındaibir başlangıçinoktası olması

açısından önemitaşımaktadır (Uzun, 2015:37).

2.5.1.1.2. Geniş/Kalabalık Aile

Ana, ibaba veioğullarıylaibirlikte, oğulların eşleri veiçocuklarının bir arada

olmasından meydana gelen aileitipine “Genişiaile” denir (Sarı, 2013:17-39). Ailede kişi

kalabalık ailelerde aileyeisadece babaitarafından getirilenisınırlıigelir, kalabalıkiailenin ekonomikiyöndenisıkıntı çekmesineinedeniolurken; bununiyanında çocukların

kontrolünün anne babaitarafından sağlanmasınıidaigüçleştirmektedir (Ergündüz,

2010:164). Çocukisayısının fazlaiolduğu ailelerde, ebeveyniilgisinin veiaile içiieğitimin

yetersizihaleigelmesi, kişiibaşınaidüşenialanın azalması, heriçocuğun aileninisahip olduğu sınırlı imkan ve avantajlardanialdığıipayın azalması, içocukların temel

ihtiyaçlarının yeterliidüzeydeikarşılanamaması veiörgünieğitim olanaklarından

yararlanmaması gibi zorluklarıniyaşanması; demografik yapının aile üzerinde

oluşturduğu sıkıntılardan başlıcalarıdır. Bu bağlamda ailenin demografik yapısıyla çocuk suçluluğu arasında ilişki çocuğun suça yönlenmesinde etkili unsur olmaktadır.

iYetersiz imkânlarıiolan birievde ekonomikidüzey aynıiiken nüfusiartmakta, yaşanılan konut değiştirilmemekteidolayısıyla, aileiiçerisinde çeşitli sorunlar yaşanmakta; bunlar

ise çocuğu sokağaidolayısıyla suçaiyönlendirmektedir. Bununla beraber ailede

ekonomik zorlanmalar, aile içi çatışmalara ve buna bağlı aile içi şiddete ve ailenin parçalanmasına kadar gidebilmektedir. Parçalanmış ailede yetişen çocuk sokağa yönelerek burada olumsuz yönlendirmelerin etkisiyle suça yönelecektir (İçli, 2009:141).

Ailedeki birey sayısı artarken aynı oranda ekonomik gelirin artmadığı durumlarda çocuklarıniokul yerine para kazanmaya gönderilmesi zorunluluğunu

doğurmakta; buna paralel olarakiçocuklarda suçaiyönelme oranınıniarttığı

görülmektedir. Kazancının büyük bir çoğunluğuylaiaile bütçesineikatılmak zorunda klan

çocuk, kendiniikanıtlama, yaşıtlarınaiözenme duygularınınietkisiyle kolaycaisuç

işlemeye yönelebilmektedir (Gökpınar, 2007:220).

Yavuzer’in tanımlamasına göre (2009); bir konuttaki kalabalıktan, oda başına ikiden çok yetişkin insanın düşmesi anlaşılır. Bu hesaba göre 10 yaşından küçük iki çocuk, bir yetişkine eşit kabul edilmektedir. Yapılan bazı araştırmalar, sık rastlanan bir vaka olarak 7 veyaidahaiyukarıiyaşlardai3-4 kıziveya erkekikardeşin aynı yatakta

yattığını, bazen de anne babanıniarada perdeiolmaksızın çocuklarıylaiaynı odadaiyatmak durumundaikaldığını belirlemiştir. Böyleibir ortamdaianne babanınikendilerine ait gizli değerleri (cinsel yaşamlarını) saklıitutmaları çokizordur (Dinç, 2013:46). Bunaişahit

olaniçocuğunierken yaşlardaicinselliğe yönelimigöstereceği tahminiedilen bir sonuç olması açısından tedirgin edici bir durumur.

2.5.1.1.3.Parçalanmış/Tek Ebeveynli Aile

Toplumsalidüzene sahipiolan biriailenin suçlulukiolgusuna karşıiideal bir sigortaya sahip olduğunuidüşünen Yavuzer, bununitersi durumununiayrılık, ölüm gibi

nedenlerle toplumsal işlevini yitiren ailelerdeiyetişen çocuklarınida sorumluluğunu

yitirdiğini belirtir. Yapılan birçok araştırmada çocuk suçluluğuna en çok etki eden unsurun bozuk aile düzeni olduğunu ifade etmektedir (Yavuzer, 1985:132). Parçalanmış aile, çocuğunitoplumsallaşmaisürecini kesintiyeiuğratması nedeniyleihatalı veieksik biritoplumsallaşmayaiyoliaçar. Hatalıiveieksik toplumsallaşmanınisonuçlarından biri de

suçtur. Aileniniparçalanmış olmasıiveyaiaile bireylerindeniherhangi birininiolmaması

durumuiçocukların suçiniteliğindekiidavranışlara yönelmesindeietkili bir risk faktörü

olabilmektedir (Demirkan, Sayı:160, 2015). Anne ve babanın ikisi veya ikisinde birinin eksikliği, çocuk üzerinde kurulacak denetim ve kontrolün, çocuğun kişilik ve karakter yapısının oluşmasının ve çocuğun sosyalleşmesinin eksik veya hatalı olmasına yol açacaktır.

Erikson, bir çocuğun ilk 18 ayını “güven” ve “güvensizlik” evresi olarak tanımlamaktadır. Bebeğin bu dönemdeki tüm gereksinimlerinin anne tarafından sağlanması bebek ile anne arasında güven ilişkisini kurarak çocuğun ileriki yaşlarında çevresine karşı kendini daha değerli ve çevresine karşı daha güvenilir hissetmesini sağlayacaktır; aksi durumda gereksinimleri yeterince karşılanmayan çocuk öteki evrelere sağlıklı geçiş yapamayacaktır (Yavuzer, 1985:100). Küçüklükten güven ilişkisini kuramayan çocuk ileriki yaşlarında bunun da etkisiyle ailede bulamadığı güveni, sevgiyi dışarıda, sokakta arayacaktır. Bu ailelerde büyüyen çocukların toplumsallaşmalarında meydana gelen eksiklikler nedeniyle çevreden gelebilecek risklere ve olumsuz yönlendirmelere karşı daha fazla açık olduğu görülmüştür.

Aileiüyelerinden birininiölümü deiçocuk içiniörseleyiciibiriyaşam deneyimi

olacaktır. Kayıptanisonra aileiiçinde çözülmeleriyaşanmakta, ailedeiotorite kaynağınun

yitirilmekte, çocuğunievden uzaklaşmasınaiyoliaçabilmektedir. Babasınıiküçük yaşta

kaybeden çocukların yoğun ekonomik sıkıntılariyaşaması nedeniyleiaileye destekiolmak amacıylaiküçükiyaşlarda çalışmayaibaşladıklarıigörülmektedir. Bu da çocuğun aile

2008:115). Buna eşi cezaevine giren kadınlar da eklenebilir. Yaşamla mücadelede tek başına kalan ve çocuklarını daha azikontrol eden ebeveyn çocuklarının ihtiyaçlarını karşılayabilmekiiçin evinidışında olaniyerlerde (tarla, evitemizliği, iişiyeri, v.b.) kalmakizorunda olmasıinedeniyle çocuklarıiile ilgilenememekteiveiçocukları üzerinde

gerekli denetimi sağlayamamaktadırlar. Böyleceiçocuklar zamanlarınıniçoğunu

sokaktaigeçirebilmekte veisuça yönelmeiaçısından riskialtındaibulunmaktadırlar.

2.5.1.1.4. Baskıcı/Otoriter Aile

Çocuğun denetimi sağlanırken disipliniyöntemi olarakiçocuklara sık ve ölçüsüz

bir şekilde şiddet uygulanması, çocuklarıisuça iteninedenler arasındaisayılabilir

(Gökpınar, 2007:219). Dünyaigenelinde veiülkemizde çocukisuçları veiebeveyn tutumlarıiarasındaki ilişkiyiiortaya koymayaiyönelik birçok araştırmaigerçekleştirilmiş

veigerçekleştirilmeye devamiedilmektedir. 2004iyılında, cinselisuçtan hükümigiymiş

çocuklarlaiilgiliiyapılan araştırmaisırasında görüşüleniçocukların ailelerindeikısıtlayıcı

veibaskıcı yaida aşırıiserbestlik tanıyanitutumlar olarakiiki tipikive uçtaianne baba tutumunun hakim olduğu görülmüştür (Demirkan, 2015, Sayı:160). Bu nedenledir ki anne baba tutumunun çocuğun kişilik ve karakter yapısı üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Ailedekiiolumsuz etkileşim, disiplinianlayışı veiyöntemleri, çocuğu zamanla

aileden uzaklaştırabilmektedir. Buiuzaklaşma çocuğunikendisini dışarıdaivarietme, ortayaikoyma çabasınaigirmesine nedeniolacağından çocuğunisuça itilmesinde uygun

ortamlar yaratacaktır (Gökpınar, 2007:217). Ayrıcaibaskıcı, bedenselicezalara yeriveren, çocuğaikarşı yeterliisevgi veiilgi göstermeyeniailelerde yetişeniçocuklarda saldırganlık

belirtilerine, kızma ve öfkeigibi duygularaida sıklıklairastlanmaktadır. Çocuğun

doğrudan doğruya bu duygularını anneibabaya yansıtmasıiyasaklandığından, çocukiöfke

ve saldırganlıkiduygularını içineiatar. Bir süre sonra dışarıya açılan çocuk bu öfke ve

saldırganlığını dışarıda etrafında bulunan kişilere gösterecektir.

2.5.1.1.5. Serbest Aile

Çocuğu tüm isteklerinde serbestibırakan aşırıihoşgörülü ya da umursamaz bir

yoliaçabileceği gibiiçocukların buiolumsuzidavranışları, anne-baba-çocukiilişkisini,

gelişiminiilerikiievrelerinde daha daibozabilecektir. Hattaianti-sosyalidavranışlara ve

suçluluğa dahiidönüşebilecektir (Sürücü, A. &Arslan, 2002). Bununla beraber çocuğun

her hareketinin anneibaba tarafındanibağışlanması suçiişlemenin veisuçlu kişiliğin

oluşmasının nedenlerindenibiridir. Çünküiçocuk suçiişlediğinde heridefasında

bağışlanacağına inanır veiözellikleiçocuğuniilkisuç işlediğindeibağışlanması veihoş

görülmesiiçocuğuniyeniisuçlariişlemesindeiteşvikiediciibir etkeniolacaktır (Kunt, 2003).

Örneğiniçocuğun küçükiyaşlarda arkadaşınıniçokibeğendiği oyuncağınıiizinsiz alması

karşısında anne babanın alacağıitutum çokiönemlidir yaida sözgelimiiçocuğun okuldaki

olumsuz davranışlarıikarşısında anneiveibabanınigereğindenifazla koruyucuitutum yaida görmezdenigelme (benimiçocuğumiyapmaz?) durumuiçocuğunibu davranışını

pekiştirmesine nedeniolabilmektedir.

2.5.1.1.6. Hoşgörülü/Demokratik Aile

AileninAçocuğaAkarşıAolan yaklaşımıAve tutumları, çocuğunidavranışlarının

şekillenmesindeibüyük biriönemeisahiptir. Aşırıibaskıcı biriailenin çocuğuiçekingenive özgüveniiolmayan kişiiözellikleri gösterebilirken; bunaikarşılık, birbirine güven

duygusunun haim olduğu, kişilerinibirbirini duyguiveidüşüncelerine önemiverdiği,

demokratikibiriaile yapısıiiçerisinde yetişmişibiriçocuk, özgüvenisahibi veiistediklerini rahatçaiifadeiedebilenibir bireyiolarak yetişiridiyebiliriz (Demirkan, Sayı:160, 2015). Aileiiçerisinde sözihakkı verilen, kendiniideğerli hisseden, düşünceleriniidoğru yolla

ifade edebilen, özgüvenigelişimi açısındanisağlıklı olaniçocuklar kolayikolay şiddeteive suç niteliğindekiidavranışlara yönelmezler. Araştırmacılaraigöre, hoşgörülüive demokratik ailelerde büyüyen çocuklar, arkadaşlarıyla ilişkilerindeidaha etkin, girişken, iyaratıcı fikirleriöneisürebilen, fikirleriniiserbestçeieyleme dökmeieğiliminde görülen

çocuklar olmaktadırlar. Buitür çocuklardaikendiniidenetlemeiarzusuna daha erken rastlanmaktadır (Sürücü & Arslan, 2002).

2.5.1.2. Ailede Suç Öyküsünün Bulunmasının Çocuk Suçluluğuna Etkisi