AHS’nin Uygulandığı Alanlar

AHS, karar analizi yöntemlerinden gerçek hayata en çok uyarlanıp başarılı sonuçlar vermiş olanıdır (Adıgüzel ve Dervişoğlu, 1999: 38). Bu nedenle de literatürde AHS'nin pek çok alanda yapılmış uygulamasına rastlamak mümkündür. Örneğin; Saaty ve Zahedi pazarlama, finans, eğitim, sağlık, kamu politikaları, ekonomi, enerji, üretim, yatırım, yer seçimi, spor ve kalite kontrol alanlarında çok sayıda başarılı AHS uygulamasını araştırmalarına konu etmişlerdir. Yine AHS'de, portföy seçimi, teknoloji seçimi, bütçe planlama, ulaştırma, strateji ve politika belirleme vs. gerçek yaşam sorunlarına ait bir çok başarılı uygulama örneklerinden sadece bir kaçıdır (Saty, 1990: 96-108). AHS, iktisat/yönetim alanında; veri tabanı seçimi, tesis yeri seçimi, tesis yerleşimi, portföy yönetimi, makroekonomi, pazarlama stratejileri, pazar seçimi, planlama, tahminleme, makine seçimi, insan kaynaklarında personel seçimi, bayi seçimi, kaynak tahsisi ve bütçeleme, tedarikçi seçimi gibi konularda kullanılmaktadır. Siyaset alanında, anlaşmazlıklar, adaylıklar, güvenlik değerlendirmeleri, strateji belirleme gibi konularda kullanılır.

Kısaca AHS, karmaşık yönetim modelleme problemlerinden Toplam Kalite Yönetimine, muhasebe ve finansmandan imalata, müşteri seçiminden personel değerlendirmeye, bilgisayar yazılımlarının değerlendirilmesinden proje seçimine, strateji belirlemeden yatırım kararlarına kadar çok geniş bir kullanım alanına sahiptir (Kuruüzüm ve Atsan, 2001: 83). Bu nedenle AHS ile uygulama yapılan alanlar kısaca ekonomik ve yönetim problemleri, politik problemler, sosyal problemler ve teknolojik problemler ana başlıklarıyla verilebilir (Yetim, 2004: 137). Diğer yandan AHS, pek çok çalışmada tamsayılı programlama, hedef programlama, dinamik programlama, fayda/maliyet analizi gibi yöneylem araştırması teknikleriyle ve bulanık mantık, veri zarflama analizi gibi yöntemlerle birlikte kullanılabilmektedir (Chan, Kamar ve Chroy, 1999: 341). Forman ve Gass (2001), literatürdeki AHS uygulamalarını aşağıdaki şekliyle sınıflandırmaktadır:

Seçim Problemleri

Genel olarak AHS, seçenekler arasında seçim yapılacağı durumlarda kullanılmıştır. Bunlara makine, personel, tedarikçi ve tesis yeri seçimleri örnek verilebilir.

• Saaty (1986), yaşanabilecek en uygun kentin seçimi probleminde AHS'yi uygulamıştır.

• Lowe ve Sharp, (1990), bilgisayar işletim sistemi seçimi probleminde, AHS yönetimini kullanmıştır.

• Cook, Staschak ve Green (1990), AHS'yi tıpta, karaciğer yetmezliğinden dolayı nakil bekleyen hastalara, karaciğerin adil olarak nakil edilmesi için kullanmıştır.

• Dyer, Forman ve Mustafa (1992), tamsayı programlama ve hedef programlamayı AHS ile birlikte bir medya seçimi problemi için kullanmışlardır.

• Mohanty ve Venkataraman (1993), Hindistan'da üretim alanında, otomasyonlu üretim sistemlerindeki doğrulama problemlerini AHS yöntemiyle çözmüştür.

• Ülengin (1994), Kılıçaslan ve Karpak (1996), İstanbul'daki trafik sorunu ile ilgili olarak güzergah seçimi için AHS'ye başvurmuşlardır. Ülengin, İstanbul'daki Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprülerinde yaşanan ulaşım zorluğu problemi için bir AHS yöntemini geliştirmiş ve seçenekleri fayda-maliyet analiziyle sıralamıştır.

• Barbarosoğlu ve Yazgaç (1997), tedarikçi seçimi problemini Türk Elektrik Endüstrisi Şirketi'nde AHS kullanarak ele almışlardır.

• Cheng, Yang ve Hwang (1999), uygulamalarını silahlı kuvvetlerde savaş helikopteri seçimi probleminde AHS'yi kullanarak yapmışlardır. Uygun hiyerarşik yapıyı oluşturmuşlar ve belirsiz (bulanık) ya da iyi tanımlanmamış dış değişkenleri ve nitel koşulların yarattığı sorunların üstesinden gelmek için bulanık teoriyle bütünleşik bir uygulama yapmışlardır.

• Ossadnik ve Lange (1999), AHS uygulamalarının daha kolay ve hızlı bir şekilde yapılmasına dönük olarak hazırlanan yazılımları yine AHS yardımı ile karşılaştırmışlardır. Karşılaştırma ECPro (Expert Choice), Automan ve Hipre3+ adlı üç yazılım arasında gerçekleştirilmiştir ve ECPro (Expert Choice) en iyi AHS yazılımı olarak bulunmuştur.

• Yahya ve Kingsman (1999), Malezya'da mobilya sektöründe büyük bir firmanın malzemelerini temin ettiği küçük ve orta ölçekli firmaları, yöneticilerin belirlediği çok sayıda kritere göre değerlendirmek için AHS'yi kullanmışlardır.

• Tam ve Tummala (2001), bir telekomünikasyon şirketinin tedarikçi seçimi probleminde AHS'yi uygulamışlardır.

• Forman ve Gass (2001) çalışmasında, AHS'yi, AR-GE faaliyetlerinde, üretecekleri ürün karışımının seçiminde, portföy yönetiminde, tedarikçi değerlendirme ve seçiminde ve teknoloji uyarlamalarında kullanmıştır.

• Metin Dağdeviren ve Tamer Eren (2001), tedarikçi seçiminde 0-1 hedef programlama yöntemlerini ve AHS'yi ve bir arada kullanmıştır.

• Lai, Wong ve Cheung (2002), bir şirketin yazılım seçimi probleminde AHS'yi kullanmış, bunun için şirketten altı kişinin katılmasıyla hiyerarşik ağaç ve ikili karşılaştırmalar yaparak çözüm bulunmasını sağlamıştır.

• Yurdakul (2002) AHS yönteminin kullanıldığı çok kriterli bir performans ölçüm aracını bir üretim sisteminin karlılığını ölçmek amacıyla kullanmıştır.

• Ayrıca Soyuer ve Kocamaz (2003) insan kaynakları alanında personel seçimi ile ilgili bir uygulama gerçekleştirmiştir.

• Gökhan Ayyıldız (2003), bilgisayar destekli imalat yatırımı yapıp yapmama arasındaki seçimi AHS yöntemini kullanarak gerçekleştirmiştir.

• Büyüközkan (2004), bulanık AHS yöntemini kullandığı çalışmasında, e-ticaret siteleri için çok kriterli bir seçim modeli ortaya koymaktadır.

• Gülçin Büyüközkan, Cengiz Kahraman ve Da Ruan (2004), yazılım geliştirme stratejisi seçiminde bulanık mantık ile birleştirerek AHS yöntemini uygulamışlardır.

• Chankong (2007) AHS'yi birden çok seçenek arasındaki seçim probleminin çözümünde kullanmıştır.

Finansal Yönetim

Kaynak atanması, kurumların verimli ve etkin çalışmalarında dikkate alınması gereken çok önemli bir noktadır.

• Liberatore, Monahan ve Stout (1992) da bir işletmede, Tarımcılar ve Khaksari (1991) ise bir hastanede AHS'yi sermaye bütçelemesi problemini çözmek için

kullanırken, Arbel (1983), bir üniversite bütçesinin hazırlanmasında AHS'yi kullanmıştır.

• Arbel ve Orgler (1990), bir bankanın satın alınması çalışmalarında değerlendirme yapılmasına ve banka seçenekleri arasında hangisinin en iyi karar olacağını seçme probleminde AHS'yi kullanmışlardır.

• Northeast Fisheries Science Center, Scarborough Public Utilities Commission, U.S. Air Force, U.S. Medical Services, gibi kurumların, proje değerlendirmelerinde, organizasyonların kaynak yapılandırmalarında, proje seçimlerinde AHS'yi kullandıkları belirtilmiştir. (Forman ve Gass, 2001).

• Serhan Sekreter, Gökhan Akyüz ve Emre Şekçi Çetin (2004) tarafından, gıda sektöründe şirketlerin finansal oranları kullanılarak, şirketlerin kredibilitelerinin derecelendirilmesine yönelik bir AHS yöntemi geliştirmiştir.

• Ergün Eraslan ve Onur Algün (2005), performans değerlendirme formu tasarımı için en uygun yöntemin seçimi probleminde AHS'yi kullanmıştır.

Üretim ve Kalite Yönetimi

• Weber (1993), üretim sektöründeki problemlerin çözümünde AHS'nin kullanılışını anlatmıştır.

• Partovi ve Hopton (1994), stok yönetimi kapsamında ABC Analizi’nde çok kriterli bir sınıflandırma yapmak için AHS'yi kullanmışlardır. Bu çalışmada sipariş miktarının tedarikçi firmalar arasında AHS'den yararlanılarak paylaştırılması konusu da çalışılmıştır.

• Zakarin ve Kusiak (1998) üniversitelerde kalite eğitiminin etkinliğini arttırmak amacıyla, AHS ve kalite göçerim fonksiyonunu kullanmaktadır.

• Forman ve Gass (2001) AHS'nin içinde bulunan hiyerarşik yapının, kriterlerin analiz ve sentez işlemlerinin, özellikle kalite alanında çalışanların, konularındaki uygulamalara çok uygun olduğunu belirtmiştir.

• Kodali ve Chandra (2001), bir fabrikada Toplam Verimli Bakım sisteminin uygulanması ile ilgili karar aşamasında AHS'yi kullanarak Geleneksel Bakım Sistemi ve Toplam Verimli Bakımı karşılaştırmıştır.

• Tavana, Mohebbi ve Kennedy (2003), AHS ve Delphi yöntemlerinden yararlanarak Toplam Kalite Endeksi (Total Quality lndex) kavramını ortaya koymuştur.

Bu endeks; maliyet etkinliği ölçütleri kullanan, yöneticilere toplam kalite programları ile ilgili değerlendirmeler sağlayan ve bilgi teknolojileri destekli bir kıyaslama aracıdır.

• Van de Water ve De Vries (2006), kalite gelişimini hedefleyen projelerin seçiminde AHS’yi kullanmıştır.

Stratejik Planlama

Kamu politikaları sistem yapısı içerisinde iç ve dış çevresinde birçok öğeyi içinde barındırdığı için analizi zor olan karmaşık sistemlerdir. AHS birçok boyuttaki katılımcının karar sistemine dahil olmasına imkan veren yapısı sayesinde kamu politikaları için ideal bir çözüm yöntemi olmaktadır. AHS, aynı zamanda kamu sektörünün önemli sorunlarından olan kaynak atanması problemine de karar desteği sağlayabilmektedir. (Forman ve Gass, 2001).

• Wu ve Wu (1991) çalışmalarında AHS' in stratejik planlama konusunda kullanıldığını görmekteyiz. Bir firmanın kendisiyle benzer işlemleri gerçekleştiren firmalar ile kendini kıyaslamak istemesi son zamanlarda çok sık gördüğümüz bir olgudur.

• Partovi (1994), çalışmasında, kıyaslamaya, yönelik stratejik seçim modelini anlatmıştır.

• Dey (2002), Karayipler'de kamu sektöründe proje yönetimine ilişkin bir çalışmada karşılaştırma yöntemiyle proje yönetimini ele almıştır.

• Tayvan'da, ARGE alanında yapılan çalışmada, Liang (2003), AHS'yi projelerin değerlendirmesi amacıyla kıyaslamaya dayanan bir sistem önerisi geliştirilmesinde kullanmaktadır.

• Chan, Kwok ve Duffy (2004), AHS'yi, Hong Kong inşaat sektöründe uygulanan çalışmasında, İş Sağlığı ve Güvenliği Kılavuzunda yer alan süreçlerin önem düzeylerinin belirlenmesinde kullanmışlardır.