Ahıska Türklerinin Diğer Gelenekleri ve İnançları

Bazıları “batıl inanç” olarak adlandırılabilecek tarzdan olan bu adetler arasında en bilinen ve hâlâ uygulananlar şunlardır:

Akşam vakti ev süpürülmez, bereketi gider. Akşam vakti çöp atılmaz.

Kesilen tırnak yere atılmaz.

Kurban Bayramında kesilen kurban eti kedi köpeğe verilmez.

Nazar değmemesi için evin giriş kapısına nazar boncuğu veya üzerlik asılır. Yeni doğan bebeğe kötü gözlerden korumak için is sürülür.

Nazardan korunmak için üzerlik yakılır ve dumanı evin içine verilir. Ekmek tek elle bölünmez.

Ekmek yere atılmaz.

Cenaze çıkan evden üç gün et pişmez.

Bir evde boş beşik sallanmaz, eğer boş beşik sallanırsa o evde çocuğun dünyaya gelmeyeceğine inanılır.

Yeni gelinin oğlu olması için kucağına erkek çocuk verirler. Yakın birisine bıçak hediye edilmez.

Evde ıslık çalınmaz. Gece aynaya bakılmaz.

Güneş battıktan sonra evden süt, yoğurt, ekmek, para verilmez. ‘‘Evin bereketi gider, o vakit kısmetin dağıldığı vakittir’’- derler.

Güvercin ve tavşan beslemezler, fakirliğe yol açar. Hayvanı sattıktan sonra ipini vermezler.65

Sofraya, ekmek kırıntılara basılmaz. Kuş, karınca yuvası bozulmaz.

Çocuğun saçı bir yaşına kadar kesilmez.

7.1. ‘‘Duzdu Gılik’’

Genç kızlar ilerde evlenecekleri kişiyi önceden bilmek ister. Her şey tabi ki alınyazısına, kısmete kalmıştır. Onun için her genç kız alnına yazılanı bir an önce okumak ister. Gerçekte böyle olmayacağına göre, bütün umutlar düşlerdedir.

58

Duzdu Gılik66_{: Çok tuzla, unla yoğrulan hamur, küçük parçalara bölünüp yağsız tavada}

pişirilir. Bu hamura 1-1,5 yaşlarında küçük kız çocuğu el değmeli ve tuzu ne kadar istiyorsa o atmalı içine. İstediği kadar tuz koyacak ve biraz yoğuracak bu hamuru. Daha sonra bu hamur kıvama gelince üç tane küçük parçalara bölüp yağsız tavada pişirilir. Bekar genç kızlar bu tuzlu üç tane ekmekten sadece birini yiyip diğer iki tane ekmeği küçük bir aynayla birlikte yastığın altına koyup, bir bardak su başucuna koyup uyumalıdır. Uykuda çok susayıp çeşitli düşler görürler. Rüyada kendisine su veren veya pınar başında gördüğü kişi ile evleneceğine inanılır. Bazen su veren evleneceği kişinin akrabası, yakını olur. Bu şekilde de yine o kişiyle evleneceği yönde yorumlanır.

‘‘Duzdu gıliğı’’ bekar kızlar 13-17 Şubat’ta yaparlar.67 _{Ahıska Türklerinin duzdu gılik}

evleneceğin kişiyi rüyada görmenin bir adetidir. Bu uygulamaya benzeyen bir gelenek de Artvin Şavşat’ta ‘‘Tuzlu koko’’ (tuzlu mısır ekmeği) vardır.68

7.2. ‘‘Eski Teze Yıl’’ (Eski Yeni Yıl) Kutlaması

Ahıska Türkleri, ‘‘Eski Teze Yılı’’ yıl başından sonra 13 ile 14 Ocak’ta kutlarlar. Bu kutlama iki gün sürmektedir. 13 Ocak’ta evde sofra kurulur, ekmekler pişirilir, yemekler hazırlanır. Genellikle Özbek pilavı veya haşıl pişirirler. Bütün yıl evde bereket bolluk olsun diye. Ahıskalılar birbirlerinin evine misafirliğe gider. O gün akşam köyün bütün çocukları toplanıp her Ahıska Türklerinin evine gider, şeker ister. Buna “dilenme” denir. Çocuklar her eve giderler ve yanında özel dikilmiş torbalarıyla veya eldiven şeklinde torbalarıyla giderler. Gelen çocuklara kapıyı açarlar eve buyurun derler. Çocuklar da ‘‘Teze yılınız da heyirli olsun!’’-diye yüksek sesle derler. Evin sahibi ‘‘Sağolun, uşahlar69_{, Allah neçe bele yıllere}

yetirsin’’diyerek her çocuğa bolca şeker dağıtır.

Çocuklarını sevindirmek ve mutlu etmek için o gün anne baba çocuklarına bahşiş veya hediyeler verir.

13 Ocak’ta her Ahıskalı bir aile kararlaştırıyor yarın sabah hangi çocuk veya yetişkin insan evinin kapısını açar. Bunu istedikleri kişiye söyleyip rica ediyorlar ‘‘yarın gel, benim kapımı sen aç’’ diye. Ertesi gün, 14 Ocak’ta sabah çok erken kalkılır. Sofra kurulur, güzel giysiler giyilir. Kapıyı açan kişi ‘‘teze yıliniz de heyirli olsun’’-der ve yanında getirdiği şeker,

66 _{Çok tuzlu küçük yuvarlak ekmek Ahıska Türkleri duzdu gılik derler.}

67 _{Roza Yüksekkaya, doğum yeri: Kazakistan, Kentav şehri, 36 yaşında, 02.02.2017 tarihinde yaptığımız saha}

görüşmesi.

68 _{Bkz. Şahver Kaya Karasüleymanoğlu, Artvin Halkbiliminden Çizgiler, s. 39.} 69 _{Uşah- çocuk.}

59 fırın ekmeği verip içeri girer. O kişiye hediye verilir ve kurulan sofraya buyur edilir. “Teze ilde kapıyı açan” kişiye verilen hediye genelde giysi (üst baş) olur.

Eski Teze Yılı kutladıktan sonra, kapıyı açan kişi sınanır. Eğer bereket olursa evde kapıyı açan kişiye ‘‘ayağı yungul70_{’’ der ve bir sonraki Eski Teze Yılda tekrar kapıyı açmaya o}

kişiyi çağırırlar. Eğer ki o yıl mutsuz, bereketsiz geçerse kapıyı açan kişiye‘‘ayağı ağır’’dır derler.71

Eski “Teze ili” sadece Ahıska Türkleri kutlar ve Orta Asya’da hala devam ettiriyorlar bu geleneği.

7.3. Ramazan ve Kurban Bayramları

Dini Bayramlar bilindiği gibi Ramazan ve Kurban Bayramlarıdır. Bu bayramların başlıca özelliği dost ve akrabaların karşılıklı bayramlaşmak için birbirlerini ziyaret etmeleridir. Ahıska Türkleri Ramazan ve Kurban Bayramlarına çok önem verirler. Bayramlarda büyük sofralar kurulur, güzel giysiler giyilir, misafir ağırlanır. Bayram namazlarından sonra ilk yaşlılar ziyaret edilir. Bu ziyaretler sadece akrabalara yapılmaz. Köyde veya şehirde kaç Ahıskalı aile varsa herkesin evlerine gidilir, bayram ziyareti yapılır.

Bayram öncesinden hazırlıklar yapılır. Bayramlık elbiseler bayram sabahı giyilir. Kazanlarda yemekler, ekmekler pişer. Pişirilen hamur işleri (eğdek, bişi, kete, feseli, hvorost/hırthırt vs.) sofranın yerini alır ve gelen misafirlere ikram edilir.

Arife günü hazırlıklar başlar, ekmekler, yemekler pişer, salatalar hazırlanır.

Kurban Bayramında kurban keserler. Maddi gücü yerinde olan 7 kişi toplanıp büyük baş hayvan keser. Etler eşit parçalara bölünür ve kesilen kurban eti fakir ailelere dağıtılır. Kurban kesilenin evinde kızartma yapılır.

Ahıska Türkleri bulundukları her coğrafyada bu geleneğe sadık kalmıştır. Yaşanan sürgünler, ayrılıklar Ahıska Türklerini birbirine bağlı kılmıştır.