Ağırlıklandırma, Cevaplamama ve Kapsam Hatası için Düzeltme Faktörleri

kullanılmıştır. Örneklem tasarımı, ülke geneli, kırsal ve kentsel yerleşim yerleri ve 12 NUTS-1 bölgesi için tahminlerin yapılmasına imkan verecek şekilde planlanmıştır. UAÖA’nın örneklem tasarımı ile ilgili detaylı bilgi Bölüm 2.2.2’de verilmektedir. Saha çalışmasının sonunda 12-50 yaş kadın ölümleri içinde bu yaş grubundaki anne ölümlerinin oranı tespit edilmiştir. Bu verilerin ulusal bazda ve NUTS-1 bazında anne ölüm oranlarına dönüştürülmesi için gerçekleştirilen aşamalar aşağıdadır:

1. Orantısal Olmayan Dağılım Düzeltmesi: UAÖA kapsamındaki iller nüfus büyüklüklerine göre orantısal bir şekilde seçilmediği için birinci düzeltlme işlemi örneklemin ağırlıklandırılması yoluyla yapılmıştır. Örneğin, NUTS-1 ve NUTS-2 bölgelerinin birinci bölgesini oluşturan İstanbul ili, daha çok ilin bulunduğu diğer NUTS-1 ve NUTS-2 bölgelerine oranla, hakettiğinden daha büyük bir örneklem hacmine sahip olmuştur. Orantısal olmayan dağılımın düzeltmesi için hesaplanan ağırlıklar Tablo 2.6’da verilmektedir. Aynı işlemler, NUTS-1 bölgeleri için projekte edilen kadın (15-49) ve doğum sayılarının düzeltilmesinde de yapılmıştır.

2. Veri Göndermeme Düzeltmesi: Bazı yerleşim yerlerinin verilerinin her ay gönderilmemesi nedeniyle bununla ilgili olarak da düzeltme işleminin yapılması gerekmiştir.

Her ildeki kentsel ve kırsal alanlar için tamamlanmış yerleşim yeri-ay bildirim oranı hesaplanmıştır. Örneğin, bir yerleşim yeri, 12 aylık veri toplama süresi içinde sadece dokuz aylık veri göndermiş ise, elde edilen ölüm sayısının ilgili yerleşim yerindeki ölümlerin yüzde 75’ini (9/12) temsil ettiği varsayılmıştır. Düzeltilmiş kent ve kır tahminlerini her il için elde etmek amacıyla yerleşim yeri bazında düzeltilmiş ölümler toplanmış ve varsayıma uygun olarak ölüm sayıları yüzde 100’e tamamlanmıştır. Çalışmada toplam olarak 58 tane veri göndermeme düzeltme faktörü hasaplanmıştır (29 ilx2 (kır-kent)). Bu faktörler de Tablo 2.6’da verilmektedir.

3. Eksik Bildirim Düzeltmesi: Üçüncü aşamada gönderilmiş olan ölüm verisindeki eksik bildirimler için düzeltme yapılmıştır. Bu işlem proje illerinin bütünü için hesaplanan kapsam hatasına ilişkin olarak hesaplanan düzeltme faktörünün her il için kullanılmasıyla yapılmıştır. Bu faktor, eksik bildirilen ölümleri düzelten standart bir demografik teknik (Bennet ve Horiuchi Tekniği) kullanılarak hesaplanmıştır. Eksik bildirimdeki düzeltme faktörü 1.35 olarak bulunmuştur. Bu da, yüzde 74’lük bir kapsam oranını ifade etmektedir. Bu aşamada bütün illerdeki eksik bildirimin aynı düzeyde olduğu varsayılmıştır.

42 | Yöntem

Tablo 2.6 İl ve yerleşim yerine göre orantısız dağılım düzeltme ağırlıkları ve veri göndermeme düzeltme faktörleri

Veri Göndermeme Düzeltme

Adana 1.546 1.001 1.241 1.066

Ağrı 2.476 1.555 1.512 1.525

Ankara 0.806 1.010 1.334 1.063

Antalya 1.026 1.023 1.251 1.126

Aydın 2.050 1.000 1.000 1.000

Balıkesir 1.145 1.008 1.120 1.062

Burdur 1.026 1.000 1.002 1.001

Bursa 1.092 1.003 1.126 1.032

Çankırı 2.457 1.000 1.047 1.040

Diyarbakır 2.289 1.246 1.841 1.486

Erzurum 1.064 1.023 1.156 1.096

Gaziantep 1.485 1.040 2.370 1.278

Giresun 2.101 1.020 1.163 1.150

İstanbul 0.763 1.004 1.089 1.006

İzmir 0.759 1.000 1.002 1.000

Kütahya 4.515 1.061 1.369 1.286

Malatya 1.856 1.073 1.876 1.193

K. Maraş 2.646 1.065 1.431 1.230

Nevşehir 3.781 1.000 1.012 1.008

Ordu 2.101 1.227 1.240 1.238

Sakarya 2.950 1.025 1.076 1.060

Sivas 2.899 1.107 1.436 1.254

Tekirdağ 1.771 1.000 1.097 1.042

Tokat 4.228 1.380 1.545 1.496

Van 1.911 1.043 1.288 1.149

Bayburt 1.064 1.000 1.013 1.012

Karaman 8.010 1.000 1.049 1.020

Batman 3.494 1.110 1.432 1.255

Bartın 4.688 1.000 1.075 1.055

Nüfusla ilgili bilgilere bağlı olarak yaşa ve cinsiyete göre ölüm bilgisinin değerlendirilmesi ve düzeltilmesi için çeşitli teknikler geliştirilmiştir. Bu yöntemlerin çoğunluğu (Preston-Coale Tekniği ve Büyüme-Denge Yöntemi), doğurganlığın hızlı bir şekilde düştüğü Türkiye için geçerli bir varsayım olmaktan uzak olan durgun nüfus varsayımına dayanmaktadır. Bennett ve Horiuchi Tekniği ise, durgun nüfus varsayımı yerine kapsamın ve yaş bildirim hatalarının iki sayım için aynı olduğu ve iki sayım arasındaki dönemde göçün etkisinin olmadığı bir nüfus yapısı varsayımda bulunmaktadır. Özellikle il düzeyinde tekniğin göç varsayımı yerine gelmeyebilir. Bu teknik, iki sayımdaki nüfusun beşli yaş gruplarına göre dağılımı ile sayımlar arasındaki dönemde kayıt altına alınmış ölümlerin dağılımına ihtiyaç duyulmaktadır (Bennett ve Horiuchi Tekniği ile ilgili daha detaylı bilgi Ek 13’te verilmektedir).

Yöntem | 43

Tablo 2.7 Veri toplama faaliyetleri süresince tespit edilen kadın ölümlerinin (15-49) veri göndermeme ve eksik bildirim düzeltmesi yapıldıktan sonraki kadın ölümlerinin ve görüşmesi

yapılmış ve ağırlıklı kadın ölümlerinin bölgelere göre sayıları

Bölge

İstanbul 1,414 1,423 1,923 1,320 901

Batı Marmara 276 291 394 230 313

Ege 753 775 1047 679 1,012

Doğu Marmara 452 470 635 359 572

Batı Anadolu 553 587 793 483 591

Akdeniz 653 724 979 595 880

Orta Anadolu 159 182 246 128 446

Batı Karadeniz 173 218 294 144 558

Doğu Karadeniz 164 197 266 145 294

Kuzeydoğu Anadolu 195 237 320 180 264 Ortadoğu Anadolu 240 281 380 224 412 Güneydoğu Anadolu 408 548 740 309 646

Toplam 5,440 5,933 8,018 4,796 6,887

Bölüm 2.5.2.1’de, 2004 ve 2005 yılları nüfusunun yaş ve cinsiyet dağılımlarını elde etmek için yapılan projeksiyonun ayrıntıları verilmektedir. Projekte edilen nüfus verisi için Bennett ve Horiuchi Tekniği’ndeki göçün sıfır olduğu varsayımına ilişkin herhangi bir düzeltme yapılmamıştır. UAÖA’nın veri toplama faaliyetleri kapsamında Haziran 2004 ile Mayıs 2006 tarihleri arasında toplanan ölümler, kayıt altına alınmış olarak kabul edilerek kullanılmıştır. Nüfusun ve ölümlerin yaş ve cinsiyet dağılımları NUTS-1 bölgesine göre gruplandıktan sonra Bennett ve Horiuchi Tekniği NUTS-1 bölgelerinin tamamı için uygulanmıştır. Bu teknik, ölüm kaydının kapsama oranını, ortanca kapsama değerini ve ortanca değere göre düzeltilmiş yaşa özel ölüm hızlarını vermektedir. Ortanca kapsama değeri bütün yaş grupları için hesaplanan bir değer olduğu için bu çalışmada üreme çağındaki kadınlar (15-49) için bu değer ayrıca hesaplanmıştır. Üreme çağındaki (15-49) kadınlar için hesaplanan ortanca değer, kadın ölüm sayılarının düzeltilmesi için kullanılmış ve beklenen kadın ölümleri sayıları tahmin edilmiştir (Tablo 2.7). SKKİF ya da KÖS doldurulan kadın ölümlerinin sayısı ile ağırlıklı kadın ölümleri sayısı da Tablo 2.7’de verilmektedir.

UAÖÇ kapsamında yapılan tüm veri analizi çalışmalarında Bölüm 2.5.1.1’de açıklanan ağırlıklandırma işlemleri uygulanmıştır. Veri analizinde kullanılan ağırlıklar ve bazı kayıp gözlemler nedeniyle tablolarda yer alan bazı değişkenlere ait kategorilerin toplamı, genel toplamdaki gözlem sayılarına eşit olmayabilir.

44 | Yöntem