Ağırlıklı Toplam Tekniği (Weighted Sum Technology)…

Bu üretim tekniğinde küresel kamusal malın üretim miktarı, her bir ülkenin yaptığı katkının ağırlık oranlarının toplamına eşit olmaktadır. Bu teknikte küresel kamusal malın üretim fonksiyonunu; , i=1,….,n. olarak ifade edilmektedir. Bu fonksiyonda ( ), (i) ülkesinin sunduğu küresel kamusal mal miktarını, ( ), (j) ülkesinin ürettiği küresel kamusal mal miktarını, (

∑

(j) ülkesinin ürettiği küresel kamusal maldan aldığı payı göstermektedir²³⁹.

Bu üretim tekniği, belli bir bölgedeki birkaç ülkeyi kapsayan bölgesel kamusal malların üretimi için daha uygundur. Örneğin, asit yağmurlarına neden olan sülfür emisyonunun azaltılması söz konusu ülkeye daha fazla yarar sağladığı için, bu bölgedeki ülkeler sülfür emisyonunu azaltmak için daha çok çaba sarf etmeleri gerekmektedir.

Tablo 9’da toplama teknolojileri, malların kamusallık derecelerine göre sınıflandırılmıştır. Burada kamusal malın türüne göre hangi üretim teknolojisini

236 Binger, a.g.m., s.12.

237 Hirshleifer J. “From Weakest Link to Best Shot: The Voluntary Provision of Public Goods”.

Public Choice 41, 1983,ss. 371-386.

238 Binger, s.12.

239 Binger, s.13.

uygulamanın uygun olacağı gösterilmektedir. Buna göre, tam kamusal mal niteliğine sahip hava kirliliğinin önlenmesi için toplama tekniği uygulanmalıdır. Uydu fırlatma sistemi, klüp mal niteliğine sahiptir. Her ülkenin ayrı bir uydu fırlatma sistemi kurması, imkânsızdır ya da israfa yol açacaktır. Bu nedenle söz konusu hizmetin en iyi vuruş tekniği ile üretilmesi uygun olacaktır. Aile planlaması, ortak üretim özelliği gösteren bir maldır. Ülkelerden birinin bu hizmeti yetersiz sunması, diğer ülkelerin nüfus planlaması çabalarını aksatacaktır. Bu nedenle aile planlamasında en zayıf halkanın dikkate alınması ve bu ülkeye yönelik yardımların yapılması önem taşımaktadır.

Kaynak: Anand P. B., “Financing the Provision of Global Public Goods”, WIDER Discussion Paper 110, 2002, s.24.

http://www.wider.unu.edu/publications/working-papers/discussion-papers/2002/en_GB/dp2002-110/

Tablo 9: Toplama Teknolojileri ve Küresel Kamusal Mallar

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KÜRESEL KAMUSAL MALLARIN FİNASMANI

Küresel düzeyde devlete eşdeğer bir kurumun bulunmaması, küresel kamusal malların sunumu ve finansmanında sorular ortaya çıkarmaktadır. Günümüzde uluslararası alanda küresel kamusal malların finansmanı, resmi kalkınma yardımları aracılığı ile yapılmaktadır. Ancak kalkınma yardımlarının çok az bir kısmı küresel kamusal mallar için kullanıldığı görülmektedir. Küresel kamusal malların finansmanı büyük ölçüde ulus devletlerin çabaları ile sürdürülmektedir Küresel çözümlere ulaşmak için, ulus devletlerin çabalarının koordine edilmesi büyük önem kazanmaktadır Bu nedenle, küresel kamusal malların finansmanında mali ve mali olmayan finansman yöntemlerinin birlikte uygulanması gerekmektedir. Çevre sorunlarının, şiddetin, ekonomik krizlerin ve bulaşıcı hastalıkların tüm dünyayı tehdit etmesi, bu sorunların çözümünde işbirliğinin önemini arttırmıştır. Bu bölümde küresel kamusal malların finansman yöntemleri ve resmi kalkınma yardımları konuları ele alındıktan sonra, kamusallık türüne ve toplama tekniğine göre küresel kamusal malların finansman yapılarına değinilecektir. Son olarak küresel kamusal malların sunum ve finansmanına yönelik çözüm önerileri ele alınacaktır.

1. KÜRESEL KAMUSAL MALLLARIN FİNANSMAN YÖNTEMLERİ

Küresel kamusal malların küresel düzeyde sunumunu sağlamak için oluşturulan yetkili bir kuruluş bulunmamaktadır. Küresel düzeyde ulus devletlerin yasa koyma, vergilendirme ve standartları belirleme yetkisine sahip bir kuruluşun olmaması, küresel kamusal malların sunumunda ve finansmanında birçok sorun ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle, söz konusu malların sunumunda ve finansmanında sivil toplum kuruluşları, bireyler, uluslararası organizasyonlar, kar amacı taşıyan ve taşımayan kuruluşların ulus devletler ile birlikte ortaklaşa rol alması gerekmektedir.

Küresel kamusal malların finansman yapısı, uluslararası düzeyde ve ülke içinde yapılacak yatay ve dikey ayarlamalar sonucu sağlanacak dengeye bağlıdır²⁴⁰.

Yatay ayarlama yönteminde, uluslararası organizasyonlar, zengin ülkelerden kaynak toplayıp gelişmekte olan ülkelerin projelerine direkt fon yaratmayı koordine etmektedirler. Uluslararası organizasyonlar bir bakıma, uluslararası topluluk adına simsarlık yapma rolünü üstlenmişlerdir.

Dikey ayarlama ise merkezi hükümet ile alt düzey bölgeler arasında küresel kamusal malların yerel finansmanını teşvik etme amacıyla yapılmaktadır. Merkezi hükümet topladığı vergi gelirini, ihtiyacı olan bölgelerdeki küresel kamusal malların temel ya da tamamlayıcı faaliyetlerinin sunumu için aktarmaktadır. Bu yardım ve teşvikler nadiren uluslararasıdır. Bu uygulamaya gidilmesinin nedeni, ulus devletlerin uluslararası organizasyonlar tarafından direkt finanse etmede isteksiz olmasından kaynaklanmaktadır. Ulus devletler uluslararası organizasyonlara şüpheyle bakmaktadırlar. Çünkü merkezi devletin aracılığı olmadan bireyler ile uluslararası yapı arasında direkt ilişki kurulmasını, egemenlik güçlerinin azaltacak bir uygulama olarak görmektedirler.

Küresel kamusal malların finansman yöntemlerini başlıca dört ana başlık altında toplamak mümkündür²⁴¹. Küresel kamusal mallara yönelik finansman yöntemleri

240 Rizzolli, Matteo., "The International Trade Regime: a Global Public Goods Perspective."

Thesis, University of Maastricht, 2002, s.73. Erişim: 12.05.2006, http://space.virgilio.it/matnet@tin.it/GPGs.htm

Tablo 10’da gösterilmektedir. Bu yöntemlerden ilki, dışsallıkların içselleştirilmesine yönelik mekanizmalardır. Bu amaçla yeni pazarlar oluşturulması, mülkiyet haklarının kurulması ve küresel vergi, harç uygulamalarına başvurulmaktadır.

İkincisi finansman yöntemi, özel finansman kaynaklarının kullanılmasıdır. Kâr amaçlı ticari kuruluşlardır. Bu kuruluşlara örnek petrol şirketlerinin verdiği destekler, emisyon oranını düşürücü anlaşmalara destek vermeleri verilebilir. Kâr amacı olmayan kuruluşlar ise bağımsız vakıflar, sivil toplum kuruluşları ve akademik kurumlardan oluşturmaktadır.

Üçüncü finansman yöntemini, ulusal ve uluslararası kurum ve organizasyonlardan elde edilen kamusal kaynaklar oluşturmaktadır. Bu kaynaklar, vergi teşviklerini ve uluslararası finansal kuruluşlar ve diğer uluslararası organizasyonlar tarafından sağlanan fonları kapsamaktadır.

Ortaklık kaynakları ise genellikle hükümet kurumları, özel firmalar, vakıflar, sivil toplum organizasyonları ve uluslararası kuruluşlar arasında işbirliği şekillerinden oluşan çeşitli finans kaynaklarının birleşiminden oluşmaktadır.

Tablo 10: Küresel Kamusal Malların Finansman Mekanizmaları

Kaynak: Sagasti ve Bezanson, a.g.e., s. 41.

241Sagasti Francisco ve Bezanson Keith, Financing and Providing Global Public Goods:

Expectations and Prospects, Sweden Ministry for Foreign Affairs. 2001.. Study 2001:2.

Prepared by and on behalf of the Institute of Development Studies,Sussex, U.K. Stockholm., s. 40.