ÇİN AÇISINDAN FIRSATLAR VE RİSKLER

Kuşak-Yol İnisiyatifi genel olarak Çin açısından yeni pazarlara ulaşma, küreselleşmenin ileri düzeylere taşınması, Çin’in dünyadaki imajının iyileştirilmesi, Çin şirketlerinin dünya piyasalarına açılması, az gelişmiş ülkelerin altyapısının

288 Baláž, Královičová, loc.cit.

289 Bu 9 ülke Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Çekya, Polonya, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’dır.

290 Baláž, Královičová, op.cit., s. 23.

291 Liu Zuokui, Europe and the “Belt and Road” Initiative: Responses and Risks, China Social Sciences Press, Pekin: 2017, s. 12.

107

geliştirilmesinde Çin katkısının sağlanması, Çin’in uluslararası politikada ve sistemde ağırlığının artması vs. noktalarda fırsatlar ortaya çıkarmaktadır. Bunlara ek olarak Çin’in Karadeniz Havzasındaki faaliyetlerinin de Çin için bazı fırsatları beraberinde getirdiği görülmektedir. Bu fırsatlar:

1. Çin bankaları (Çin Bankası, Çin Sanayi ve Ticaret Bankası, Çin Kalkınma Bankası, Çin İthalat İhracat Bankası,) Kuşak-Yol İnisiyatifi kapsamında Karadeniz Havzasında gerçekleştirilen yatırımlarda önemli destek sağlayan kurumlar arasındadır. Bu dört banka’dan Çin Bankası Almanya, Macaristan ve Rusya’da,²⁹² Çin Sanayi ve Ticaret Bankası Almanya, Rusya, Türkiye, Polonya ve Çekya’da,²⁹³ Çin Kalkınma Bankası Rusya ve Beyaz Rusya’da,²⁹⁴ Çin İthalat İhracat Bankası’nın Rusya’da²⁹⁵ ofisleri bulunmaktadır.

Söz konusu bu bankalar bölge ülkelerine verdikleri kredilerle büyük oranda gelir elde ederek ve büyüyerek kendi ülkelerinin de ekonomik gelişmesine katkı sağlamaktadırlar.

2. Çin’in Karadeniz Havzası ülkeleri ile yatırım ve iş alanlarında karşılıklı etkileşimlerinin artması, bölgedeki özel Çinli firmaların büyümesi için de fırsat yaratmaktadır. Örneğin, 2017 yılında, Alibaba, Avrupa’daki ilk dağıtım ve lojistik merkezini Bulgaristan’da kurma niyetini açıklamıştır.²⁹⁶ Alibaba’nın bu kararı oldukça önemli bir karardır. Çünkü, Çin’li şirketlerin büyük çoğunluğu Avrupa’daki merkezlerini seçerken büyüme açısından büyük imkan arz eden Batı Avrupa’ya yönelmekteydiler. Söz konusu karar artık Karadeniz Havzasının, özellikle de Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin büyük şirketlerin büyümesi için gerekli ortamı sunması hakkında kanaat oluşturmaktadır.

3. Kuşak-Yol İnisiyatifi otoyolları, demiryolları, limanlar dahil olmak üzere devasa büyüklükde altyapı projelerini kapsamaktadır. Söz konusu bu altyapı projelerinin inşası Karadeniz Havzasında da gerçekleştirilmektedir. Bu durum

292 Çin Bankası, “Bank of China Europe Branches”,

http://www.boc.cn/en/aboutboc/ab6/200812/t20081216_494259.html, (e.t. 28.03.2019).

293 Çin Sanayi ve Ticaret Bankası, http://www.icbc-ltd.com/ICBCLtd/About%20Us/Global%20Websites/, (e.t. 28.03.2019).

294 Çin Kalkınma Bankası, “Branches”, http://www.cdb.com.cn/English/gykh_512/zzjg/fzjg/, (e.t.

28.03.2019).

295 Çin İthalat İhracat Bankası, “Offices”, http://english.eximbank.gov.cn/tm/en-BB/index_630.html, (e.t.

28.03.2019).

296 Baláž, Královičová, op.cit., s. 27.

108

sonuç itibariyle, Çinlilerin ve Çin şirketlerinin Karadeniz Havzası dahil olmak üzere Kuşak-Yol İnisiyatifi ülkelerinde geniş ulaşım imkanına sahip olmasına neden olacaktır.²⁹⁷

Bu fırsatlarla beraber Çin’in Karadeniz Havzasındaki faaliyetlerinin Çin için bazı noktalarda risk oluşturduğun da ifade edilmesi gerekmektedir. Bu riskler:

1. Kuşak-Yol İnisiyatifi kapsamında Çin Avrupa’da normlar, mekanizmalar ve hukuksal uygulamalar açısından engeller ve zorluklarla karşılaşmaktadır. AB hukuku ve düzenlemeleri AB piyasasına uyum sağlamaya ve entegre olmaya çalışan Çinli işletmeler açısında karmaşık ve zor görünmektedir.²⁹⁸ AB ise Çinli firmaların faaliyetlerini devamlı eleştirmektedir. Özellikle çevrenin korunmasına dikkat edilmemesi, çalışan haklarına saygı duyulmaması, Çin hükümetinin bölgede faaliyet gösteren kendi kamu şirketlerine destek sağlaması ve bunun sonucunda haksız rekabeti teşvik etmesi gibi konuların üzerinde çok fazla durulmaktadır.²⁹⁹

2. Karadeniz Havzasından geçerek Avrupa ile Çin’i birleştiren güzergahlarda ortaya çıkacak önemli sorunlardan bir diğeri çok sayıda ülkeden geçeceğinden dolayı gümrük düzenlemelerinin nasıl yapılacağı ile ilgilidir.³⁰⁰ Zira her ülkenin farklı düzenlemesi ve prosedürleri vardır. Bu durum gönderilen yükün menzile ulaşım süresini uzatmakta ve Kuşak-Yol İnisiyatifinin etkin bir biçimde uygulanmasının önende engeller çıkartmaktadır.

3. Kuşak-Yol İnisiyatifi ülkeleri arasındaki ulaşım teknolojilerinin gelişim düzeyinde de oldukça büyük farklılıklar söz konusudur. Özellikle de inisiyatif kapsamındaki gelişmekte olan ülkelerde istasyon, depolama, lojistik destek sistemi gibi alanlarda altyapı yetersizliği veya mevcut hatların gereğinden fazla yüklü olması gibi sorunlar vardır. Kuşak-Yol İnisiyatifi bölgeleri arasında standart bir demiryolu sisteminin olmaması ise bu kapsamda ortaya çıkan bir

297 Cullen S. Hendrix, “Rough Patches On The Silk Road? The Security Implications of China’s Belt and Road Initiative”, China’s Belt and Road Initiative Motives, Scope, and Challenges, ed. Simeon Djankov, Sean Miner, Peterson Institute for International Economics, PIIE Briefing, Mart 2016, s. 26.

298 Minghao, op.cit. s. 7.

299 Michael Smith, “EU-China Relations and the Limits of Economic Diplomacy”, Asia Europe Journal, C. 12, S. 1 (2014), ss. 45-46.

300 Zuokui, op.cit., s. 63.

109

diğer sorundur. Bu gibi durumlar inisiyatif kapsamında yük taşımalarının geliştirilmesinin önünde büyük engeller olarak durmaktadır.³⁰¹

4. Desteklenen projelerden sonuç elde edilmesi meselesinde de Çin tarafı, özellikle de Çin’in devlet destekli bankaları büyük zorluklarla karşılaşabilirler.

Bu noktada risk oluşturacak temel etken ise söz konusu bankaların proje araştırma konusunda daha az deneyimli olması ile beraber, projelerden beklenen sonucun da alınamaması ihtimalidir. Örnek olarak, sanayi analistlerinin Kuşak-Yol İnisiyatifi kapsamında gerek Karadeniz Havzası gerekse de inisiyatif kapsamındaki ülkelerde demiryolu ve otoyollara yapılan yatırımların beklenen sonucu karşılayamayacağı ve yolcu ve yük taşımalarının kabul edilen düzeyden düşük olacağı uyarısında bulunmalarını gösterebiliriz.³⁰²

5. Çin ve AB arasındaki ilişkilerde risk oluşturacak etkenlerden bir diğeri ise Çin’den faklı olan AB düzenlemeleri, standartları ve kanunlarının AB’ye entegrasyon süreci çerçevesinde gerek kültürel gerekse de kurumsal düzeyde Karadeniz Havzası ülkelerini de etkilemesidir. Bu çerçevede söz konusu ülkelerin Avrupalaşması girişimleri Karadeniz Havzasında özellikle de havzanın AB üyesi ülkelerinde Çin’in farklı düzenlemeler ve kanunlar temelinde bazı zorluklarla karşılaşmasına neden olmaktadır.³⁰³