Fazlı YILDIRIM Okan Üniversitesi, İstanbul
fazli.yildirim@okan.edu.tr ÖZET
Uzaktan eğitim sistemine geçişin esas ögeleri olan, öğretim elemanlarının ve öğrencilerinin bakış açılarını konu alan bu çalışma dört kısımdan oluşmaktadır; ilk bölümde 2009–2010 yılı ağırlıklı olarak Türkiye’de yürütülen öğretim elemanları ve öğrencileri kapsayan uzaktan eğitim araştırmaları, ikinci bölümde olarak öğretim elemanları ve öğrenciler açısından uzaktan eğitim sisteminin yararları, takibinde karşılaşabilecek zorluklar ve öğrenciler ile öğretim elemanlarının uzaktan eğitim hakkındaki bilinç düzeyleri, son bölümde ise uzaktan eğitimin geleceğinin (yararları ve sorunları gözden önünde bulundurularak) değerlendirilmesi yer almaktadır.
GİRİŞ
Uzaktan eğitim, diğer bir adıyla, elektronik eğitim, günümüz dünyasında üniversite eğitiminde vazgeçilmez bir eğitim yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Uzaktan eğitim sisteminin, gelecekte klasik eğitim sisteminin yerini alacağı görüşünün yanında, klasik eğitim ile birlikte destek bir eğitim sistemi olarak sunulmasını savunanların da olduğu dikkat çekmektedir.
Konuyu daha iyi anlamak, geçmiş bilgileri tekrarlamak ve kendi kendine öğrenmek için destek eğitim sistemi olarak kullanmanın uygunluğu konusunda ise Zhao, Mcconnell, & Jiang’ın çalışması dikkati çekmektedir (2009). Klasik eğitim sisteminin yanında, uzaktan eğitimi destekleyici olmasını önerenlerin dayanak noktası, uygulama sırasında karşılaşılabilecek zorlukların olmasıdır.
Genel olarak, yeni eğitim sisteminin, klasik sistemin yerini almasını ve kullanımının yaygınlaşmasını sağlamak için yararlarını ve zorluklarını iyi özümsemek gerekmektedir. Bununla beraber uzaktan öğretim sisteminin esas kullanıcılarını oluşturan kitle olan, öğrencilerin ve öğretim elemanlarının yeni eğitim sistemine olan bakış açılarının, karşılaştıkları zorlukları, istekleri ve bilinç düzeylerinin de ortaya konmasına ihtiyaç vardır.
Bu çalışma dört kısımdan oluşmaktadır; ilk bölümde 2009-2010 yılları ağırlıklı yürütülmüş olan öğretim elemanları ve öğrencileri kapsayan Türkiye’de yürütülen uzaktan eğitim araştırmaları, ikinci bölümde olarak öğretim elemanları ve öğrenciler açısından uzaktan eğitim sisteminin yararları, takibinde karşılaşabilinecek zorluklar ve öğrenciler ile öğretim elemanlarının uzaktan eğitim hakkındaki bilinç düzeyleri, son bölümde ise uzaktan eğitimin geleceğinin (yararları ve sorunları gözden önünde bulundurularak) değerlendirilmesi yer almaktadır.
Kullanılan veriler Okan Üniversitesi bünyesinde yürütülen uzaktan eğitim sistemleri ile ilgili olan araştırma verilerine dayanmakta ve bu veriler ışığında yayınlanmış olan makalelerdeki bilgileri yansıtmaktadır, öğrenci verilerini oluşturan araştırmada kullanılan örnek sayısını 125 öğrenci oluştururken, okul bünyesinde bulunan 300 öğretim elemanından 29’u araştırmaya dâhil edilmiştir.
Türkiye’de Son Yıllarda Yürütülmüş ve Yürütülmekte Olan, Öğretim Elemanlarını ve Öğrencileri Kapsayan
Uzaktan Eğitim Araştırmaları
Bu bölümde, son yıllarda Türkiye’de yürütülmüş olan uzaktan eğitim araştırmalarının genel özeti verilmeye çalışılarak, mevcut durum ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırmalar sonucunda, şu ana kadar öğretim elemanları ve öğrencilere yönelik yeni araştırmalara ihtiyaç duyulduğu aşikârdır. Geneline bakıldığı zaman, öğretim elemanlarının ve öğrencilerinin bilinç düzeylerini ortaya koyan veriler ile uzaktan eğitim sistemine yönelik beklentilerin neler olduğu hakkındaki bilgilerin yetersiz olduğu açıkça görülmektedir. Ülkemizde e-öğrenmeye yönelik araştırmaların merkezinde 3 temel konu yer almaktadır. Bunlardan ilki, e-öğrenme hakkında öğrenci ya da öğretim elemanlarının sahip olduğu bilinç düzeyi ile e-öğrenmeye yönelik beklentilerin oluşturduğu araştırmalar (Yengin vd, 2010; Cobanoglu vd, 2009; Gunes E. P. U, 2009), ikincisi e-öğrenme eğitim sistemlerinin başarısına etki eden faktörler ile sistemin başarısını artıracak etkenleri
bulmaya yönelik araştırmalar (Tanrıkulu Z., Tugcu C., Yılmaz S., 2010;
Adalı T., 2009; Keser H., Karahoca D,2010;Ozkan S., Koseler R., 2009;
Ciftci S. vd, 2010; Gürsul F., Keser H., 2009; Kisla . vd, 2010; Cakır O., Simsek N., Tezcan N., 2009;Kılıc E., Karatas S., Ocak M. A., 2009) ve son olarak da öğretim elemanı ya da öğrencilerin e-öğrenmeye ve teknolojik yatkınlıklarına yönelik değerlendirmeleri içeren araştırmalardır (Summak, M. S., Bağlıbel M., Samancıoglu M.,2010; Tezci E., 2009; Demirel M., Coskun Y. D., 2010; Ozdemir S. M.,Akbaş O.,Cakir R., 2009; Akbulut Y.
vd, 2007; Cetin O., Gunay Y., 2009). Buna ilişkin detaylı bilgiler Tablo 1’de yer almaktadır.
Tablo 1.
Türkiye’de E-öğrenmeye Yönelik Araştırmalar (2009-2010)
Başlık Yazarlar Amaç Metot Bulgular
Bilgisayar öğretmenlerinin uzaktan eğitim üzerine muhtemel fikirlerinin araştırılması
İlker Çobanoğlu, Alev Ateş, Ulaş İliç, Egemen Yılmaz 2009
Bilgisayar öğretmenlerin uzaktan eğitim hakkındaki fikirleri araştırmak
Ege Üniversitesinde 85 örnek üzerinde evet hayır sorularını kullanarak yapılmıştır ve frekans ve yüzde hesaplama yöntemleri kullanılmıştır.
A % 49.4 deneğin uzaktan eğitim hakkında net bir bilgisi yok B % 68.2 uzaktan eğitim yakın bir süre sonra geleceğin eğitim tipi olacaktır.
C Uzaktan eğitim uygulamadan önce öğrencilere bu tarz ortamlar için ön hazırlıklar yaptırılmalıdır.
D Denekler uzaktan eğitim
uygulamalarının etkinliği hakkında bir bilince sahip değildir.
E-üniversite Kritik başarı faktörleri
Zuhal Tanrıkulu, Çiçek Tuğcu, Selda Yılmaz 2010
Uzaktan eğitim sisteminin kritik başarı faktörlerini araştırmak
Anket yöntemiyle 80 örnek
Türkiye’de uzaktan eğitim diploma programına dâhil olan
öğrencilerinden toplanmıştır.
A Uzaktan eğitim sisteminin kritik başarı faktörleri;
Kullanılabilirlik, etkileşim, fonksiyonellik, yeniden kullanılabilirliği, değerlendirme, uygunluk, tasarım, birlikte çalışabilirlik ve erişilebilirlik olarak özetlenebilir.
B Faktörler yüzde ellinin üzerinde bir oranda sonuç vermektedir
Öğretmenlerin teknolojiye olan yatkınlığı:
Türkiye’ de bir çalışma
M. Semih Summak, Murat Bağlıbel, Mustafa Samancıoğlu 2010
Gaziantep, Türkiye’de öğretmenlerin teknolojiye olan yatkınlığını ölçme.
Ayrıca, demografik değişkenlerin teknolojik yatkınlığa olan etkisini araştırılmaya çalışılmıştır.
11 Farklı okuldan 207 öğretmen üzerinde örnekleme yapılmıştır.
Hedef kitle ilkokul öğretmenleri seçilmiştir.
Standard sapma, medyan, t-testi, tek yönlü Anova analizleri
kullanılmış olup 5’li Likert ölçeği kullanılarak anket çalışması yapılmıştır.
A Öğretmenleri yeniliğe karşı olumlu tutumları, teknolojik yeterliliklerine oranla daha yüksektir.
B Katılımcıların teknolojik yatkınlığı makul seviyededir yüksek değildir.
C Erkek kitlenin teknolojik yatkınlığı kadınlara göre daha yüksek orandadır.
Öğretmenlerin eğitimde ICT kullanımına olan etkisi: Türkiye’de bir çalışma
Erdoğan Tezci, 2009
Okullarda, öğretmenlerin eğitimde ICT kullanımına olan etkisini araştırmak (ICT: Bilgi ve İletişim Teknolojisi).
5 bölümden oluşan araştırma yöntemi ile 1540 ilkokul öğretmeni arasında ICT üzerine öğretmenlerin bilgi, kullanım
düzeylerini ölçmeye dayanmaktadır.
A Bilgi ve İletişim Teknolojisi kullanımı ve yeteneği oldukça düşüktür.
B Öğretmenlerin internet ve bilgisayar eğilimleri orta düzeydedir.
İnternet kullanımına bilgisine göre bilgisayar bilgisi düşük düzeydedir.
C Erkek öğretmenler kadınlara göre ICT bilgisi ve kullanımı açısından daha yüksek dereceler almışlardır.
D Eğitimdeki tecrübe ne kadar az ise o kadar ICT kullanımı ve bilgisi daha yüksek orandadır.
E Öğretmenler ne kadar fazla bilgiye sahiplerse o derece olumlu davranışlar sergilemektedirler.
Öğretmenlerin uzaktan eğitimdeki rolü:
Öğrencilerin nasıl adapte edileceği ve ücretsiz uzaktan eğitimden nasıl
yararlanılacağı, geleceği
İlker Yengin, Dilek Karahoca, Adem Karahoca, Ahmet Yücel 2010
Öğretmenlerin, öğrencileri daha etkin bir şekilde adapte edileceği çevrimiçi kurslar açabilmesi için, yeni yollar oluşturulması.
Öğretmenlere, ücretsiz araçlar ile ders oluşturulması ve uzaktan eğitim araçlarını kullanabilmesi için bilgi sunmak.
Kavramsal Tasarım A Öğrencilerin çevreye dâhil edecek, analiz ve sentez yapma becerilerini geliştirecek pratik bir sistem oluşturulması gerekliliği.
B Araştırmacılar öğrenciler ile etkileşim içinde kullanacakları sınıf teknolojilerini kullanmak istemektedirler.
Uzaktan eğitimde akreditasyon:
Kuzey Kıbrıs yüksek öğrenimi hakkında bir çalışma
Terin Adalı, 2009
Uzaktan eğitimin kalite güvencesi, akreditasyon faaliyetlerine genel bir bakış sağlamak ve Kuzey Kıbrıs' ta uzaktan eğitim sağlayıcılarının öğrenme eksiklikleri ile trendlerini incelemeye çalışma amacını gütmektedir.
Pilot nitel araştırma modeli üst düzey yöneticileri sadece yapılmıştır.
Katılımcılar eğitim birimlerinin yöneticilinden oluşmaktadır.
Katılımcı sayısı 7’dir.
Nitel araştırma modeli kullanılmıştır.
Veriler birebir görüşmelerden, gözlemlerden toplanmıştır.
A Kuzey Kıbrıs’ ta akreditasyon çalışmalarının daha yeterli olmadığı görülmüştür.
Önemli sebepleri arasında;
Uzaktan eğitim için akreditasyon kurumu olmaması, Bologna sürecinin gelecekte böyle bir oluşuma gereksinimine ihtiyaç duyduğudur, Bağımsız, kar amacı güdülmeyen uzaktan eğitim için akreditasyon kurumları kurulmalıdır.
B Bu araştırma Kuzey Kıbrıs’ta akreditasyon üzerine yeni çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu önermektedir.
Proje bazlı öğrenmeyi kullanarak uzaktan eğitim yöntemiyle proje yönetimi dersi tasarlaması
Hafize Keser, Dilek Karahoca 2010
Uzaktan eğitim yöntemiyle proje yönetimi dersi tasarlaması ve kurs başarısını yükseltmek için kurs materyali sağlamak.
Anket 30 öğesi ve 8 bileşenleri ile 75 mühendislik öğrencilerinden örnekleme yöntemiyle uygulanmıştır.
İstatistiksel analizi, faktör analizleri kullanılmıştır.
A Proje yönetimi e-kursu mühendislik öğrencileri için uygundur.
B En önemli nokta takım oluşturmak ve proje temelli eğitim aktiviteleri oluşturmaktır.
C Oluşturma ve
yönetme proje bazlı eğitim aktiviteleri için kritik önem oluşturmaktadır.
Çok boyutlu öğrencilerin e-öğrenme eğitimi bağlamında değerlendirilmesi:
Bir ampirik araştırma
Sevgi Özkan, Refika Köseler, 2009
E-öğrenme için kavramsal bir model sunma.
73 soru ile web tabanlı öğrenme yönetim sistemini kullanan 84 öğrenciye anket uygulanmıştır.
Nitel ve nicel veri kullanılmıştır.
Geçerlik ve güvenilirlik testlerinin yapılmıştır.
Açıklayıcı faktör analizi, anket aracının, faktör yapısını incelemek amacıyla yapılmıştır.
İstatistiksel bulgular aşağıda sıralanan nesneler arasında ilişki olduğunu ortaya çıkarmıştır;
A Öğrenci davranışları ile genel öğrenci tatmin düzeyi arasında B Öğretmenin kalitesi ile öğrencinin beklediği tatmin düzeyi arasında.
C Sistem kalitesi ve genel öğrenci tatmin düzeyi arasında D Bilgi kalitesi ile genel öğrenci tatmin düzeyi arasında E Bağlantı servis kalitesi ile genel tatmin arasında F Destekleyici birimleri ile genel öğrenci tatmin düzeyi arasında Uzaktan eğitim
öğrencilerinin web tabanlı öğrenimine karşı tutumu: bir çalışma
Serdar Çiftçi, Erhan Güneş, Mutlu Tahsin Üstündağ, 2010
Uzaktan eğitimde direnç seviyesi (öğrencilerinin tutum bir boyut olarak ele alınır) değerlendirmek, web tabanlı öğrenmede yaş, cinsiyet, program ve sınıf düzeyi ile direnç seviyesi arasındaki ilişkisini sunmak.
Gazi Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek
Yüksekokulundaki 432 öğrenci ile araştırma
yapılmıştır. Bağımlı değişken olan direnç seviyesi ile bağımsız değişkenlerin ilişkisi t-testi ile ölçülmüştür.
A Öğrencinin bulunduğu sınıf ile takip edilen eğitim programının direnç seviyesi ile bağlantısı vardır.
B Direnç seviyesinin yaş ve cinsiyet ile ilgili bir bağlantısı yoktur.
Ön lisans öğrencilerinin öğrenme tercihleri üzerine bir değerlendirme çalışması
Melek Demirel, Yelkin Diker Coşkun, 2010
Üniversite öğrencilerinin kendi kendine öğrenmeye yatkınlık seviyesinin değerlendirilmesi
111 örnek Yeditepe Üniversitesi öğrencilerinden toplanmıştır.
Geçerlilik, faktör analizi istatistiksel analizler olarak kullanılmıştır.
A Öğrencilerin kendi kendine öğrenme konusundaki yatkınlığının ortalama seviyede olduğu ortaya çıkmıştır. Bu sonuca giderken LPA ismi verilen
değerlendirme kriterleri
kullanılmıştır. LPA’
nın temelini cinsiyet, çalışma bölümü, akademik kariyer yapma isteği ve gelir düzeyi oluşturmaktadır.
B LPA
derecelendirme ile internet kullanma oranı, bilgisayar yeteneği, iş hayatındaki başarı ve beklentisi arasında bir ilişki bulunamamıştır.
Çevrimiçi ve yüz yüze eğitim ortamlarında karşılaşılan problemlerin matematik eğitiminde öğrencilerin başarılarına olan etkisi
Fatih Gürsul, Hafize Keser, 2009
Çevrimiçi ve yüz yüze eğitim ortamlarında karşılaşılan problemlerin matematik eğitiminde öğrencilerin başarılarına olan etkisini araştırmak
Hacettepe üniversitesinde 42 yeni başlayan öğrenciden veri toplanmıştır.
Görev paylaşımı, işbirliği ve sorun çözme ile çözüm işbirliği açısından, çevrimiçi grup çalışmasının daha başarılı olduğunu göstermektedir.
Öğretmenlerin uzaktan eğitime olan tutumları ile yeterlilikleri arasındaki ilişki üzerine bir çalışma
Soner Mehmet Özdemir, Oktay Akbaş, Recep Çakır, 2009
Öğretmenlerin uzaktan eğitime olan tutumları ile yeterlilikleri arasındaki ilişkiyi araştırmak.
235 öğretmeni kapsayan iki anket çalışması yürütülmüştür. 35 nesne Likert dercelendirme ölçeği kullanılarak değerlendirilmiştir.
İstatistik analizler olarak; standart sapam, ortalama, faktör analiz kullanılmıştır.
A Öğretmenlerin uzaktan eğitime karşı yansız bir durumda olduklarını göstermektedir.
B Öğretmenlerin uzaktan eğitime olan tutumları ile yeterlilikleri arasındaki bir ilişki olmadığını ortaya koymaktadır.
Uzaktan eğitimin yapılanma sürecinde lisans üstü öğrencilerin görüşleri
E.Pınar Uça Güneş, 2009
Uzaktan eğitimin yapılanma sürecinde lisansüstü öğrencilerin görüşlerini değerlendirmek
Uzaktan eğitim programında öğrenim gören öğrenciler ile yapılan görüşmeleri içeren niteleyici bir çalışma. 6 sorudan oluşmaktadır.
A Çevrimiçi sertifika programları esnek öğrenme içermelidir B Kurslar ve içerikler yapılandırılırken teknolojik ve teorik gelişmelere kulak verilmelidir.
C Kurslar isteklere, değişiklilere ve taleplere göre değişebilmelidir D Yüz yüze ya da çevrimiçi görüşmeler yapılmalıdır E Akreditasyon çalışmaları yapılmalıdır F Güncel öğrenme ortamları ve uygulamaları uzaktan eğitim sistemine dâhil edilmelidir.
Türkiye Anadolu Üniversitesi’ndeki öğretim
elemanlarının değişime olan yatkınlığı
Yavuz Akbulut, Abdullah Kuzu, Colin Latchemb, ve Ferhan Odabaşı, 2007
Öğretim üyelerinin değişime olan yatkınlığının geliştirilmesi için sonuçlar üretmek
361 öğretmene uygulanan anket ile veriler toplanmıştır.
A Üniversite eğitmenlerinin çoklu medya ve uzaktan eğitim konusunda bilgi ve
yeteneklerinin eksik olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
B Yüzde seksene yakın öğretim üyesi yeni ders içeriği ve ders yaratmak istemediklerini beyan etmişlerdir.
C Uzaktan eğitim öğrencileri izole edildiklerine inanmaktadırlar D Profesyonel gelişime ihtiyaç vardır
E Öğretim üyeleri çalıştıkları ortamdan mutludurlar F Güvensiz ortamlar ve düşük
motivasyon, üniversite öğretim üyeler için değişime direnç gösterme oranını artırmakta ve risk alma isteğini düşürmektedir.
Web Tabanlı Uzaktan Eğitim Sistemlerinde Karşılaşılan Problemler
“e-Journal of New World Sciences Academy 2010, Volume: 5, Number: 1, Article Number:
1C0110”
Tarık Kışla, Fırat Sarsar, Yüksel Deniz Arıkan, Emrah Meşhur, Muhittin Şahin, Mehmet Kokoç,2010
Web tabanlı uzaktan eğitim uygulamalarında karşılaşılabilinecek altyapı sorunları ve bu sorunların giderilmesine yönelik çözümlerin belirlenmesi
Olgu bilim (phenomenology) desenikullanılmıştır, konu üzerinde tecrübe sahibi olan kişiler (8) araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır.
A Uygulamaların verimliliğini artırmak için bant genişliğinin arttırılması ve maliyetlerin düşürülmesi önerilmektedir.
B Erişimin artması ve yaygınlaşması için maliyetlerin düşürülmesi gerekliliği C Güvenlik politikasının kurumsal hale getirilmesi ve personelin bu konuda
eğitilmesinin önemi D Ders
materyallerini
hazırlamada ilgili dersin öğretim elemanı ile materyal hazırlama
konusunda uzmanlaşmış kişi ve birimlerin birlikte çalışmasına ihtiyaç duyulduğu E Katılımcılar uzaktan eğitim sistemin sağlıklı çalışması için çağrı merkezlerinin ve teknik servislerin önemi
F Öğretim materyallerinin nitelik ve niceliğinin arttırılması gerekliliği G Kullanıcıların bilgi teknolojileri okuryazarlılığının sağlanması Kişiselleştirilmiş
uzaktan eğitim için web tabanlı sistemler
Özlem Çakır, Nurettin Şimşek, Nezaket Tezcan, 2009
Derslere olan ilgiyi
artırmak Kalitatif araştırma Yöntemi kullanılmıştır
Bu sistem ile diğer dersler için kişiselleştirilmiş malzeme üretmek mümkündür.
Üniversite öğrencilerinin uzaktan öğretime olan beklentilerini etkileyen faktörlerin analizi
Ebru Kılıç Çakmak, Serçin Karataş, ve Mehmet Akif Ocak, 2009
Üniversite öğrencilerinin uzaktan öğretime olan beklentilerini etkileyen faktörlerin araştırmak.
Bilgisayar programlama ve işleteme bölümü birinci sınıf öğrencilerinden very toplanmıştır.
İstatiksel analiz yöntemleri kullanılmıştır.
A Uzaktan eğitim programı için detaylı sunumlar organize edilmelidir B Öğretmenler eğitilmelidir ve öğrencilerin profil ve beklentileri ile ilgili
bilgilendirilmelidir C Beklentiler hakkında bir uyum programı uygulanmalıdır.
D Öğrencilerin sosyalleşebileceği yüz yüze iletişim imkânı yaratılmalı ve sanal kulüpler kurulmalıdır E Kurs içeriği ve öğrenci arasındaki
zenginleştirilmelidir.
F Sohbet
oturumlarının sayısı artırılmalı ve daha esnek programlar (öğrenciyi etkileşimli şekilde dâhil eden) üretilmelidir.
G Alternatif Değerlendirme yöntemleri geliştirilmelidir.
H. Teknik problemleri göz önünde
bulundurarak, teknik destek ve yardım masası sağlanmalıdır.
Fen eğitiminde web tabanlı öğretimin öğrencilerin akademik başarılarına ve Tutumlarına etkisi.”
Oğuz Çetin;
Yasemin Günay, 2009
Web tabanlı öğretimin, öğrencilerin akademik başarılarına ve öğrenme etkinliğine yönelik tutumlarına olan etkisinin incelenmesi
Araştırmada deneysel desen kullanılmıştır.
Fen ve Teknoloji dersi alan 8. sınıf düzeyindeki A şubesinden 14 ve B şubesinden 15 öğrenci deney, C şubesinden ise 31 öğrenci kontrol grubu
tayin edilerek yarı deneysel desen kullanımına gidilmiştir
A Web tabanlı öğretimin, mevcut öğretime göre öğrencilerin bilişsel düzeylerini artırdığını göstermektedir.
B Öğretmen faktöründen bağımsız olarak bireysel ve forum, e-posta gibi iletişim yolları ile grup halinde Web üzerinden dersleri yürüten öğrencilerde işbirliğinin geliştiği gözlenmiştir.
C Araştırmada Web tabanlı olarak öğretim yapılan deney grubunda erkek öğrencilerin akademik başarıları kız öğrencilere göre daha fazla artış göstermiştir.
Şu ana kadar olan uzaktan eğitim ile ilgili araştırmalar sayesinde elde edilen veriler yetersiz olsa da, konuyla ilgili neler yapıldığını ve bundan sonraki araştırmalarda hangi konuların daha derinlemesine incelenmesi gerektiği konusunda bilgi sağlamaktadır.
Uzaktan Eğitim Sisteminin
Öğretim Elemanları ve Öğrenciler Açısından Yararları
Uzaktan eğitim sisteminin yararları yöneticiler, öğretim elemanları ve öğrenciler açısından üçe ayrılmaktadır. Yöneticiler açısından yararları genellikle maliyetlerin düşmesi, daha kısa zamanda daha çok öğrenciye eğitim sağlanması ve öğrenim kalitesinin artırılması üzerine yoğunlaşmaktadır. Uzaktan eğitimin yapı taşlarını oluşturan öğretim elemanları ve öğrencilere odaklanılarak yararlarının anlatımı, yeni öğretim sisteminin yaygınlaştırılmasını sağlamak açısından önem arz etmektedir.
Öğretim Elemanları Açısından Yararları
Otomasyona geçmiş dokümantasyonlar, kişiselleştirilmiş talimatlar, kontrol verileri ve nesneleri, bilgisayar grafikleri gibi araçlar sayesinde uzaktan eğitimin etkinliği ve etkenliği artmaktadır (William & Zahed, 1996).
Öğrencinin beklentisindeki tatmin oranını etkileyen kritik etkenler arasında;
ders kalitesi, öğretim elemanın öğrenciye olan davranışı, uzaktan eğitim ile verilen dersin esnekliği, beklentisel kullanım kolaylığı, beklentisel yararları, alt yapı, öğrenci performans değerlendirmelerindeki çeşitlilik yer almaktadır (Sun, 2008).
Eğitimdeki önemli bileşenlerden birisi de geribildirimdir. Kullanıcıların öğretim faaliyetleri esnasında sahip oldukları bilgilerin doğruluğunu bilmeleri gerekmektedir. Bu bilgi öğrencilerin diğer başka bir etkinliğe katılmaları konusunda kendilerini motive etmektedir (Bonham, Deardorff, ve Beichner, 2003). Bilindiği üzere klasik eğitimde, sınıfın kalabalık olmasından herkese aynı anda cevap veremeyeceğinden dolayı, anlık geribildirim alma şansı düşmektedir. Fakat bilgisayar destekli eğitim ise öğrenciler hızlı bir şekilde bilgilerinin doğruluğunu sistemden kontrol edebilir (Cole & Todd, 2003) ve diğer sınıf arkadaşlarıyla zengin içerikli medya ortamında, konu hakkında tartışabilirler (Muller, Bewes, Sharma, &
Reimann, 2008).
Ayrıca uzaktan eğitim sistemi sayesinde öğretim elemanları, ders ile ilgili duyurular yapabilir, ders notlarını, özetleri, ders işleme planlarını ve ilgili dokümanları paylaşabilirler. Bu sayede öğrenciler öğretim elemanlarının kendilerinden neler beklediklerini daha etkin bir şekilde vakıf olurlar (Waterhouse & Rogers, 2004). Bununla birlikte öğrenciler uzaktan öğrenip, hazırladıkları ödevleri öğretim elemanlarına hızlıca gönderip öğretim elemanları tarafından değerlendirme sürecini kısaltma şansına sahip olurlar.
Diğer önemli bir etken ise uzaktan eğitimde kullanıcılar aktif birer öğrenci haline gelerek, sistemde var olan eğitim değişkenlerini kullanarak kendi bilgi düzeylerini kontrol etme olanağına sahip olurlar ve bu sayede öğrencinin kendi kendine öğrenme konusunda motivasyon sağlanır (Lin & Lehman, 1999). Aynı zamanda çevrimiçi değerlendirme sınavları ve testleri sayesinde, öğretim elemanı öğrencinin bilgi düzeyini ölçmesini hızlandırarak kendisine ayırdığı zamanı artırır.
Kısaca, öğretim materyallerinin zenginliği, hızlı geri bildirim, çevrimiçi iletişim araçlarının avantajları, öğrencilerin derse ayırdığı zaman ile bilgi seviyelerinin takibinin kolaylaşması ve en önemlisi öğretim elemanına zaman kazandırma olarak özetlenebilir. Geniş kitleye hızla yapılabilen duyurumlar hızlı geri bildirim süreci gibi yararlardan da söz etmek mümkündür.
Öğrenciler Açısından Yararları
Öğrenciler açısından uzaktan eğitimin yararları ile ilgili olarak daha önceki çalışmalar incelendiğinde birçok makale ile karşılaşmak mümkündür.
Kruse’ye göre uzaktan eğitim; edinilen bilgilerin hafızada daha uzun tutma, azaltılmış öğrenme zamanı ve aşağıda listede yer alan avantajları beraberinde getirmektedir (2002);
¾ Öğrencilerin evlerinden/bulundukları yerden talep ettikleri zamanlarda eğitimlerini tamamlama imkânı
¾ Yavaş öğrenen ve hızlı öğrenenlerin çatışmasını engellemesi ve tatmini artırması
¾ Etkileşimli eğitim sayesinde eğitim sırasında öğrencilere sadece bilgileri çekme yöntemi yerine itme yöntemi ile yapması
Teknolojik gelişmeler sayesinde, uzaktan eğitim sistemi, öğrencilerin laboratuar desteği olmadan daha çok egzersiz ve deney yapmasına imkân tanımaktadır ve öğrencilerin kendi öğrenme zamanlarını ayarlamalarına destek vermektedir (Baki, 2000 & Schmid,1997).
Aynı zamanda, internet ve web uygulamaları, problem çözme ve geribildirime imkân tanıyan interaktif katmanlar sayesinde zengin çoklu medya eğitim sistemine değer katmaktadır ve etkili web uygulamaları ile yeterli alt yapı sayesinde yeni uzaktan eğitim sistemine uyumu desteklenmektedir (Ekiz, Bayram & Ünal, 2003).
Klasik eğitim sistemindeki kitap ve benzeri yazılı bilgi edinme araçlarındaki tekdüzelik öğrencilerin konulara olan ilgisini düşürmektedir (William &
Zahed, 1996). Ayrıca klasik eğitimde öğretim elemanın öğrenciye sağladığı geribildirim süresi zaman alırken, uzaktan eğitim sayesinde hızlı bir geri bildirim sağlanır bu sayede öğrencinin verdiği cevapların doğruluğunu kontrol etme süresi kısalır (Muller, Bewes, Sharma & Reinmann, 2008).
Uzaktan eğitimin önemli avantajlarından bir tanesi de kullanıcıların (öğrencilerin) eğitim araçlarını yönetebilmesidir, örneğin kendi bilgi düzeyini çevrimiçi testler ile ölçebilir, kişisel çalışma planı oluşturabilir. Bu sayede kullanıcı, eğitim sisteminin aktif bir üyesi olur ve motivasyonu artar (Lin & Lehman,1999).
Bununla birlikte, öğrencilerle öğretim elemanı arasında ya da öğrencilerin kendi aralarında iletişimi sağlayan video konferans araçları, sohbet odaları, mesaj yollama araçları ve ders ile ilgili duyuru sayfaları etkileşimi artırmaktadır. Sıkça sorulan sorular sayfaları, sistemde yer alan ders içerikleri, gerçek zamanlı ders değerlendirme testleri, geri bildirim forumları, görsel ders içerikleri ve araçları ise dersin kalitesini ve öğrencilerin derse olan ilgilerini artırmaktadır.
Diğer yandan, uzaktan eğitim sisteminde yer alan akademik ve kişisel takvimler öğrencinin daha organize olmasını sağlamaktadır. Bir araştırmanın sonucunda, öğrencilerin matematik ve fen bilimleri alanlarındaki derslere istekli olmadıkları belirlenmiştir ve bunun sebebi olarak da matematik ve fen bilimleri alanlarındaki derslerin soyut konular içermesi olarak kabul edilmiştir. Uzaktan eğitim sistemi sayesinde, soyut kavramlardan somut kavramlara geçiş sağlanmıştır. Bu da uzaktan eğitimin sağladığı sanal deney ortamıdır (Cavas, 2000).
Özetle Uzaktan Eğitim Sisteminin Öğrencilere Sağladığı Yararlar
¾ Zaman ve mekân bağımsızlığı sağlar
¾ Kişiye özgü öğrenim görme şansı, yavaş ve hızlı öğrenme çatışmasını engeller
¾ Daha fazla egzersiz ve sanal laboratuar imkânı sağlar
¾ Zengin içerik, görsel medya imkânları ile öğrenmeyi kolaylaştırır ve derse ilgi artar
¾ Hızlı geri bildirim sayesinde motivasyon artar
¾ Çevrimiçi araçlar sayesinde iletişim artar
¾ Akademik ve kişisel takvimler ile öğrencinin daha organize olmasını sağlar
¾ Öğrencinin soyut kavramlardan somut kavramlara geçişi kolaylaşır
Öğrenciler ile Öğretim Elemanlarının
Uzaktan Eğitim Hakkındaki Bilinç Düzeyleri ve Karşılaşabilecek Zorluklar
Araştırma, uzaktan eğitim sırasında öğrencilerin karşılaştıkları zorluklar, öğrenciler açısından yararları ile öğrencilerin beklentilerini araştırmaya yönelik kantitatif bir araştırmadır. Ayrıca uzaktan eğitim sisteminde öğretim elemanlarını etkilen faktörleri bulmaya yönelik bir çalışma da ortaya konmuştur. Her iki araştırmada deneysel analiz yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen bilgiler sayesinde, öğretim elemanlarının ve öğrencilerinin uzaktan eğitime olan bakış açıları öğrenilebilir. Verilerin, öğrencileri içeren bölümü Okan Üniversitesinde okuyan 125 öğrenciden, toplam 51 soru ile internet üzerinden anket ile toplanmıştır. Öğretim elemanlarıyla ilgili veriler ise, 29 öğretim elemanından, yüzyüze anket çalışması ile toplam 28 soru vasıtasıyla toplanmıştır.
Okan Üniversitesi bünyesinde yürütülen, uzaktan eğitim sistemini kullanan araştırmada etkileyici sonuçlarla karşılaşılmıştır. Bunlarda ilki; öğrencilerin yüksek bir çoğunluğu (%89) uzaktan eğitim sistemi sayesinde işlenen konuları daha hızlı öğrendikleri sonucudur.
Aynı zamanda, öğrenciler (%78) görsel zengin içerik ve simülasyon araçları sayesinde klasik sisteme oranla daha etkin olarak öğrendiklerini beyan etmektedirler ve öğrencilerin çoğunluğunun (%63) yazışma odaları yerine sanal görsel iletişlim yapabilen görüşme odalarını tercih ettiği sonucuna ulaşılmıştır.
Öğrencilerin yarısına yakın bir oranda, kendi öğrenme hızlarını daha etkin ayarladıklarını (%42), kişisel ve akademik takvim sayesinde daha etkin çalıştıklarını (%38), sınavlarını uzaktan eğitim sisteminde çevirim içi şeklinde olmasını istediklerini (%49), ders içeriklerinin görsel olarak yeterli olduğunu (%52), ders ile ilgili testleri yararlı bulduklarını (%57) ve sistemde yer alan anonslar sayesinde kendilerini ilgilendiren konulardan kolaylıkla haberdar olduklarını (%57), öğretim elemanı tarafından sistemden yollanan mesajlara ulaşabildiklerini (%64) belirtmişlerdir.
Araştırmada yer alan olumlu sonuçların yanında olumsuz sonuçlara da rastlanmaktadır. Olumsuz sonuçlar; altyapı sorunları, öğrencilerin bilinç düzeyleri ve öğrencilerin öğretim elemanıyla klasik sistemde yer aldığı şekilde yüz yüze ya da etkin sanal etkileşim kurma istekleridir.
Altyapı
Öğrenciler nezdinde altyapı sorunları uzaktan eğitim sisteminin başarısını düşüren etkenler olarak yer almaktadır, öğrencilerin önemli bir çoğunluğu (%51) evlerindeki bağlantı hızından, sisteme giriş (%54), derse kayıt (%61) ile derse dâhil olma aşamalarında (%61) karşılaşılan sorunlar ve uzaktan eğitim sistemindeyken yaşanan bağlantı sorunlarından (%66) söz etmektedir.
Etkileşimli İletişim Kurma İsteği
Öğrenciler uzaktan eğitim sisteminin getirdiği birçok yarara rağmen, klasik eğitim sisteminde yer alan alışmış oldukları yüz yüze eğitimi sürdürme istekleri devam etmekle beraber uzaktan eğitim sisteminde çevrimiçi video konferans görüşmeleri taleplerinin çoğunluğuyla dikkat çekmektedir.
Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu; uzaktan eğitim sisteminde eğitim gördüğü dersin öğretim elemanından sorduklara sorulara aldıkları yanıtların kendilerini tatmin etmediğini (%58), forumlarda yer alan geri bildirimlerin yetersiz kaldığını (%62) beyan etmektedir.
Bilinç Düzeyi
Uzaktan eğitim sistemini kullanan öğrencilerin büyük bir çoğunluğu (%84) uzaktan eğitim sisteminde yer alacak başka bir derse girmek istemediklerini belirtmiştir. Ayrıca araştırma sonucunda, öğrencilerin uzaktan eğitim sisteminin aktif sosyal hayatı engellediğine (84), klasik eğitim sistemine göre daha yararlı olmadığına (%89) ve kendilerine boş zaman yaratmadığına (%67) inandıklarını ortaya çıkartmıştır.Yeni e-öğrenme sistemi ile ilgili ilk izlenimler çok iç açıcı olamasa da, kabul edilmelidir ki öğrenciler değişime direnç göstermektedirler. Sonuçlar öğrencilerin uzaktan eğitim sayesinde daha planlı, organize, zengin içerik sayesinde daha hızlı öğrendiklerini ortaya koymakla beraber daha etkileşimli eğitim isteklerini de ortaya koymaktadır. Alt yapıya dayanan sorunların çözülmesi uzaktan eğitimin uyum sürecinin başarısını artıracaktır ve bu sonuç 2008 yılında Sun tarafından yayınlanan çalışmanın sonucuna paralel olan, teknolojinin ve kurs kalitesinin önemini çizen, çalışmayla desteklenmektedir. Öğretim elemanları ile yapılan araştırma sonucunda; uzaktan eğitim sisteminin sağlamış olduğu yararların birçoğunun farkında oldukları gözlemlenilmiştir. Çalışmada,