aynı koşullarda aynı faaliyetlerle gerçekleştirebileceği kazanç kadar
yükseltilebilir.
Vergilendirilebilir gelir, yabancı şahısların şubeleri dahil yerli ve yabancı şahısların; kar hisseleri, iştirak hisseleri, faizler, tahvil ve uzun dönemli finansman değerleri satışı, telif hakları ve lisans ücretleri, teknik hizmet ücretleri ve Bulgaristan kaynaklı kiralardan doğan gelirlerdir.
2.8.3 Ticari Kazanç Vergisi Oranları
Ticari Kazanç Vergisi oranı % 30’dur. Ancak vergilendirilebilir kazancın 50.000.000 Leva’dan düşük olması durumunda oran % 20’dir. Vergi matrahı belediye vergisi alındıktan sonraki kazanç üzerinden hesaplanmaktadır.
Belediye vergisi tüm mükellefler için % 10’dur. Yerel hükmi şahıslar ve yabancı kuruluşların şubeleri tarafından ödenen iştirak hisselerinden doğan gelir ve kar paylarından kaynakta vergi alınmaktadır. Stopaj vergisi % 15 olarak uygulanmaktadır ve kesindir. Bağlı kuruluş ve holdingin yerel hükmi şahıs olması koşuluyla bağlı kuruluş tarafından holdinge sağlanan iştirak kazançları ve kar paylarına tevkifat yapılmaz.
Bulgaristan’da vergi yükümlüsü kişiler tarafından yabancı şahıslara ödenen faiz, kira, telif ücreti menkul kıymetler ve uzun vadeli finansal varlıkların satışından elde edilen gelir, lisans ve teknik servis ücretleri vb. Bulgaristan kaynaklı gelir üzerinden % 15 oranında stopaj ile kaynağında tevkifat yapılır. Vergi kesindir.108
108 TC Ekonomi Bakanlığı, 17.05.2017 Verileri,
2.8.4 Özel Kurallar ve Vergi Teşvikleri
Kanun vergi kaçağının önlenmesi leasing işlemlerinin, lisans anlaşmaları ile üretimin, özelleştirme fonlarının, kar amacı gütmeyen kuruluşların, tasfiye halindeki veya hukuki şeklini değiştiren firmaların vergilendirilme uygulamaları ile ilgili özel hükümler içermektedir.
a. Özelleştirilen Şirketler: Özelleştirme işleminin ardından devlet veya belediye payının % 33’ün altında kalması halinde firmalara mülkiyetin veya hisselerin devrinin tescil tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 3 yıl boyunca ticari kazanç vergisinden muaf tutulmakta ve 4’üncü ve 5’inci yıllarda ise verginin % 50’si tahsil edilmektedir.
Satışlardan sağlanan net kar değerinde yıllık satış ortalaması, Vergi öncesi karın asgari % 50’si ile şirketin uzun vadeli varlıklarına yatırım yapılması, özelleştirme sözleşmesi ile tespit edilen yatırım ve istihdam programının yerine getirilmesi ve yükümlülüklerin devlet bütçesi ve sosyal sigortalar sistemine yapılması gibi koşulların sağlanması durumunda da vergi teşvikleri sağlanmaktadır.
b. Yabancı İştirakli Şirketler: Yabancı sermayeli şirketlerin kayıtlı sermayesinin 5 milyon $ muadili levadan fazla olması, 100’den fazla yeni istihdam yaratması ve hükümet tarafından işsizlik oranı ülke ortalamasından yüksek olması ve dolayısıyla tespit edilen yerlere yapılması koşuluyla yürütecekleri öncelikli yatırım projeleri kapsamında 10 yıl boyunca ticari kazanç vergisinden % 50 oranında muaf tutulurlar.109
109 Halil Tunca, Filiz Yeşilyurt, M. Ensar Yeşilyurt, Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Doğrudan
Yabancı Yatırımların Yakınsaması, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi,
2.8.5 Katma Değer Vergisi (KDV)
Bulgaristan Katma Değer Vergisi Kanunu 07 Ekim 1993’te, uygulamaya dair tüzük de 25 Şubat 1994’te kabul edilmiş ve 01 Nisan 1994’ten itibaren yürürlüğe girmiştir.
KDV, satış vergisi uygulamasını ortadan kaldırmış olup yurtiçinde arz edilen mal ve hizmetlere uygulanmaktadır. Yurtdışına arz edilen mal ve hizmetlere ise KDV uygulanmamaktadır. Mülkiyet transferi, sınırlı toprak sahipliği hakları, bina ve bölümlerinin iskân amaçlı olmak kaydıyla finansal kiralama ile kiralanması, Ticaret Kanunu hükümlerine veya özelleştirme işlemleri çerçevesinde mülkiyetin tam veya kısmen devri, mali hizmetler, belirli sigortacılık, eğitim ve sağlık hizmetleri, şans oyunları ve kar amacı gütmeyen kuruluşlarca yapılan yardımlar, toprak kullanım bedeli olarak ayni kira olarak yetiştirilen ürünler, devlet işletmeleri tarafından sürdürülen bazı posta hizmetleri de KDV’den muaf tutulmaktadır. Aynı zamanda ekmek, süt, yoğurt, peynir, su, kömür, ilaç, Bulgar edebi ve bilimsel eserleri gibi bazı temel mallar için 31 Mart 1999’a kadar geçici muafiyet uygulanmıştır.
Cirosu bir önceki yıl 75 milyon levayı aşan şirketlere mecburi, bu rakamın altındaki firmalara ise ihtiyari kayıt sistemi getirilmiştir. Nisan 1994’ten sonra %18 olarak uygulanmaya başlanan standart KDV oranı Temmuz 1997’den 2000’li yılların ilk yıllarında %22 olarak uygulanmıştır. Günümüzde uygulanan KDV oranı %20’dir.
Vergi kaydı olan firmaların, satıcı ve alıcı isimleri, nitelikleri, KDV kayıt numarası, mal veya hizmetin yer, tarih, brüt ve net bedel ve KDV miktarı gibi bilgilerinin yer aldığı vergi faturaları düzenlemeleri zorunludur.
Vergi oranları ve uygulamaları hususunda ticari faaliyetler açısından ülkeden ülkeye farklılıklar bulunabilmektedir. Bulgaristan’da uygulanan vergi oranları Türkiye’ye nazaran düşüktür. “Vergi Oranı”, verginin hesaplanması için vergi matrahına (bazına) uygulanan oran olarak tanımlanabilir. Vergi kanunlarında
geçen bu oranlar, literatürde “kanuni vergi oranı” veya “nominal vergi oranı” diye anılmaktadır. Bulgaristan’da uygulanmakta olan vergi oranı Avrupa Birliği ülkeleri arasında en düşük olanıdır. Bu konuda diğer hem Avrupa Birliği ülkelerine olan ihracat yapabilmesinden dolayı hem de vergi oranlarının düşük olması sebebiyle vergi konusunda avantajlıdır.
Bulgaristan’a giriş yapan mallar, Transit Rejimi Mevzuatının 42. Maddesi gereği KDV’siz olarak diğer Avrupa Birliği ülkelerine satılabilmektedir. Elde edilen kazanç da Bulgaristan’da kalmaktadır. Bu durumda icra edilen ticari faaliyetin kurumlar vergisi oranı % 10, divident/ortak kazanç paylaşım vergisi oranı ise % 5 olarak uygulanmaktadır.110
2.8.6 Sosyal Güvenlik Katkıları
İşverenler brüt ücret üzerinden işgücünün ve emeklilik yaşının koşullarına bağlı olarak 01 Mart 1996 itibariyle %37, 47 ve 52 oranlarında sosyal güvenlik katkıları ile yükümlüdürler. En çok rastlanılan oran %37’dir. Bulgaristan’da istihdam edilen yabancılar ise %20 katkı payı karşılığı sadece geçici ve daimi malullüğe karşı güvenlik şemsiyesine alınmaktadırlar. 01 Mart 1996’da başlatılan uygulama ile çalışanlardan da katkı payı alınmasına geçilmiş olup, oran brüt ücretin %2’sidir. İşverenler bu kesintiyi yaparak sosyal güvenlik bütçesine aktarmakla yükümlüdürler.
Ayrıca 1991’den sonra Bulgaristan’da ticari faaliyet gösteren kuruluşların Mesleki Eğitim ve İşsizlik Fonu’na katkıda bulunmaları gerekmekte olup oran 01 Mart 1996’da %5 olarak tespit edilmiştir. Buna göre 01 Temmuz 1998’e kadar %4 oranında işverenden ve %1 oranında işçiden kesinti yapılmaktaydı, fakat bu
110
Bulgaristan Konsolosluğu Sitesi, http://www.bulgaristankonsoloslugu.org/bulgaristan-vergi- kanunu. 05 Haziran 2017.
tarihten sonraki dönemde oranlar işverenden %3,6 ve işçiden %0,9 olmak üzere %4,5 olarak değiştirilmiştir.111
111 Tezer Palacıoğlu, Bulgaristan Ülke Profili, Mevzuat ve Türk Girişimcileri, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları 1. Baskı, 1998, s.116-117.