ŞİDDETE UĞRAYAN KADINLARA HİZMET VEREN

Türkiye'de şiddete uğrayan kadınlara yönelik hizmet veren kurumları üç grupta toplamak mümkündür.

1- Resmi Statüdeki Devlet Kurum ve Kuruluşları, 2- Gönüllü Kadın Kuruluşları ve Yerel Yönetimler, 3- Üniversiteler ve Diğer Kuruluşlar,

4.1.1. Resmi Statüdeki Devlet Kurum ve Kuruluşları

4.1.1.1. Başbakanlık - Devlet Bakanlığı - Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) Genel Müdürlüğü

Devletin oluşturduğu ilk kurumdur. 27 Mayıs 1983 tarihinde yayınlanan “2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) Kanunu” ile kurulmuştur. Bu kurum toplum merkezleri ve kadın misafirhaneleri ile şiddete uğrayan kadınlara hizmet vermektedir. Başbakanlığa bağlı olan kurum, çocuklara, yaşlılara, kadınlara ve özürlülere yönelik çalışmalar yapmakta ve aynı zamanda ayni ve nakdi yardımda da bulunmaktadır. Kuruluş amacına uygun olarak sorumluluk alanlarına yönelik araştırmalar yapmaktadır.

Sosyal devlet olmanın temel sorumluluklarını yerine getirmekte vazgeçilmez bir öneme sahip olan SHÇEK Genel Müdürlüğü korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, genç, kadın, özürlü ve yaşlılarımıza 24 saat sürekli koruma ve bakım hizmetini yatılı ve gündüzlü olarak vermektedir (Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Genel Müdürlüğü, 2007: 56).

SHÇEK: Aile, gençlik ve yaşlı danışma merkezleri, evlat edindirme, koruyucu aile, sosyal yardım uygulamaları… gibi tüm alanlarda gönüllü katkı ve katılımların sağlanmasında koruyucu, önleyici ve eğitici çalışmaların yanında uluslararası sosyal hizmet faaliyetlerini de yürütmekle görevlidir.

74

4.1.1.2. Başbakanlık- Devlet Bakanlığı- Kadının Statüsü ve Sorunları (KSSEM) Genel Müdürlüğü

Uluslararası sözleşme yükümlülükleri çerçevesinde 1990 da kurulan KSSEM' in amacı kadının eğitim düzeyini yükseltmek, ekonomik katılımını artırmak, sağlık, sosyal ve hukuki güvenliğini sağlamaktır (Yıldırım, 1998: 54-62). Kadınların eğitim düzeyi yükseltilmeli, ekonomik bağımsızlıklarını kazanmalarına izin verilmeli ve sadece aile denilen kurum da, sıkıştırılmış, baskı altına alınmış benliğinden kurtularak dışa açılması sağlanmalıdır (Ecevit, 1991: 67). Genellikle şiddet gören kadınların sayısına baktığımızda eğitim seviyeleri düşük, ekonomik durumları kötü ve hiçbir güvenliğe sahip olmayan kadınları görüyoruz. Bu sorunu ortadan kaldırmak KSSEM’in en temel görevidir. Kendini her konu da güçlü hissetmeye başlayan kadın başta erkekler olmak üzere diğer insanlara karşı kendini ezdirmemeyi öğrenir.

Kadına yönelik şiddet konusunda 28 Eylül 1994 de açılan 3B Merkezi (Bilgi Başvuru Bankası) kurularak hem karşılaşılan güçlüklere 24 saat süreyle telefon ile rehberlik edilmekte hem de “Kadın Veri Bankası” oluşturulmaktadır (Yıldırım, 1998:54- 62). Kadınlara yönelik cinsiyet ayrımcılığını önleme, kadını her alanda (ekonomik, sosyal, kültürel) yetiştirmek, kadına yönelik her türlü tacizi ve tecavüzü önlemeye yönelik çalışmalarda bulunmak için diğer kurumlarla işbirliği yapılarak gerekli yardımlarda bulunmak kurumun temel görevini oluşturmaktadır.

4.1.1.3. Başbakanlık – Devlet Bakanlığı - Aile Araştırma Kurumu (AAK) Kadınların sorunlarını araştıran ve kadınlarla ilgili araştırmalar yapan AAK 29.12.1989 yılında 396 sayılı kanun hükmünde kararname ile kurulmuştur. Kurum, sosyal problemlerin tespit edilmesi, ailenin bütünlüğünün korunması, güçlendirilmesi için gerekli çalışmalar yapmakta ve bu alanda yapılan projelere destek olmaktadır. Kadına yönelik şiddet konusunda da çalışmalar yürütülmekte, hem aile içi hem de kadına yönelik şiddeti önlemeye yönelik bilgilendirici eğitimler ve araştırmalar yapılmaktadır.

75 4.1.1.4. Kadın Sığınma Evleri

Kadın sığınma evleri: Fiziksel, psikolojik, cinsel, sözel ve ekonomik şiddete uğrayan kadınların çocuklarıyla birlikte kendilerini güvende hissedebilecekleri, var olan yaralarını sarabilecekleri, iş bulup şiddet ortamından uzaklaşabilecekleri kurumlardır. Temel görevi mağdur olan kadınlara ve çocuklara güvenli bir barınma hizmeti sağlamak olmakla birlikte, bir sığınma evinin birincil amaçları sadece bununla sınırlı değildir . Öncelikli hedefi kadınları şiddetten korumak ve onların güvenliğini sağlamak olup şiddetin sonlandırılması ve tekrarının önlenmesi konusunda çalışmalar yapmaktadır. Bunların sağlanması ile sığınma evinin kuruluş amaçlarına uygun hareket edilmiş olunmaktadır.

Kadın sığınma evleri, kadınlarla erkekler arasındaki fırsat eşitliğini ve kadınların insan haklarını savunarak kadına yönelik şiddetle mücadele de esas rol oynamaktadır. Sığınma evleri, evlerini terk ederek kendilerine dayatılan yaşama “hayır” diyebilmeyi başarmış kadınların özgürleşmelerinde ilk adımı oluşturmaktadır (Şahinoğlu, 2000: 32). Toplumumuz da hala var olan hem aile içi şiddeti hem de kadına yönelik şiddeti ev ortamından kamusal alana taşıyan sığınma evleri, kadınların şiddete karşı direnme odaklarını oluşturmaktadır. Dünya ülkelerinde ve özellikle de Türkiye başta olmak üzere her toplum da kadın sığınma evleri oluşturulmuştur. Bazısı devlet eliyle bazısı özel kuruluşların eliyle oluşturulsa da kadınlara yönelik yardım amaçlı kuruluşların sayısı gün geçtikçe artmakta ve sağlıklı birer toplum üyesi olarak kadınlarımız yaşamlarını devam ettirmektedir.

4.1.2. Gönüllü Kadın Kuruluşları ve Yerel Yönetimler 4.1.2.1. Mor Çatı Vakfı (MÇV)

Gönüllü kadınlar tarafından 29.4.1990 taihinde İstanbul'da kuruldu. Vakıf tarafından şiddete uğrayan kadınlara; danışmanlık, rehberlik ve eğitim hizmetleri sunulmaktadır. Çalışmanın yapıldığı dönemde vakıf Beyoğlu Kaymakamlığı’nın tahsis ettiği ve maddi kaynak sağladığı bir binayı sığınak olarak kullanmaktadırlar (Şahinoğlu, 1998: 87). Vakfın kuruluş amacı; şiddete karşı mücadele etme, kadınlara destek olma,

76

kadına yönelik şiddetin yasal olmadığı düşüncesini yerleştirmektir. Vakıftaki kadınlara hukuki ve psikolojik yardım sağlanmaktadır. Psikolojik danışma hizmeti vakıf merkezinde yapılmaktadır. Bunun amacı kadınların dışarıya tek başlarına çıkmalarını sağlamak ve öz güvenlerini yerine getirmektir.

Vakfın temel amacı, kadınların öfke ve küskünlüklerini dile getirmesini, hayır diyebilmelerini, ihtiyaç ve isteklerini açıklayabilmelerini sağlamaktır. Kadınların sorunlarını paylaşıp çözümü birlikte üretecekleri, birbirlerini anlayıp kadın dayanışmasının gücünü keşfedecekleri tartışma grupları oluşturulmaktadır. Yapılan toplantılarda şiddete maruz kalındığı zaman doktordan, polisten, savcıdan, avukattan destek isteme yolları hakkında bilgiler detaylı olarak verilmektedir.

Mor Çatı Vakfı, şiddete uğramış kadınlara destek olmanın yanı sıra bu desteği sağlayan gruplara da sürekli eğitim vererek karşılaşılan yeni durumlara hazırlıklı olmalarını sağlamaktadır. Gönüllüleri için düzenli aralıklarla yapılan gönüllü eğitimi, kadınlara yönelik şiddetin tüm boyutlarıyla (psikolojik, hukuksal, ekonomik, sosyal) aktarıldığı bir iç eğitimdir. Aynı zamanda vakıf, “Kendini Savunma Kurslarını” düzenleyerek kadınların fiziksel, cinsel ve psikolojik saldırılara karşı kendilerini nasıl koruyacaklarını, ne tür yöntemler kullanacaklarını anlatan bir eğitim programı da sunmaktadır.

4.1.2.2. Kadın Dayanışma Vakfı (KDV)

Merkez faaliyete 1991 yılında başlamıştır. Vakıf; danışmanlık ve sığınma evi hizmeti sunmaktadır. 1991 yılından bu yana şiddete uğrayan kadınlarla etkileşim ve dayanışma içinde olan Kadın Daynışma Vakfı gönüllü çalışanları, edindikleri bilgiler sonucunda kadınların aile içinde yaşadığı şiddetin engellenebilmesinin yolunu bularak, bu kadınları bilinçlendirmeye çalışmaktadırlar. Amacı:

- Kadınların şiddeti kabullenme eğiliminin azaltılması, şiddete karşı duyarlığının artırılması,

77

- Kadınların; şiddete karşı yasal hakları, bilgi alabilecekleri kuruluşlar, yardım alabilecekleri yasal mekanizmalar, destek alabilecekleri organizasyonlar konularında bilgilendirilmesi,

- Kadınlara ihtiyaç duydukları zaman başvuracakları, bilgilenecekleri ve dayanışma hizmeti alabilecekleri kuruluşları tanıtan broşürlerin verilmesi sağlanmaktadır.

Bu kuruluş çeşitli sivil toplum kuruluşları, elçilikler ve devlet kurumlarıyla işbirliği halinde çalışmalarda bulunmaktadır.

4.1.2.3. Kadın Merkezi (KA-MER)

Kadın Merkezi 1997 yılında dernek olarak faaliyette bulunmaya başlamıştır. Öncelikle Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinde çalışmalarını yürütmeye başlamış ve ilerleyen zamanlarda çeşitli illerde de merkezler açılmıştır.

Diyarbakır ve yakın çevresine hizmet vermek üzere kurulmuş olan KAMER, bölgede yaşayan kadınlardan gelen talep üzerine, 2000 yılı içinde “Kadının İnsan Hakları İçin Bölgesel Yayılma Projesi”ni başlattı. Pilot proje olarak başlayan ”Bölgesel Yayılma Projesi” bilgi ve deneyimlerin paylaşılarak yaygın bir örgütlenme çalışması için gerekli metodu geliştirmemizi sağladı. Bunun üzerine 2004 yılında Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerindeki 23 ilin her birinde “Kadının İnsan Hakları” için çalışan birer kadın merkezi kurulması hedefiyle “Her Kadın İçin Bir Fırsat Projesi” planlandı. Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerindeki 23 ilde ve ilçelerinde kadına yönelik şiddetle mücadele alanındaki çalışmalarımız sürdürülmektedir(1).

İstanbul’daki diğer kadına yönelik ayrımcılıkla ilgili oluşturulan merkezlerden bazıları, Gözaltında Cinsel Taciz ve Tecavüze Karşı Hukuki Yardım Projesi, Kadının İnsan Hakları-Yeni Çözümler Vakfı, Kadınlarla Dayanışma Vakfı, Şahmaran Kadın Dayanışma ve Araştırma Derneği’dir.

4.1.2.4. Yerel Yönetimler

Türkiyede çeşitli illerde kurulmuş Danışma Merkezleri ve Sığınma Evleri vardır. Örneğin “İstanbul Bakırköy Kadın Bürosu ve Sığınma Evi”, “İzmir Bornova Belediyesi Kadın Dayanışma Merkezi”, “Kayseri Belediyesi Kadın Danışma Merkezi” vb. sayıları toplumdaki şiddet olaylarının artmasıyla beraber gün geçtikçe çoğalmaktadır. Temel

78

amaçları; kadınlarımızı şiddet konusunda bilinçlendirerek kendi ayakları üzerinde durmalarını sağlamak ve onları işe girmesine yardımcı olmaktır. Bu sayede kadınlarımızın topluma kazandırılması sağlanmaktadır.

4.1.3. Üniversiteler ve Diğer Kuruluşlar

Üniversitelerimizde, kadınlar ve kadınların şiddete uğraması konularında yapılan çalışmalar her geçen gün artmaktadır. Bu konular üniversite de seçmeli ya da zorunlu ders olarak karşımıza çıkmakta, bunu yüksek lisans ve doktora gibi akademik tez konularında da görmekteyiz. Üniversitelere bağlı Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezleri bulunmaktadır. Bu merkezlerde kadın sorunları ile ilgili araştırmalar yürütülmektedir.

Türkiye’deki üniversitelere bağlı araştırma ve uygulama merkezleri; Ankara Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi(KASAUM), Atılım Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Çankaya Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Gazi Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi (HÜKSAM), ODTÜ Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı Başkanlığı, İstanbul Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi(KAUM), Marmara Üniversitesi Kadın İşgücü İstihdamı Araştırma ve Uygulama Merkezi, Çukurova Üniversitesi Kadın Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ege Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Gaziantep Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi… gibi birçok üniversite de kadın sorunları araştırma merkezi açılmış ve kadınlarımızın kendi ayakları üzerinde durmaları ve onlara destek sağlanması için de açılmaya devam edilmektedir.

4.2. ÇEŞİTLİ HİZMET ALANLARINDA ŞİDDETİ ÖNLEME YOLLARI