Şehir ve Şehrin Sokaklarında Aydınlatma ile Yaşayan

Kentin bütünsel olarak aydınlatılması, gece de o kentin yaşaması, kentlinin o bölgeye çekilmesi anlamına gelir. Tarihi kentler ışık festivalleri ile gece de kendilerini tanıtma ve yaşatma çabası içerisindedir. Fransa’da Lyon kenti bu konuda öncüdür. Çevremizde de kent aydınlatmaya dair girişimler gözlemlenmektedir.

Şehir yolları, yapıları ile bir bütündür. Gündüz şehrin tüm aksları ve öğeleri yoğun bir trafik içinde algılanmaktadır. Ancak geceleri karanlıkta ve aydınlıkta bırakılan bölgeler vardır. Dolayısı ile şehir algısında kopmalar meydana gelir. Bir şehrin bütününün ve özellikle tarihi çekirdeğinin profesyonel aydınlatması geceleri odak ve çekim merkezleri oluşturur. Çarşılar, sokaklar ve buralarda bulunan tarihi eserler metruklaşmadan kurtularak, kullanılmayan yerler yerine yaşayan, aktif kullanılan, bakımlı yerlere dönüşebilir. Bu müdahale kentli bilincinin tarihi eserlerin korunması konusunda da gelişimini gösterir. Bu müdahaleler restore edilmiş veya edilmemiş tarihi yapılara ya da tarihi merkezlere yapılabilir. İzmir özelinde, Karşıyaka Çarşısı örnek olarak seçilmiştir. O nedenle tescilli eserlerin bulunduğu Karşıyaka Çarşısında gece fotoğrafları çekilmiştir. Fotoğraflarda görüldüğü üzere ışıklandırılan ağaçlar, sokaklar, çarşının ışıl ışıl ve canlı olmasını sağlamaktadır. İçlerindeki yaşamla kente katkıda bulunan tarihi eserlerin bulunduğu her bölge gece de gezilebilir, tanıtılabilir hale gelmektedir. Eserlerin içlerinde yaşam yoksa dahi, geceleri aydınlatma sayesinde terkedilmiş yerlere dönüşmeleri önlenebilir. Gece kent aydınlatıldığı kadarıyla yaşar ve karanlıkta kalan yerlere kullanıcılar yönlenmez, yönlenilmeyen yerler gece kente katılamaz ve dışlanmış olur. Gündüz de bu yerlerin bakımsızlıktan gitgide uzak durulan bölgeler haline geldikleri görülür. Karşıyaka Çarşısı da, Kıbrıs Şehitleri Caddesi gibi çarşı aydınlatmasıyla, eski eserlerin yaşatılmasıyla gece de yaşayan bölgelerdendir.

Şekil 2.40 Karşıyaka Yalı Caddesi sokak elemanları, 2006. Ağaçların yerden yüksek kısmı sarı ışık renginde, palmiyelerin dalları yeşil ışık renginde aydınlatılmıştır. Sodyum sarısı ile bu renkler elde edilmektedir. Yoldan geçerken dahi aydınlatılan bölgeler ilgi çekmektedir.

Şekil 2.41 Karşıyaka Yalı Caddesi Nikah Dairesi civarı gece aydınlatması, 2006. Aydınlatılan kent objeleri ile oluşturulan çevre düzenlemesi sayesinde kentte gece de izler ve akslar belirlenmektedir. Yaya, araç yolu, bahçe düzenlemesi, yapı ve öğelerinin aydınlatması ile bir kompozisyon ortaya çıkarılmaktadır. Bu kompozisyon kentin yüzünü ve kimliğini yansıtır.

65

Şekil 2.42 Karşıyaka- 28.12.2006, Sokak ve aydınlatma konsepti.

Yol boyunca ağaçların aydınlatılması ile kente gece de verilen önem anlaşılmaktadır. Bu kent, bölge, yeni yapı aydınlatması arasında yine ışıklandırma ile tarihi eserler farklılaştırılmalıdır. İkincil özellikteki yapılar ise, karanlıkta kalarak diğer yapıların daha net bir fonda yer almasını sağlar.

Şekil 2.43 Karşıyaka Çarşısı 28.12.2006, Aydınlatma sayesinde çarşının gece kazandığı yaşam.

Üstteki fotoğrafta Karşıyaka Çarşısı girişi görülmektedir. Işık bantları ile gece bir üst örtü yaratılmıştır. Özellikle Venedik’te bu örnekler görülür. Bu üst örtü ile çarşıda dolaşan kişilerin çoğunlukla dikkati daha az gabarili tescilli eserlere yöneltilmektedir. O açıdan ışık bantları olumlu görülür.

Şekil 2.44 Karşıyaka Yalı, Üç Ev. Yapıların Aydınlatılması İle Oluşan Çevre.

Karşıyaka yalıda bulunan, aynı çatı altında konumlanan bu üç evden iki yandakiler onarım görmüş ve fonksiyon değiştirmiştir. Bu iki ev aydınlatılmaktadır. Özellikli bu üç ev onarım ve bakım yapılarak, özel bir aydınlatma tasarım projesi uygulanarak gece yaşatılmalıdır.

Şekil 2.45 Karşıyaka Çarşısı tescilli eserlerinden Karakol

Karşıyaka Çarşısı’nda yer alan tarihi karakol, profesyonel veya amatör olarak aydınlatılmamaktadır. Ancak çevre aydınlatması ile görünür hale gelmektedir. Özel bir aydınlatma ile tarihi önemi vurgulanmalıdır.

67

Şekil 2.46 Karşıyaka Çarşısı ve Tescilli Eserleri

Çarşıda köşede konumlanmış bir tescilli eser görülmektedir. Zemin kat ticarethane, 1.kat ise doktor ofisidir. Bu eserin altında dükkan olduğundan vitrin dıştan (cepheden) aydınlatılmaktadır. Eski eserin ticaret fonksiyonu mimari müdahalelerle geliştirildiğinden şeffaf cepheler vurgulu hale getirilmektedir. Zemin ve 1. katta mimari üslup farkı ortaya konabilir. Ticari bir aksta bulunan yapı, halen daha konumunu korumaktadır. Günümüz yapıları arasında bu ticaret yapısı farklı hale getirilmelidir. Karşıyaka Çarşısı’na özgü iki katlı Karşıyaka Evleri mimarisine sahip ticari yapılar yaşatılarak çarşı canlandırılmalıdır.

Şekil 2.47 Karşıyaka Çarşısı’nda ışığın kullanımı. Tescilli eserlerin günümüz kullanımı ile yaşatılması.

Şekil 2.48 Karşıyaka Çarşısı ana aksı gece görünümü. Aydınlatmayla kentin kazandığı ruha, yapılı çevrenin insan müdahalesi ile gece yaşatılmasına dair örnek bir yerleşim Çarşı aksında ışık bantları ve aydınlatma elemanı kullanımı görülmektedir.

Yapılan müdahaleler yapıya uygun olmalıdır, aksi takdirde yaşarken yapıya zarar da verilebilir. Aydınlatma ve pano, tabela yerleştirme müdahaleleri yapıya uygun tasarımda, detay çözümünde olmalıdır, aksi halde hem görsel bir kirlilik oluşur, hem de yapı malzemesi zarar görür.

69

Karşıyaka Kemalpaşa Cami ve bulunduğu aksın gece de aktif olduğu bilinmektedir. Bu aks aydınlatılan ve doğru fonksiyonlarla donatılan bir bölgedir. Çünkü gece-gündüz çarşıya gelen kitle burada soluklanmaktadır. Ancak cami özel olarak aydınlatılmamaktadır. Kişiler cami etrafında gruplanarak aktivitelerini gerçekleştirir, caminin özel bir aydınlatması olması durumunda, o bölge etrafında toplanılan ve tarihsel geçmişi olan bir dekor haline de gelebilecektir.

Aydınlatılan odaklara kişiler yönlenmektedir. O bölgeler algılanabilir hale gelmekte, tanınmaktadır. Turizm açısından değer kazanmaktadır. Kent o bölgede geçmişiyle de bağlantılı olarak kendini bulmaktadır. Tarihi eser ve yerleşme aydınlatmasının birden fazla alanda olumlu etkileri görülmektedir.

2.4.3 Aydınlatılan Tarihi Eserlerin Siluetlerinin Görsel Algı Açısından Mimari