Ġstanbul Su Ve Kanalizasyon Ġdaresi Genel Müdürlüğü Ġçmesuyu

BüyükĢehir Belediyesi sınırları içinde ihtiyaç duyulan içme ve kullanma sularının temin edildiği ve edileceği Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi sınırları dahilinde ve haricinde bulunan yüzey ve yeraltı su kaynaklarının çeĢitli yollarla kirlenmesini önlemek amacıyla hazırlanmıĢ olan dokuzuncu ĠSKĠ Yönetmeliği, 17.12.2002 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir.

Daha önce, ĠSKĠ tarafından; 1984, 1986, 1988, 1990, 1992 ve 1995, tarihlerinde “Ġçme Ve Kullanma Suyu Temin Edilen Yüzeysel Su Kaynaklarının Kirlenmeye KarĢı Korunması Hakkında Yönetmelik”ler, 14.08.1998 tarihinde ise “ĠSKĠ Ġçmesuyu Havzalarını Koruma Yönetmeliği” yayınlanmıĢtır.

Mimarlar Odası Ġstanbul Büyükkent ġubesi‟nin 14.08.1998 tarihli yönetmelik hakkında, yapılaĢmayı düzenleyen maddeleri nedeniyle dava açmıĢ, dava sonucu, yönetmelik Ġstanbul 6. Ġdare Mahkemesi tarafından 2001 yılının ocak ayında iptal

edilmiĢtir. Bundan önce 1995 yılında yayınlanan yönetmelik de benzer sebeplerle iptal edilmiĢtir.

17.12.2002 tarihli Ġçmesuyu Havzaları Koruma Ve Kontrol Yönetmeliğinde planlama ile ilgili genel ilkeler;

 Ġçme ve kullanma suyu kaynakları içinde ve havzasında suların kirlenmesine sebep olacak faaliyetler yapılamaz. Su veriminin azalmasına, rejimin bozulmasına neden olabilecek hiçbir faaliyette bulunulamaz.

 Bu yönetmelik kapsamında kalan alanlarda yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 2 yıl içinde imar planlarının yapılması veya revize edilmesi esastır.

 2560 sayılı ĠSKĠ Genel Müdürlüğü KuruluĢ ve Görevleri Hakkında Kanunun 18. Maddesi ile bu yönetmelikte belirlenen esaslara uygunluk bakımından, imar planlarının hazırlanması ve revize edilmesi için ĠSKĠ‟nin görüĢünün alınması Ģarttır.

 Ġlgili idari merciler tarafından ĠSKĠ görüĢü doğrultusunda yürürlüğe giren imar planlı alanlarda her türlü yapı ve tesislere mer‟i mevzuat hükümlerine göre izin ve ruhsat verilir.

 Plansız alanlarda ise, planlar hazırlanıncaya kadar yapılacak münferit müracaatlara ĠSKĠ‟nin olumlu görüĢü alınarak ilgili idari merciler tarafından izin ve ruhsat verilebilir.

 Ġçmesuyu havzalarının korunmasına iliĢkin her havza için o havzanın özelliklerine göre hazırlanan Yönergelerde belirlenen ek tedbirler aldırılır.

 Koruma havzalarında toplu konut mevzuatına göre toplu konut alanı ile 775 sayılı kanuna ve bununla ilgili diğer mevzuata göre gecekondu bölgesi ilan edilemez.

 Su toplama havzaları içinde atıksuları havza dıĢına taĢıyan mevcut bir kolektör sistemi olması halinde yapılaĢma ve diğer faaliyetler yönetmeliğin ilgili hükümlerinin uygulanmasını engellemez. Kolektör sisteminin varlığı su toplama havzasının tabii sınırını değiĢtiremez.

 Havza sınırları, hafriyat ve dolgu yapılmak suretiyle suni Ģekilde değiĢtirilemez. Koruma altındaki derelerin, dere aksının 250 m. uzağında olmak kaydıyla

arazinin düzeltilerek ağaçlandırılması gayesiyle, (eski taĢocakları vb.) yönergesinde belirtilen hususların da yerine getirilmesi Ģartıyla ĠSKĠ‟nin denetiminde toprak dökümü için müsaade edilebilir.

 Ġçmesuyu havzalarında organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi siteleri açılmasına izin verilemez. Yönergelerde ismen belirtilen mevcut organize sanayi bölgesi atıksularını ĠSKĠ tarafından belirlenen limitlere kadar arıttıktan sonra havza dıĢına taĢımak veya iletmek zorundadır.

 Su toplama havzalarında mevcut olan evsel, sanayi menĢeli atıksu kaynakları öncelikle kendisinden istenen tedbirleri almak zorundadır ve tedbir alıncaya kadar “Kirlilik Önlem Payı” öderler. Atıksu tedbiri almıĢ olması, yapılaĢma ve faaliyet yönünden meĢruiyet kazandırmaz.

 Hisseli arazilerde bütün hissedarların muvafakatname vermeleri veya ilgili Belediyesinin veyahut imara yetkili kurumun talebi halinde parsele yapılanma izni hakkında görüĢ bildirilir.

ġeklindedir (ĠSKĠ, 1999).

Havza koruma alanları ise baraj gölüne olan uzaklıklarına göre; mutlak, kısa, orta ve uzun mesafeli olarak sınıflanmıĢ, bu alanlardaki koruma önlemleri (yada yapılanma koĢulları) belirtilmiĢtir. Yönetmeliğe göre;

Baraj gölüne; katı ve sıvı atıklar dökülemez, yakıt motorlu araç çalıĢtırılamaz, kürek, yelken ve balık tutma hariç su üstü, su altı sporları ve kültür balıkçılığı yapılamaz, kaynaklar üzerinde ilaçlama vb. gibi faaliyetler yapılamaz.

Mutlak Koruma Alanında (0-300 m.); arıtma tesisleri hariç hangi maksatla olursa olsun hiçbir Ģekilde yapı yapılamaz, iskana açılamaz, turizm alanı kurulamaz, hiçbir Ģekilde ziraat ve hayvancılık yapılamaz.

ĠSKĠ tarafından bir program dahilinde kamulaĢtırılması öngörülen Mutlak koruma alanlarında, özel ve kamu kuruluĢları tarafından çevre düzeni ve havza amenajman planı yaptırılarak bu planlar çerçevesinde ağaçlandırma yapılarak, ĠSKĠ‟nin tespit edeceği ölçüler dahilinde gezi, seyir ve açık spor alanları ve balık tutma cepleri teĢkil edilebilecektir.

Bu alanlarda mevcut gayrısıhhi müesseseler kaldırılır, yenilerine izin verilmez. sıvı ve katı atık dökülemez, toprak, taĢ, kum, kil ve maden ocağı vb. açılmasına ve iĢletilmesine, mezarlık kurulmasına izin verilemez.

Kısa mesafeli koruma alanlarında (300 - 1000 m.) katı ve sıvı atık dökülemez ve depolanamaz. Turizm alanları, tatil köyleri, sanayi tesisleri ve serbest bölgeler kurulamaz. TaĢ, toprak, kum, kil ve maden ocağı vb. açılamaz ve mezarlık kurulamaz. Suni gübre ve zirai mücadele ilaçlarının kullanıldığı ziraata izin verilmez. Sadece ĠSKĠ denetiminde “ekolojik ziraat‟a” izin verilebilir. Konut dahil hiçbir yapı yapılamaz. Bu alanlar, tabii yapıyı bozmayacak veya iyileĢtirecek Ģekilde (sabit veya geçici herhangi bir yapı olmamak kaydıyla mesire ve açık spor alanı olarak kullanılabilir. Bu alanlarda suni gübre ve zirai mücadele ilaçları kullanılamaz. Orta mesafeli koruma alanlarında (1000 – 2000 m); parselin minimum büyüklüğü 5000 m², yoğunluk: 10 kiĢi/ha, KAKS: 0.07, azami yükseklik; 6.50 m. olacak Ģekilde konut yapılabilir. Geriye kalan alanda her 200 m2 ye asgari bir ağaç olacak Ģekilde ağaçlandırma yapılması ve erozyon kontrolü ile alakalı tedbirleri alması Ģarttır. Bu alanlarda turizm alanları, her türlü sanayi, hastaneler, serbest bölgeler, hayvancılık tesisleri ve her türlü depolama tesisleri kurulamaz. Suni gübre, kalıcı ve zehirli zirai mücadele ilaçları kullanılan zirai faaliyetlere müsaade edilmez. Bölgenin ihtiyacını karĢılamak üzere kamuya ait konut dıĢı yapıların TAKS max: 0,07 KAKS max: 0,21 ve değiĢtirilebilir azami arazi oranı : 0,10 olacak Ģekilde görüĢ verilebilir. Yeni taĢ, kum, kil, kömür ve maden ocağı açılmasına ve iĢletilmesine izin verilemez. Çöp toplama ve imha merkezleri, her türlü kimyevi madde, yakıt depoları, akaryakıt istasyonları ve mezarlıklar kurulamaz. Katı ve sıvı atıklar dökülemez.

Uzun mesafeli koruma alanlarında (2000 –havza sınırına kadar); havzadaki konumu baraj gölüne 2000-5000 metre arası uzaklıkta bulunan kısımlarda; minimum parsel büyüklüğü: 2500 m², yoğunluk: 20 kiĢi /ha, KAKS: 0.10, azami yükseklik: 6.50 m olmak üzere, her bir minimum parsel büyüklüğü için bir bağımsız bölüme izin verilir. Havzadaki konumu baraj gölüne 5000 metre ile havza sınırı arasında bulunan kısımlarda; minimum parsel büyüklüğü: 2000 m², yoğunluk: 25 kiĢi /ha, KAKS: 0.12, azami yükseklik: 6.50 m olmak üzere her bir minimum parsel büyüklüğü için bir bağımsız bölüme izin verilir. Geriye kalan alanda her 200 m²‟ye asgari bir ağaç olacak Ģekilde ağaçlandırma yapılması ve erozyon kontrolü ile alakalı tedbirleri alması Ģarttır. Bu alanlarda sosyal mesken, her türlü sanayi, turizm alanları ve serbest bölgeler kurulamaz. Suni gübre ve zirai mücadele ilaçları kullanılan ziraata müsaade edilmez. Bölgenin ihtiyacını karĢılamak üzere poliklinik, sağlık ocağı, ilköğretim okullarına, lise, meslek liselerine, P.T.T., doğalgaz, spor tesislerine, cami v.b. Kamu yararına olan konut dıĢı yapılara TAKS: 0.12, KAKS: 0.36 ve değiĢtirilebilir azami arazi oranı: 0.15 olacak Ģekilde görüĢ verilebilir. Sürücü eğitim alanı, trafo, enerji nakil hatları, radyo televizyon aktarma istasyonlarına TAKS: 0.05

ve değiĢtirilebilecek azami arazi oranı: 0.10‟u geçmeyecek Ģekilde görüĢ verilebilir. Yeni taĢ, kum, kil, kömür ve maden ocağı açılmasına izin verilemez. Bölgenin ihtiyacını karĢılayacak ölçüde mezarlıklar hariç çöp toplama ve imha merkezleri, her türlü kimyevi madde ve yakıt depoları kurulamaz.

Dereler ile ilgili olarak; havzaya akan bütün derelerin ĠSKĠ tarafından koruma altına alınması, derelerin her iki tarafında 100 m.lik alan mutlak koruma bantları bırakılması öngörülmüĢtür. Derelerde, motorlu araç çalıĢtırılamaz, kültür balıkçılığı yapılamaz, ilaçlama ve benzeri faaliyetlerde bulunulamaz.

Kaynak Suları ve Yeraltı Suları ile ilgili olarak ise; koruma alanları oluĢturmak, ve gerekli önlemleri alma konusunda ĠSKĠ Yönetim Kurulu yetkili kılınmıĢtır.

Ömerli Havzasında Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı‟nın 13.08.1984 tarih ve 12657 sayılı Ömerli Ġçmesuyu Havzası Çevre Koruma Planı‟nda öngörüldüğü gibi Esenceli, KurtdoğmuĢ, Emirli, Kurnaköy, PaĢaköy ve Alibey Havzasında Pirinçci Köyleri ile Büyükçekmece BahsayıĢ Köyü bu program dahilinde kamulaĢtırılması öngörülmüĢtür.

Bölgenin havza olarak ilanından önce yapılmıĢ yapılar ile 2981 sayılı imar affı kanunu ve bu kanun ile irtibatlı diğer kanunlara göre kanuni statü kazanmıĢ yapılar için bu yönetmelik hükümlerine uygunluk aranmaz

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı kararı ile kurulan ve yönergede isimleri belirtilen mevcut Küçük ve Organize Sanayi Bölgeleri atıksularını ĠSKĠ tarafından belirtilen limitlere kadar arıttıktan sonra havza dıĢına iletmek mecburiyetindedirler. Bu sanayi bölgelerindeki tesisler ile orta ve uzun mesafeli koruma alanında bulunan evsel ve konvansiyonel nitelikli atıksuyu olan tesislerin faaliyetlerine ĠSKĠ tarafından istenecek tedbirleri almak Ģartıyla, izin verilebilir.

Ġçmesuyu Havzalarında yer alan yerleĢmelerde, yeni hazırlanan ve/veya revize edilen imar planlarında uygulanacak yoğunluk değerleri belirtilmiĢtir. Bu değerlere göl mutlak ve kısa mesafeli koruma alanları, dere mutlak koruma alanları, 1. ve 2. sınıf tarım alanları, askeri alanlar ve orman alanları yoğunluk hesaplamasına dahil edilemez.

ĠSKĠ Tarafından Yayınlanan Yönetmeliklerinin Temel Ġlkeleri:

 Su havzalarındaki araziler koruma kullanma dengesi içinde değerlendirilmelidir.

 Havzalardaki mevcut durumun gözardı edilmesi gerçekçi ve rasyonel olamaz.

 Havza korumayla ilgili yatırımların finansmanı, “kirleten öder” ilkesiyle toplanan kaynaktan karĢılanmalıdır.

 Özellikle Ömerli havzasındaki sorunlar, 1995 öncesi yönetmeliklerin değerlendirilmesine neden olmuĢtur. Havzalardaki tüm endüstriyel ve tarım iĢletmelerinin taĢınması yerine, koruma – kullanma dengesi Ģeklinde bir yaklaĢım belirlenerek ĠSKĠ yönetmeliği uzun mesafeli koruma alanlarında konut inĢaatları ve endüstrinin kalmasına izin verecek biçimde değerlendirilmiĢtir. Ancak kısa mesafeli bölgelerde katı tutum sürdürülmüĢ, ve ĠSKĠ bu alanlardan sanayi iĢletmelerini uzaklaĢtırma stratejisini benimsemiĢtir.

 Koruma havzalarında yeni endüstriyel geliĢme alanlarına izin verilmemelidir.

 Asgari 5000 m² büyüklüğündeki arsalarda orta mesafeli koruma alanlarında taban alanı, arsanın % 5 ini uzun mesafede % 10 unu aĢmayan iki katlı bağımsız konutlar ve bölge sakinlerinin ihtiyaçlarını karĢılamak üzere eğitim kurumları inĢa edilebilir.

 Orta ve uzun mesafeli koruma bölgelerinde mevcut toksik atık üreten sanayi iĢletmeleri en kısa zamanda kesinlikle bölgeden dıĢarı çıkarılmalıdır.

 Su toplama alanlarındaki yerleĢimlerin atıksuları bu alandan kolektörler aracılığıyla uzaklaĢtırılmalıdır (ĠSKĠ, 1999).

1998 yönetmeliğinde, mevcut durum da göz önüne alınarak “yerleĢik alanlar” tanımı getirilmiĢ, ve bu alanlar ile ilgili özel hükümlere yer verilmiĢ ve kısa mesafeli koruma alanlarında düĢük yoğunluklu konut amaçlı yapılaĢmaya imkan tanınmıĢtır. Bu durum, söz konusu yönetmelik hakkında yürütmeyi durdurma kararının alınmasında, gerekçelerin baĢında yer almıĢtır.

Su havzalarını sakıncalı yapılaĢmadan arındıracak önlemler almak yerine, havzalardaki illegal imar süreçleri yasallaĢtırılmaktadır. ĠSKĠ yönetmelikleri ile su kirliliği kontrolü yönetmeliği farklı olacaksa, bu ancak, su kaynaklarının korumaya ve kirlenmeye yönelik daha kısıtlayıcı ek kuralların getirilmesi biçiminde olabilir. Yönetmelik ile belediyelerin plan yapma yetkileri alınmaktadır. Altyapı ve su kirliliği

açısından hiçbir sakınca doğurmadığı varsayılsa bile, havzaların kentin stok yeĢil, rekreasyon, kent korulukları olarak kullanılması gerekir. Bu alanların tek bir ailenin bile kullanımına sunulmaması, kamu kullanımına kapatılması anlamına gelmektedir. Ancak imar yönetmeliklerinde yer alabilecek detayları içerirken yönetmelik havzalarda öngörülen projeksiyon nüfus yapı ve nüfus yoğunlukları ile ilgili verilere sahip değildir. Tamamıyla parsel bazında yapılacak iĢlemler esas olarak alınmıĢ ve her bir parselde gerekli izin ve yaptırımlar ile ilgili hususlar detaylandırılmıĢ, buna karĢın havzaların genelinde yapılacak imar planları ile ilgili olarak tek bir madde bulunmamaktadır. Bu da imar planlarının hazırlanmasında yol gösterici olmamaktadır. Hazırlanacak planlara veri olarak kullanılabilecek esaslar ile ilgili hüküm bulunmamaktadır. Parsel ölçeği esas alınarak hazırlanan bir yönetmelik ile plan ölçeğinde iĢlem yapmak mümkün olmaz.

ĠSKĠ yönetmelikleri su kaynakların korunması amacıyla hazırlanan yönetmelikler meri mevzuat ve mevcut problemlerin sebebi olmakta taraflar arasında idari mali teknik ve sosyal açıdan optimum çözümü sağlamalıdır. Legal yada illegal yerleĢmelerin yok sayılmasının oluĢturacağı hukuk idari ve sosyal problemleri göz önüne almalıdır. Koruma kullanma dengesi içinde sürdürülebilir kalkınma ilkeleri içerisinde kullanım sağlanmalıdır.