Ġnovasyonun Kaynakları

Ġnovasyon kaynakları, iĢletmenin baĢarıyı yakalamak için zorunlu gördüğü inovasyonları geliĢtirebilmesi için sahip olması gereken beceri ve yeteneklerle, uygun çevresel koĢulları ifade etmektedir (Damanpour ve Gopalakrishnan, 1998).

ĠĢletmenin iç ve dıĢ çevresi, inovasyon sürecinde iĢletmenin ihtiyaç duyacağı kaynakları bünyesinde barındırmaktadır. Bu bağlamda çalıĢanların fikirleri, müĢterilerin istek, ihtiyaç ve beklentileri, tedarikçilerden gelen geri bildirimler, rakip iĢletmelerin yeni ürün ve hizmetleri, pazarlama yöntemleri, Ar-Ge çalıĢmaları, üniversiteler, danıĢmanlık Ģirketleri, gibi iĢletme içi ve dıĢındaki birimlerin çalıĢmaları, küresel, sektörel ve

56

teknolojik geliĢmeler, sektör içi veya sektör dıĢı fuarlar, sergiler ile eğitim seminerleri, panel, kongre gibi bilimsel etkinlikler iĢletmeye hem iĢletme içerisinden hem de iĢletme dıĢından fayda sağlayabilecek inovasyon kaynaklarındandır (Tekin, 2012).

Drucker (2002) bir iĢletme veya sektörün içinde ve dıĢında toplam yedi inovasyon kaynağı olduğunu belirtmektedir. Yani inovasyon kaynaklarından dördü iĢletmenin kendi içinde, geriye kalan üç inovasyon kaynağı ise iĢletmenin dıĢındadır. Bu inovasyon kaynakları aĢağıdaki baĢlıklar altında sıralanmaktadır:

Ġçsel Ġnovasyon Kaynakları

 Beklenmeyen geliĢmeler,

 Uyumsuzluklar,

 Süreç ihtiyaçları,

 Endüstri ve pazar yapısındaki değiĢimler, DıĢsal Ġnovasyon Kaynakları

 Demografik yapıdaki değiĢimler,

 Algısal değiĢimler,

 Yeni bilgi

2.5.1. Ġçsel Ġnovasyon Kaynakları

ĠĢletmelerde uygulanan inovasyonların çoğu özellikle de baĢarılı olanları, inovasyon için yapılan bilinçli ve amaçlı araĢtırmalardan kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda iĢletmelerin inovasyon faaliyetlerini uygulaması, iĢletmenin veya sektörün içinde bulunan bazı kaynaklar aracılığıyla gerçekleĢmektedir. Bunlar beklenmeyen bir baĢarı, uyumsuzluklar, süreç ihtiyaçları, pazar ve endüstrideki değiĢimler gibi iĢletmenin veya sektörün içinde yer alan dört temel fırsat alanını (Drucker, 2002), dolayısıyla içsel inovasyon kaynaklarını oluĢturmaktadır.

2.5.1.1. Beklenmeyen Gelişmeler

Beklenmeyen geliĢmeler, inovasyon fırsatının en basit ve en kolay ilk kaynağıdır. Bu inovasyon kaynağı beklenmeyen bir baĢarı ve baĢarısızlık olarak iĢletmeye verimli fırsatlar oluĢmaktadır (Drucker, 2002; Ġraz, 2005).

57

Beklenmeyen baĢarı, baĢarılı inovasyonlar için oldukça zengin fırsatlar sunan bir oluĢumdur. Örneğin, fermuarın giyim sanayinde bir inovasyon olması tamamen beklenmeyen bir baĢarının eseridir. Çünkü fermuar aslında limandaki hububat gibi ağır Ģeylerin bulunduğu balyaların ağzının kapatılması için icat edilmiĢti. Elbiselerde kullanılması o dönem kimsenin aklına gelmemiĢti (Demirci, 2006: 101).

Beklenmeyen baĢarılar inovasyon için önemli bir kaynak olabilmektedir. Beklenmeyen baĢarısızlık ise; baĢarılarla kıyaslandığında daha kolay fark edilebilmekte ve göz ardı edilmemektedir. Ancak bunun kaynak olarak kullanılabilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. BaĢarısızlıklar sonucunda hatanın nereden kaynaklandığının bulunması ve bunun düzeltilmesine yönelik çalıĢma yapılması gerekmektedir. Beklenmeyen dıĢ olaylar ise; yönetim kademesinin iĢletmeyi yönlendirdiği bilgi ve planlarda yer almayan olayları ifade etmektedir. Bu tür olaylar, genellikle büyük iĢletmelere en düĢük riskle en büyük fırsat imkanı sağlayan inovatif bir çevre sunabilir (Drucker, 2002; Kılıç, 2011).

2.5.1.2. Uyumsuzluklar

Uyumsuzluk durumu, karĢılaĢılan durum ile bireylerin olmasını beklediği durum arasındaki farktır. BaĢka bir ifadeyle gerçekler ile iĢletmenin o gerçekler ile ilgili varsayımları arasındaki uyumsuzluklardır. Bu durumlar da önemli inovasyon kaynaklarıdır. Uyumsuzluklar genellikle yöneticilerin dikkat ettikleri Ģekil ve raporlarda açıkça görünmezler. Çünkü uyumsuzluklar nicelikten ziyade nitelikseldir. Uyumsuzluk bir değiĢim belirtisidir. Bunlar endüstride, pazarda ve süreçte yapılan değiĢimlerdir (Deniz, 2012:21).

Örneğin, arz ve talep arasındaki dengesizlik ekonomik koĢullarda bir uyumsuzluk olduğunu gösterir ve örgütler için bir inovasyon kaynağı oluĢturur. Arz ve talep arasındaki dengesizlik genellikle karĢılanmayan bir ihtiyacın varlığına iĢaret eder. Bu ihtiyacı karĢılamak adına örgütler artımsal, radikal ya da yıkıcı bir inovasyon ortaya koymak durumunda kalabilirler. Dolayısıyla beklentilerle gerçek arasında ne zaman bir farklılık ya da ayrılık ortaya çıkarsa yeni fikirlerin oluĢması o derece kolaylaĢacaktır. Beklenen ile gerçekleĢen arasındaki uyumsuzluklar, inovasyon için uygun ortamı oluĢturamayabilir (Biçkes, 2011:89).

58

2.5.1.3. Süreç İhtiyaçları (Gereksinimleri)

Ġnovasyon fırsatlarını ortaya çıkaran kaynaklardan bir diğeri de süreçlerin ortaya çıkarabileceği gereksinimlerdir. Kullanılmakta olan süreç, yeni birtakım ihtiyaçları karĢılamıyor ise, geliĢtirilmesi ya da değiĢtirilmesi gerekiyorsa, bu beraberinde inovasyonu getirecektir (Ġraz, 2005: 95).

Süreç ihtiyaçları somut bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla bu inovasyon kaynağından oluĢan inovasyonlar kapsamında süreç içerisindeki zayıf ve eksiklikler tespit edilir. Eksiklikleri gidermek için özellikler geliĢtirilerek inovasyon imkanı sağlanarak, uygun bir teknoloji veya sistem oluĢturulur (Durna, 2002:50).

2.5.1.4. Endüstri ve Pazar Yapısındaki Değişmeler

Endüstri ve pazar yapısında gerçekleĢen sürekli değiĢim, sektörün dıĢındakilerine fırsatlar sunarken, sektörün içindekilerine bu değiĢimler tehdit oluĢturabilir ve bu Ģekilde algılamalarına neden olabilir. Çünkü inovasyon fırsatlarını sunan yapılar durağan pazarlara ve iĢletmelere baskı oluĢturmaktadır. Hızlı değiĢim veya büyüme dönemleri, lider firmalarda ve teknolojik değiĢimler inovasyon için büyük fırsatları oluĢturmaktadır. Bu değiĢimleri yakından izleyip fırsat olarak görenler, daha önce endüstri içinde fark edilmeyen veya göz ardı edilen çeĢitli boĢlukları inovasyonlar yaparak değerlendirebilirler (Önal, 2009; Deniz, 2012). Öte yandan inovasyonun amacı, yeni pazarlara ve yeni müĢterilere ulaĢmak kadar verimliliği ve etkinliği arttırmaktır. Dolayısıyla inovasyon, kalite kontrol, müĢteri etkileĢimi, dağıtım kanalları ve yeni iliĢkiler ile doğrudan iliĢkidendir (Hertog ve Jong, 2007). Örneğin 1960‟larda Amerikan sağlık hizmetlerinde yaĢanan hızlı değiĢimler sonucunda hastanelere mutfak, temizlik ve bunun gibi kurumsal hizmetlere ihtiyaç duyulmuĢtur. Sektördeki bu değiĢimi izleyen ve bu ihtiyacı fark edip erken davranan giriĢimciler baĢarılı olmuĢtur (Drucker, 2002). 2.5.2. DıĢsal Ġnovasyon Kaynakları

ĠĢletmelerin farklı tür bilgileri inovasyona dönüĢtürmeleri, geliĢmede kritik bir rol oynamaktadır. ĠĢletmeler, pazara ve teknolojiye yönelik fırsatlar hakkındaki bilgiyi tedarikçiler, kullanıcılar ve üniversiteler gibi çeĢitli aktörlerden sağlamaktadır (Edquist ve diğerleri, 2001:157). Bu nedenle baĢarılı bir inovasyon gerçekleĢtirebilmek için iĢletmelerin sahip olduğu içsel kaynaklar kadar dıĢsal kaynaklarda gereklidir. Dolayısıyla, dıĢsal kaynakları göz önüne alarak giriĢimcilerce yapılmıĢ olan çabalar

59

iĢletmelerin inovasyon faaliyetlerinin geliĢmesine katkıda bulunur (Müller ve diğerleri, 2009). Bu bağlamda dıĢsal inovasyon kaynakları arasında ise demografik değiĢimler, algısal değiĢimler ve yeni bilgi oluĢturma yer almaktadır.

2.5.2.1. Demografik Yapıdaki Değişimler

Ġnovasyon fırsatlarının dıĢ kaynaklarından en güvenilir olanı demografik yapıdaki değiĢimlerdir (Drucker, 2002). Çünkü demografik değiĢimler dıĢsal değiĢimlerin içinde en belirgin ve en açık olan değiĢimlerdir. Dolayısıyla bu değiĢimlerin sonuçları da önemli ölçüde tahmin edilebilmektedir. Buna ek olarak demografik değiĢimler uzun dönemde tahminler yapabilme imkânı vermektedir (Deniz, 2012:23).

Nüfusun yapısındaki değiĢimler yeni ihtiyaçları doğuracak bu da inovasyonları tetikleyecektir (OdabaĢı, 2005: 47). Örneğin, kırsal alandan kentsel alanlara göçün yoğun olduğu bölgelerde ulaĢım ve taĢıma sorunları ortaya çıkacaktır. Bu sorunlar raylı sistem ve metro gibi yeni ulaĢım türlerinin ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Aynı Ģekilde boĢanmaların artması, stüdyo tipi konutların ve küçük beyaz eĢyaların üretilmesine neden olacaktır. Bunun yanında demografik yapıdaki hızlı değiĢimler geliĢtirilen inovasyonların piyasa ömrünü kısaltmak gibi bir tehdidi de sürekli olarak bünyesinde taĢıyacaktır (Biçkes, 2011: 92).

2.5.2.2. Algısal Değişimler

Bir toplumun değer, tutum ve genel kabulleri değiĢmeye baĢladığında inovasyon fırsatları da oluĢmaya baĢlamaktadır. Bu bağlamda müzik, spor ve televizyonun günümüzde insanların algıları üzerinde büyük etkileri vardır. Ayrıca bunlar insanların yaĢam tarzını köklü Ģekilde değiĢtirmektedir. Öte yandan iĢletmeler promosyon, tanıtım ve reklamlarında bu uygulamalardan faydalanmaktadırlar. Bunun yanında yöneticiler ve iĢletmeciler de inovasyona yönelik algılamanın gücünü kabul etmiĢlerdir (Durna, 2002:58). Örneğin “bardağın yarısı boĢ” veya “bardağın yarısı dolu” ifadeleri aynı olguyu tanımlamakta, ancak farklı anlama sahiptirler. Dolayısıyla yöneticilerin algısını bir bardaktan, bir bardağın yarısı dolu, yarısı boĢ anlayıĢına göre değiĢtirmesi büyük inovasyon fırsatları ortaya çıkarmaktadır (Drucker, 2002).

60

2.5.2.3. Yeni Bilgi

Bilimsel, teknik ve sosyal sıralamanın yüksek düzeyde olduğu yeni bilgiye dayanan inovasyonlar, tarih yazan inovasyonlar arasında yer almaktadır. Onlar tanıtım ve para kazandırmada giriĢimciliğin en önemlileridir. Ancak bilgi temelli inovasyonlar zaman alıcı, saldırgan, kaprisli ve yönlendirilmesi zor inovasyonlar olduğundan giriĢimcileri güçlükle karĢı karĢı bırakmaktadır. Dolayısıyla yeni bilgilerin ortaya çıkıĢı ile kullanıĢlı teknolojiye dönüĢtürülmesi arasında uzun süren bir süreç bulunmaktadır. Sonra, bu yeni teknoloji piyasada ürün, süreç veya hizmetlerde görünmeden önce uzun bir süre daha bulunmaktadır (Drucker, 2002).

Örneğin yeni programlar yapan yazılım firmaları, bilgisayar ve iletiĢim teknolojisindeki geliĢimler avantajını kullanma ihtiyacı duymaktadırlar. Bilgiye dayalı inovasyonlar tek bir faktöre değil, birkaç farklı bilgi türünün birleĢmesine bağlıdır. Ġnovasyon çoğu zaman bilimsel, örgütsel ya da pazarlamayla ilgili farklı bilgi türlerinin birleĢmesi ve birbirine yakınlaĢmasıyla gerçekleĢmektedir (Saakjarvi, 2003: 90).

Sonuç olarak yeni bilgi de iĢletmelere inovasyon yapma veya geliĢtirme olanağı sağlamaktadır. Çünkü inovasyonlar yeni fikirlerle baĢlamaktadır. Dolayısıyla yeni fikirler iĢletmelerin inovasyon geliĢimini sağlamada önemli bir faktördür. Bu bağlamda bireylerin ve iĢletmelerin bilgiyi toplaması, paylaĢması, değiĢmesi ve kullanması fikirlerin meydana gelmesini etkilemektedir (Kendirli, 2009).