Kontrol ve Denetim Organizasyon Yapısı

ġekil 3.5. 5018 sayılı KMYKK’da Öngörülen Ġç Denetim Yapısı Kaynak: Hasan Gül, “Kamu Mali Yönetim Reformu ve Ġç Denetim”, 2006, (EriĢim), http://strateji.balikesir.edu.tr/documents/kmhg.ppt 15.28.2010.

5018 sayılı KMYKK‟nın 55. maddesinin ikinci fıkrasında, "Görev ve yetkileri çerçevesinde, mali yönetim ve iç kontrol süreçlerine iliĢkin standart ve yöntemler Maliye Bakanlığınca, iç denetime iliĢkin standart ve yöntemler ise Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenir, geliĢtirilir ve uyumlaĢtırılır. Bunlar ayrıca sistemlerin koordinasyonunu sağlar ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verir" hükmü yer almaktadır.²⁷²

“Maliye Bakanlığına bağlı ĠDKK yedi üyeden oluĢacak, üyelerden biri BaĢbakanın önerisi, biri Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığının bağlı olduğu Bakanın önerisi, biri Hazine MüsteĢarlığının bağlı olduğu Bakanın önerisi, biri ĠçiĢleri Bakanının önerisi, ĠDKK baĢkanı dahil üçünün Maliye Bakanının önerisi üzerine, beĢ yıl süre ile Bakanlar Kurulu tarafından

272 Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği, Resmi Gazete Sayı: 26738, 26.12.2007

Kanunda Öngörülen Kontrol ve Denetim Yapısı

Maliye Bakanlığı ĠDKK

Ġç Denetim Ġç Kontrol

Merkezi UyumlaĢtırma Merkezi UyumlaĢtırma

Birimi Birimi

Kamu Ġdaresi

Ġç Denetim Birimi Mali Hizmetler Birimi

atanabilecektir. Bakanlar Kurulu tarafından atanacak ĠDKK üyelerinin de, bu görevlere uygun nitelikte olmaları koĢulu bulunmaktadır. Ayrıca, Maliye Bakanı tarafından önerilecek adaylardan birinin ekonomi, maliye, muhasebe, iĢletme alanlarından birinde doktora derecesine sahip öğretim üyeleri arasından olması Ģartı aranır. Üyelerin, belirlenen beĢ yıllık sürenin sonunda yeniden atanabilme olanağı 66. maddede belirtilmiĢtir.

Kanun‟un 66. maddesi uyarınca, iç denetim merkezi uyumlaĢtırma birimi olarak oluĢturulan ĠDKK‟nın yapısı ve çalıĢmaları, “Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun ÇalıĢma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” te düzenlenmiĢtir.²⁷³

Kanun‟un 67. maddede ĠDKK‟nın görevleri Ģu Ģekilde sayılmıĢtır:

 Ġç denetime iliĢkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek.

 denetim rehberlerini hazırlamak ve geliĢtirmek.

 Uluslararası uygulamalar ve denetim standartlarıyla uyumlu risk değerlendirme yöntemlerini geliĢtirmek.

 Kamu idarelerinin denetim birimleri ile iĢbirliğini sağlamak.

 Yolsuzluk veya usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak.

 Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dıĢı özel denetim yaptırılması için kamu idarelerine önerilerde bulunmak.

 Ġç denetçilerin eğitim programlarını düzenlemek.

 Ġç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüĢ ayrılığı bulunması halinde anlaĢmazlığın giderilmesine yardımcı olmak.

 Ġdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye Bakanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak.

 ĠĢlem hacimleri ve personel sayıları dikkate alınmak suretiyle idareler ile ilçe ve belde belediyeleri için iç denetçi atanıp atanmayacağına karar vermek.

 Ġç denetçilerin atanmasına iliĢkin diğer usulleri belirlemek.

273 Hami Örenay, Kamu İç Mali Kontrol Sisteminde Merkezi Uyumlaştırma Birimi İle Denetim Komitesinin/Kurulunun Rolü, Denetişim Dergisi, sayı:1, Kış 2009, s.32.

 Ġç denetçilerin uyacakları etik kuralları belirlemek.

 Kalite güvence ve geliĢtirme programını düzenlemek ve iç denetim birimlerini bu kapsamda değerlendirmek.

Kurulun sekretarya görevi BÜMKO bünyesinde bulunan Ġç Denetim Merkezi UyumlaĢtırma Dairesi tarafından yürütülmektedir. Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun ÇalıĢma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik‟i 18.

maddesinde Sekretaryanın görevleri aĢağıdaki Ģekilde düzenlenmiĢtir.

“Kurulun görev ve sorumluluklarını etkin ve verimli bir Ģekilde yerine getirmesinde yardımcı olmak üzere Sekretarya aĢağıdaki görevleri yerine getirir:

 Kurul toplantılarının düzenlenmesine iliĢkin yazıĢmaları yapmak.

 Kurul toplantılarının tutanaklarını tutmak.

 Kurul tarafından alınan kararların gereğini yapmak.

 Ġç denetim standart ve yöntemleri, etik kuralları ile raporlama standartlarının uluslararası uygulamalarla uyumlu geliĢtirilebilmesi ve güncellenmesi için araĢtırma ve incelemeler yapmak.

 Ġç denetim rehber taslaklarının hazırlanması ve güncellenmesi konularında çalıĢmalar yapmak.

 Ġç denetim plan ve programlarına iliĢkin görevleri yerine getirmek.

 Elektronik ortamda gönderilecek iç denetim raporlarına iliĢkin, Kurulun belirleyeceği esas ve usuller dahilinde çalıĢmalar yapmak ve rapor sonuçlarını konsolide etmek.

 Ġç denetçilerin eğitimi ve sertifikalarına iliĢkin Kurulun belirleyeceği esas ve usuller dâhilinde çalıĢmalar yapmak.

 Risk değerlendirme yöntemlerine iliĢkin uluslararası geliĢmeleri ve uygulamaları araĢtırmak ve Kurulu bilgilendirmek.

 Ġç denetime iliĢkin mevzuat çalıĢmalarında Kurula yardımcı olmak.

 Kurul raportörlüğünü yürütmek.

 Kurulun görevleri kapsamında verilecek diğer görevleri yapmak.²⁷⁴

274 Korkmaz, a.g.e., s. 15

Ġç kontrol merkezi uyumlaĢtırma görevi ise, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Bu Genel Müdürlükte MYK MUB ile ilgili iki daire baĢkanlığı bulunmaktadır:²⁷⁵

 Mali Yönetim ve Kontrol Daire BaĢkanlığı (11 personel ve bir daire baĢkanı), genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde (düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç), MYK sisteminin geliĢtirilmesi ve uyumlaĢtırılmasından sorumludur.

 KĠMK Eğitim Ve Rehberlik Dairesi BaĢkanlığı (4 personel ve bir daire baĢkanı), KĠMK konusunda eğitim programları ve seminerleri düzenlemekte ve katkılarını sunmaktadır.

ĠDKK‟ya, merkezi uyumlaĢtırma fonksiyonu kapsamında, standart ve yöntemleri belirlemek, gerekli düzenlemeleri yapmak, koordinasyon sağlamak, iĢleyiĢi izlemek, rehberlik ve eğitim hizmeti vermek ile kamu idarelerine iç denetimin kurulması ve uygulanması konusunda gerekli her türlü katkıyı sağlamak gibi çok kapsamlı bir görev ve sorumluluk verilmiĢtir.

Ancak, Kanun ile Kurula iç denetim alanında önemli görev ve sorumluluklar verilmesine rağmen, yüklenen bu görev ve sorumlulukları yeterli ve etkin seviyede yürütebilmesini temin edecek yapının kurulmadığı ve merkezi uyumlaĢtırma fonksiyonunun gerektirdiği teĢkilat, personel, bütçe ve diğer kaynakların sağlanmadığı görülmektedir. Gerek Kanun‟da, gerekse 2.cil düzey mevzuatta, Kurulun teĢkilatına iliĢkin herhangi bir düzenleme yapılmamıĢtır. Mevcut düzenlemeler, kurul üyelerinin, hangi nitelikte ve kaç kiĢiden oluĢacağı, görevlerinin ne olduğuna iliĢkindir. Bu görevlerin hangi personel eliyle yürütüleceği, kurul giderlerinin nasıl karĢılanacağı açıklanmamıĢtır. Kurul üyelerinin asli görevleri devam ederken kendilerine yüklenen bu kadar kapsamlı, zaman ve emek gerektiren görevleri yürütebilmeleri mümkün görülmemektedir.

YaklaĢık 4500 kamu idaresinin iç kontrol sistemlerini uyumlaĢtırmak gibi büyük bir görev üstlenen MYK MUB‟da, görevlerini gerektiği gibi yerine getirmesi için ihtiyaç duyulan idari kapasite, imkan ve insan kaynağına sahip

275 Avrupa Komisyonu, a.g.e., “Boşluk Analizi Raporu”, 2009, s.10.

değildir. Ayrıca, MYK MUB‟un 5018 sayılı KMYKK‟da görev ve sorumlulukları da belirlenmemiĢtir.

Bakanlar Kurulu Kararı Eki 2009 Yılı Programında, 2009 yılı Haziran ayı sonuna kadar, Maliye Bakanlığına bağlı Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun, kamu iç denetim sistemini geliĢtirmek ve koordine etmek üzere, Ġç Denetim Merkezi UyumlaĢtırma Birimi fonksiyonunu 5018 sayılı KMYKK‟da belirtildiği gibi, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak yerine getirecek Ģekilde yeniden yapılandırılacağı belirtilmiĢtir.

Kamu idarelerinde, 5018 sayılı KMYKK ile birlikte ana iĢlevleri stratejik planlama, bütçe ve performans programlama, muhasebe-raporlama ve Ġç kontrol olan strateji geliĢtirme birimleri (mali hizmetler birimi) kurulmuĢtur.

5018 sayılı KMYKK‟nın 63. maddesinde “İç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşü üzerine, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi başkanlıkları kurulabilir” hükmü, Yönetmelik‟in 13. maddesinde “iç denetim birimi kurulabilir” Ģekline, birim baĢkanlığı ise, iç denetçi sayısının beĢten fazla olması koĢuluna bağlanarak koordinatörlüğe dönüĢtürülmüĢtür.

Ġç denetim birimi kurma ve birim baĢkanlığı/yöneticiliği görev ve sorumluluklarını belirleyen 2.cil düzey mevzuat, Kanun ve Uluslararası standartlarla çeliĢmektedir.

Ġç denetçi sayısı beĢten fazla olan kamu kurumlarında, ĠDKK‟nın uygun görüĢü ile birim baĢkanlıkları/koordinatörlükleri kurulmakla birlikte, idari usullere göre, gerekli düzenlemeler yapılarak idari teĢkilat kanunlarında iç denetim birim baĢkanlıkları sayılmadığından, iç denetim faaliyetinin fonksiyonel bağımsızlığını olumsuz etkileyebilecek, kaynak tahsisi ve kurum içi statü sorunlarının yaĢanması engellenememiĢtir.²⁷⁶

ÇalıĢmamızın birinci bölümünde kurumsal yönetim ilkelerinin bir kurumda uygulanabilmesi için iç denetim/iç kontrol, kurumsal risk yönetimi ve bağımsız dıĢ denetimin gerekliliğinden ve birinin eksikliği veya yetersizliğinin, sistemin etkin bir Ģekilde iĢlemesine imkan vermeyeceğinden bahsetmiĢtik.

5018 sayılı KMYKK‟nın genel iĢleyiĢi ve esasları hakkında bilgi verildikten

276 “Kamu İç Denetim Sistemi ve Çözüm Bekleyen Alanlar”, KİDDER Yayını, Aralık 2009, s.15.