Đncelenen Đşletmelerde Sermaye Miktarı ve Bileşimi

Đşletmelerin kuruluş ve faaliyetlerini devam ettirebilmesi için insan emeğinin ve zekâsının ürünü olan üretilmiş üretim araçları olan sermayeyi tarımda sermayeyi değişik şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Sermaye; fonksiyonlarına göre ve bir muhasebe Döneminde paraya çevrilebilme durumuna (likidite derecesine) göre sınıflandırılabilmektedir. Tarımda sermayenin sınıflandırılmasında en fazla sermayenin fonksiyonlarına göre sınıflandırılma şekli kullanılmaktadır (Karacan, 1991).

Çalışmada sermaye yapısının belirlenmesinde, sermayenin fonksiyonlarına göre sınıflandırılması esas alınmıştır.

5.1.3.1. Aktif Sermaye ve Dağılımı

Đncelenen işletmelerde aktif sermaye; arazi varlığı (sabit varlık), sabit işletme varlığı ve döner varlıklardan oluşmaktadır.

Đncelenen işletmelerde, işletme başına düşen aktif sermaye miktarı ve dağılımı Çizelge 5.9’da, oransal olarak dağılımı ise Çizelge 5.10’da verilmiştir.

Çizelge 5.9. Đncelenen Đşletmelerde Đşletme Başına Düşen Aktif Sermaye (TL/Đşletme)

Đşletme Grupları

1.Grup (33) 2. Grup( 47) Genel (80)

Toprak Varlığı 38 078,54 59 738,76 50 803,92

Arazi Islahı Varlığı --- --- ---

Bina Varlığı 9 245,47 11 291,26 10 447,37

Nebat (Bitki) Varlığı 1 063,77 1 604,69 1 381,56

Tarla Demirbaşı Varlığı 1 505,87 1 940,74 1 761,36

Arazi Sermayesi

Arazi Sermayesi Toplamı 49 893,65 74 575,45 64 394,21

Alet Makine Varlığı 3 156,37 4 153,41 3 742,13

Sabit Đşletme

Varlığı _{Hayvan Varlığı 16 361,78 22 978,05 20 248,84}

Malzeme Müh. Varlığı --- --- ---

Para Mev. Ve Alacaklar 283,23 325,31 307,95

Döner Varlıklar Besi Hayvanı) 1 353,57 2 422,65 1 981,65 Đşletme Sermayesi Đşletme Sermayesi 21 154,95 29 879,42 26 280,57 Aktif Toplamı 71 048,60 104 454,87 90 674,78

Đşletme Arazisi Dekarına Düşen Aktif (TL/da) 1 215,54 1 240,56 1 232,33

Çizelge 5.9 incelendiğinde işletmelerde toplam aktif sermayenin işletme büyüklüğüne paralel olarak artmakta olduğu görülmektedir. 1. grup işletmelerde toplam aktif sermaye 71 048,6 TL, 2. grup işletmelerde 104 454,87 TL’dir. Bu miktar işletmeler genel ortalamasında 90 674,78 TL’dir.

Đşletmelerdeki her iki grupta da aktif varlığın büyük bir bölümü arazi sermayesinden oluşmaktadır. Nitekim genel ortalamaya bakıldığında 90 674,78 TL olan toplam aktif varlığın 64 394,2 TL’si arazi sermayesinden, 26 280,58 TL’si ise işletme sermayesinden oluşmaktadır.

Đşletme arazisi dekarına düşen aktif miktarı incelendiğinde gruplar arasın da büyük bir fark görülmemektedir. Bu değer 1. grupta yaklaşık 1 215,54 TL/da, 2. grupta 1 240,56 TL/da’dır. Đşletmeler genel ortalamasında ise 1 232,33 TL/da’dır.

Çizelge 5.10’da aktifin sermaye grupları itibariyle oransal dağılımı incelendiğinde her iki grupta da ve doğal olarak işletmeler ortalamasında aktif toplamın büyük bir bölümünü arazi sermayesi oluşturmaktadır. Arazi sermayesinin aktif içindeki oranı 1. grupta %70,22, 2. grupta %71,48 ve genel ortalamasında ise %71,06 düzeyindedir.

Đncelenen işletmelerde işletme sermayesinin aktif sermaye içerisindeki oranı 1. grup işletmelerde %29,78, 2. grup işletmelerde %28,52’dir. Bu oran işletmeler ortalamasında %28,94’dür. Toprak sermayesi her iki grupta da aktif sermaye içerisinde ağırlıklı bir yer

almaktadır. Bu oran işletmeler genel ortalamasında %56,55 olup bunu sırasıyla %22,36 ile hayvan varlığı, %11,34 ile bina varlığı, %3,94 ile alet makine varlığı izlemektedir. Arazi ıslahı ve malzeme mühimmat varlığına incelenen işletmelerde rastlanmamıştır.

Çizelge 5.10. Đncelenen Đşletmelerde Aktifin Sermaye Grupları Đtibariyle Oransal Dağılımı (%)

Đşletme Grupları

1.Grup (33) 2. Grup( 47) Genel Ortalama (80)

% * % ** % * % ** % * % **

Toprak Varlığı 76,32 53,59 80,11 57,19 79,59 56,55

Arazi Islahı Varlığı --- --- --- --- --- ---

Bina Varlığı 18,53 13,01 15,14 10,81 15,95 11,34

Nebat (Bitki) Varlığı 2,13 1,50 2,15 1,54 1,67 1,18

Tarla Demirbaşı Varlığı 3,02 2,12 2,60 1,86 2,79 1,98

Arazi Sermayesi

Arazi Sermayesi Varlığı 100,00 70,22 100,00 71,39 100,00 71,06

Alet Makine Varlığı 14,92 4,44 13,90 3,98 13,60 3,94

Sabit Đşletme

Varlığı Hayvan Varlığı 77,34 23,03 76,90 22,00 77,24 22,36

Malzeme Müh. Varlığı --- --- --- --- --- ---

Para Mevcudu ve Alacaklar 1,34 0,40 1,09 0,31 1,25 0,36

Döner Varlıklar Besi Hayvanı 6,40 1,90 8,11 2,32 7,91 2,29 Đşletme Sermayesi Đşletme Sermayesi 100,00 29,78 100,00 28,61 100,00 28,94 Aktif Toplamı 100,00 100,00 100,00

* Kendi grubu içindeki dağılımı, ** Toplam aktif içindeki dağılımı

Bütün bu bilgiler ışığı altında incelenen bölgedeki süt sığırcılığı işletmelerinin hem bitkisel hem de hayvansal üretimi birlikte yaptıkları söylenebilir. Ancak 1. grup işletmelerde hayvan miktarı diğer gruplara göre daha az olmasına karşın hayvan varlığının aktif sermaye içindeki oranı daha yüksek bulunmuştur (Çizelge 5.10).

Aktifi oluşturan unsurların işletme arazisi dekarına düşen değerleri Çizelge 5.11’de verilmiştir. Çizelge 5.11 incelendiğinde her iki grup arasında da belirgin farklılığın görüldüğü söylenemez. Ancak iki grupta da özellikle işletme arazisi dekarına düşen para mevcudu ve alacakların (nakit varlığı) düşüklüğü dikkat çeken bir durumdur. Bu durum bölgede incelenen her iki grup işletmede görülmektedir.

Çizelge5.11. Đncelenen Đşletmelerde Aktifi Oluşturan Unsurların Đşletme Arazisi Dekarına Düşen Değerleri(TL) Đşletme Grupları

1.Grup (33) 2. Grup( 47) Genel (80)

Toprak Varlığı 651,47 709,49 690,46

Bina Varlığı 158,18 134,10 141,99

Nebat (Bitki) Varlığı 18,20 19,06 18,78

Tarla Demirbaşı Varlığı 25,76 23,05 23,94

Arazi Sermayesi

Arazi Sermayesi Toplam 853,61 885,70 875,16

Alet Makine Varlığı 54,00 49,33 50,86

Hayvan Varlığı 279,93 272,90 275,19

Para Mevcudu ve Alacaklar 4,85 3,86 4,19

Sabit Đşletme Varlığı

Besi Hayvanı 23,16 28,77 26,93

Đşletme Sermayesi

Đşletme Sermayesi toplamı 361,93 354,86 357,17

Aktif Toplamı 1 215,54 1 240,56 1 232,33

Çizelge 5.12’de Büyük Baş Hayvan Birimi (BBHB)’ne düşen sermaye kıymetleri görülmektedir. Buna göre BBHB’ne işletmeler genel ortalamasında 5 618,02 TL aktif düşmekte olup bu miktar 1. grup işletmelerde 8 358,66 TL, 2. grup işletmelerde 4 858,37

TL’dir. 1. grup işletmelerde BBHB’ne düşen aktif 2. grup işletmelere göre daha fazladır.

Çizelge 5.12. Đncelenen Đşletmelerde BBHB’ne Düşen Aktif Sermaye (TL)

GRUPLAR Arazi Varlığı Sabit Đşletme Varlığı Döner Varlıklar Toplam Aktif

1. Grup (33) 5 869,84 2 296,25 192,56 8 358,66

2. Grup (47) 3 468,63 1 261,93 127,81 4 858,37

Genel (80) 3 989,73 1 486,43 141,86 5 618,02

5.1.3.2. Pasif Sermaye ve Dağılımı

Pasif Sermaye, yabancı sermaye ve öz sermayeden oluşmaktadır. Đşletmelerin borçları yabancı sermayeyi oluşturmaktadır.

Đncelenen süt sığırcılığı işletmelerinde borçlar kısa vadeli (işletme kredileri), orta vadeli ve uzun vadeli olmak üzere üç kısımda incelenmiş olup her iki işletmede de uzun vadeli borçlara rastlanılmamıştır.

Toplam borçların %30,11’ini kısa vadeli (1 yıla kadar olan), %69,89’unu da orta vadeli (1-5 yıl arası) olan borçlar oluşturmaktadır. Her iki grup işletmede üçüncü kısımda değerlendirilen uzun vadeli borç bulunmamaktadır.(Çizelge 5.13).

Çizelge 5.13. Đncelenen Đşletmelerde Pasif Sermayeyi Oluşturan Unsurlar (TL/Đşletme) ve (Oransal Dağılımı %) Đşletme Grupları

1.Grup (33) 2.Grup (47) Genel Ortalama (80)

Değeri % Değeri % Değeri %

Kısa Vadeli Borç 772,72 1,09 948,94 0,90 876,25 0,97

Orta Vadeli Borç 924,24 1,30 1 452,13 1,39 1 234,36 1,36

Uzun Vadeli Borç --- --- --- --- --- ---

Borç Toplamı 1 696,96 2,39 2 401,07 2,29 2 110,61 2,33

Öz Sermaye 69 351,10 97,61 101 960,74 97,71 88 564,17 97,67

Pasif Toplamı 71 048,60 100,00 104 454,87 100,00 90 674,78 100,00

BBHB’ne Düşen Öz Sermaye 8 158,95 4 742,36 5 488,10

Dekara Düşen Öz Sermaye 1 186,50 1 571,29 1 412,56

Net Kapital Oranı 41,87 43,50 42,96

Đşletme Kapital Oranı 12,47 12,44 12,45

Cari Oran 2,12 3,56 2,61

Öz Sermayenin Aktife Oranı (%) 97,61 97,61 97,61

Öz sermaye, aktif sermaye ile işletmenin borçları arasındaki farktır. Đşletmelerin öz sermaye ile çalışmaları oldukça önemli olmasına karşın çoğu kez bu varlıklar işletme faaliyetlerinin verimli ve verimli olarak yürütülmesi yeterli olmamaktadır. Sermaye yetersizliği halinde, işletmeciler genellikle yabancı kaynaklardan en uygun olanını seçerek

kullanmak durumunda kalır.

Đncelenen süt sığırcılığı işletmelerinde pasif sermayenin işletme büyüklük grupları itibariyle %97,61’sı ile %97,71’i ve işletmeler ortalaması olarak da %97,67’sini öz varlıklar oluşturmaktadır. Bu karşılaştırmaya göre işletmeler büyüdükçe pasif sermaye içindeki öz varlıkların oranı azalmakta buna bağlı olarak da işletmelerin borç toplamı artmaktadır.

1 BBHB’ne düşen öz sermaye miktarı işletmeler genel ortalamasında 5 488,10 TL

bulunmuştur. Bu miktar 1. grup işletmelerde 8 158,955 TL, 2. grup işletmelerde 4 742,36 TL’dir.