İŞLETME SIRASINDA ORTAYA ÇIKAN TOZLARIN YAYILIM MODELLEMESİ
D) Patlatma Sırasında Ortaya Çıkacak Olan Tozlar:
2- Üretim Esnasında Meydana Gelecek Gürültü Düzeyi
İşletmede sırasında kullanılacak olan makine ve ekipmanlar, 500-4000 Hz arasındaki dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplanması için Tablo-33’de belirtilen formüller kullanılmıştır.
Tablo-33. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyelerine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü
Müsaade edilen ses gücü seviyesi dB/1 pW titreştirici levhalar, titreşimli çekiçler)
P < 8 108 105
8 < P < 70 109 106 P > 70 89 + 11 log P 86 + 11 log P
Paletli dozerler, paletli yükleyiciler, paletli kazıcı yükleyiciler
P < 55 106 103
P > 55 87 + 11 log P 84 + 11 log P Tekerlekli dozerler, tekerlekli yükleyiciler,
tekerlekli kazıcı-yükleyiciler, damperli kamyonlar, greyderler, yükleyici tipli toprak doldurmalı sıkıştırıcılar, içten yanmalı motor tahrikli karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı kamyonlar,hareketli vinçler, sıkıştırma
makineleri (titreşimsiz silindirler), kaldırım
perdah makineleri, hidrolik güç oluşturma makineleri
P < 55 104 101
P > 55 85 + 11 log P 82 + 11 log P
Kazıcılar, eşya taşımak için yük asansörleri,
yapı (konstrüksiyon) vinçleri, motorlu çapalama makineleri
P < 15 96 93
P > 15 83 + 11 log P 80 + 11 log P
Elle tutulan beton kırıcıları ve deliciler
m < 55 107 105 Çim biçme makineleri, çim düzeltme/çim
kenar düzeltme makineleri
L < 50 96 94
50< L < 70 100 98 70< L < 120 100 98(2)
L > 120 105 103
Proje kapsamında kullanılacak makinelerin motor güçlerine göre, araçların ses gücü seviyeleri hesaplanmıştır.
Ekskavatör: P =320 kW
P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 320 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log (320)=110 dBA
Loader (Yükleyici) : P =320 kW
P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 84 + 11 log P 320 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log (320)=110 dBA
Delici: P = 40 kW
m > 30 olması durumunda; Lw = 94 + 11 log m Lw = 94 + 11 log (40)= 112 dBA
Damperli Kamyon: P = 200 kW
P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 200 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log (200)=107 dBA
Sulama Aracı: P = 90kW
P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log (90)=103 dBA
Tablo-34. Kalker Ocağı İşletmesinde Kullanılacak Olan Araçların Sayıları ve Ses Gücü Düzeyleri
Adedi Motor Gücü
Lwt
Makine-Ekipman Adı kW Lw
Ekskavatör 1 320 110 110
Loder (Yükleyici) 1 320 110 110
Damperli Kamyon 5 112 105 112
Sulama Aracı 1 90 103 103
Delici 1 40 100 100
Lw(i)= 10 log 10lw/10 4
Her bir gürültü kaynağına ait toplam ses gücü düzeyinin 500-4000 Hz arasındaki 4 oktav bandına dağılımının, her bir oktav bandındaki ses gücü düzeyi yukarıdaki formül kullanılarak hesaplanmıştır.
Tablo-35. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bandları Üzerine Dağlımı
Gürültü Kaynağı Ses Gücü Düzeyi (dB)
Toplam 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz
Ekskavatör 110 104 104 104 104
Loder (Yükleyici) 110 104 104 104 104
Damperli Kamyon 112 113 113 113 113
Sulama Aracı 103 97 97 97 97
Delici 100 94 94 94 94
Lp= Lwt+10 log(Q/ 4 r2) formülü kullanılarak her bir ekipmanın mesafeye göre ses basınç düzeylerinin oktav bandları üzerindeki dağılımları verilmiştir.
A = 4 r2
Q= yönelme katsayısı (Yer düzeyindeki ses kaynağının yarı küresel dağılımı, Q=1) r = Kaynaktan uzaklık (m)
Tablo-36. Ekipmanların Mesafeye Göre Ses Basınç Düzeylerinin Oktav Bandları Üzerine Dağılımı hesaplanmıştır. Söz konusu formülde yer alan;
Aatm = Atmosferik rötuş ile ses basıncı düzeyindeki düşüş (dBA) f = İletilen sesin frekansı
r = Kaynaktan uzaklık (m)
= Havanın bağıl nemi (% 71) (Amasra Meteoroloji istasyonu verisi)
Amasra İlçesi’ndeki ortalama nem miktarı % 71 değeri kullanılarak frekans-mesafe ilişkisine göre her bir oktav bandındaki atmosferik tutuş değerleri aşağıda verilmiştir.
Tablo-37. Frekans-Mesafe İlişkisine Göre Her bir Oktav Bandındaki Atmosferik Tutuş Değerleri
Frekans (Hz) Mesafe (m) Atmosferik Tutuş (dBA)
500
Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra kaynağının 4 oktav bandındaki net ses basınç düzeyi; L= L-Aatm formülü kullanılarak aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo-38. Her bir Ekipmanın Mesafeye Göre Net Ses Basınç Düzeyleri
Frekanslar göre düzeltme faktörleri aşağıda verilmiştir.
Tablo-39. Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri
Merkez Frekans (Hz) Düzeltme Faktörü
500 -3.2 1000 0 2000 1.2 4000 1
Yukarıdaki düzeltme faktörleri kullanılarak aşağıdaki formül ile her bir ekipmanın düzeltme faktörlerine göre net ses basınç düzeyleri hesaplanmıştır.
Lpt = 10 Log
n i
Lpi 1
10
10 / formülünde hesaplanarak Tablo 40’da verilmiştir.
Tablo-40. Her bir Ekipmanın Düzeltme Faktörlerine Göre Net Ses Basınç Düzeyleri
Faaliyet alanında kullanılan bütün gürültü kaynaklarının aynı anda çalıştığı varsayımı ile ortaya çıkabilecek olan net ses basınç düzeylerinin mesafeye göre yayılımları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo-41. Kalker Ocağı’nın Çalışması Sırasında Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı
Mesafe LT (dBA)
10 89.20 50 74.95 250 59.87
350 56.52
400 55.17 550 51.91 750 48.68 850 47.36 1000 45.64 1600 40.54
Şekil-16. İşletme Aşamasında Gürültünün Mesafelere Göre Dağılımı
Kalker Ocağı’nın işletilmesi sırasında; 04.06.2010 Tarih ve 27601 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde belirtilen hususlara uyulacaktır. Buna göre söz konusu Yönetmeliğin Ek-7, Tablo 4 ‘de belirtilen sınır değerler aşılmayacaktır. Bu limitler Tablo-41’de verilmiştir.
Tablo-42. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Ek-7, Tablo 4)
Alanlar Lgündüz
(dBA) Lakşam
(dBA) Lgece
(dBA)
Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve kamp
yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar 60 55 50 Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan
konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar 65 60 55 Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan
işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar 68 63 58 Organize Sanayi Bölgesi veya İhtisas Sanayi Bölgesi içindeki her bir tesis için 70 65 60
Söz konusu Kalker Ocağı’nın işletilmesi aşamasında Madde 22’de verilen;
a) Her bir endüstri tesisinden çevreye yayılan gürültü seviyesi bu Yönetmeliğin ekindeki Ek-VII’de yer alan Tablo-4’te verilen sınır değerleri aşamaz.
b) Her bir işyeri, atölye, imalathane ve benzeri işletmelerin faaliyetleri sırasında çevreye yayılan çevresel gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 5 dBA’dan fazla aşamaz.
c) Endüstri tesisleri ile bunların dışında kalan işletme ve işyerlerinin faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dBC’yi aşamaz, kriterlerine uyulacaktır.
İşletme aşamasında meydana gelecek çevresel gürültü düzeyi, Lgündüz cinsinden minimum standart değer olan 65 dBA’yı ve Lakşam cinsinden minimum standart değer olan 60 dBA’yı 350 metreden itibaren sağlamaktadır.
Proje alanına en yakın yerleşim yeri sahanın yaklaşık 350 metre mesafedeki Dizlermezeci Köyü’dür.
İşletme sırasında ortaya çıkacak olan gürültü; 350 metredeki Dizlermezeci Köyü’ne ulaştığında 56,52 dBA’ya kadar düşmektedir.
Bu nedenle gürültüye duyarlı 350 metre mesafedeki yapıların, işletmeden meydana gelecek gürültüden olumsuz etkilenmesi söz konusu değildir. Projenin işletme aşamasında 04.06.2010 Tarih ve 27601 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğine titizlikle uyulacaktır.
Patlatma Sırasında Ortaya Çıkacak Olan Gürültü
Kalker Ocağı sahasında haftada üç patlatma yapılacaktır. Patlatma sırasında 140 dBA’lık gürültü meydana gelecektir.
Patlatma sırasındaki ses gücü düzeyinin 500-4000 Hz arasındaki 4 oktav bandına dağılımının, her bir oktav bandındaki ses gücü düzeyi yukarıdaki formül kullanılarak hesaplanmıştır.
Tablo-43. Patlama Sırasında Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bandları Üzerine Dağlımı Ekipman Lwt
Oktav Bandları
500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz
Patlatma 140 134 134 134 134
Lp= Lwt+10 log(Q/ 4 r2) formülü kullanılarak her bir ekipmanın mesafeye göre ses basınç düzeylerinin oktav bandları üzerindeki dağılımları verilmiştir.
A = 4 r2
Q= yönelme katsayısı (Yer düzeyindeki ses kaynağının yarı küresel dağılımı, Q=1) r = Kaynaktan uzaklık (m)
Tablo-44. Patlama Sırasında Ekipmanların Mesafeye Göre Ses Basınç Düzeylerinin Oktav Bandları Üzerine Dağılımı
Gürültü
Kaynakları Mesafe (m)
Oktav Bandları (Hz)
500 1000 2000 4000
Patlatma
10 103 103 103 103
50 89 89 89 89
250 75 75 75 75
350 72 72 72 72
450 70 70 70 70
650 67 67 67 67
750 65 65 65 65
840 65 65 65 65
1000 63 63 63 63
1500 59 59 59 59
Her frekansa göre atmosferik yutuş değerleri Aatm= 7.4 x 10-8 x f2 x r / formülü ile hesaplanmıştır. Söz konusu formülde yer alan;
Aatm = Atmosferik rötuş ile ses basıncı düzeyindeki düşüş (dBA) f = İletilen sesin frekansı
r = Kaynaktan uzaklık (m)
= Havanın bağıl nemi (% 71)
Amasra İlçesindeki ortalama nem miktarı % 71 değeri kullanılarak frekans-mesafe ilişkisine göre her bir oktav bandındaki atmosferik tutuş değerleri aşağıda verilmiştir.
Tablo-45. Patlama Sırasında Frekans-Mesafe İlişkisine Göre Her bir Oktav Bandındaki Atmosferik Tutuş Değerleri
Frekans (Hz) Mesafe (m) Atmosferik Tutuş (dBA)
500
Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra kaynağının 4 oktav bandındaki net ses basınç düzeyi; L= L-Aatm formülü kullanılarak aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo-46. Patlama Sırasında Her bir Ekipmanın Mesafeye Göre Net Ses Basınç Düzeyleri
Gürültü Mesafe Oktav Bandları (Hz)
Kaynağı (m) 500 1000 2000 4000
Patlatma
10 103 - 0,003 = 102,987 103 - 0,010 = 102,979 103 - 0,042 = 102,948 103 - 0,167 = 102,823 50 89 - 0,013 = 88,997 89 - 0,052 = 88,958 89 - 0,208 = 88,802 89 - 0,834 = 88,176 250 75 - 0,065 = 74,966 75 - 0,261 = 74,770 75 - 1,042 = 73,988 75 - 4,169 = 70,862 350 72 - 0,091 = 72,017 72 - 0,365 = 71,743 72 - 1,459 = 70,649 72 - 5,837 = 66,272 450 70 - 0,117 = 69,808 70 - 0,469 = 69,456 70 - 1,876 = 68,049 70 - 7,504 = 62,421 650 67 - 0,169 = 66,562 67 - 0,677 = 66,054 67 - 2,710 = 64,021 67 - 10,839 = 55,892 750 65 - 0,195 = 65,293 65 - 0,782 = 64,707 65 - 3,127 = 62,362 65 - 12,507 = 52,981 840 65 - 0,219 = 64,285 65 - 0,875 = 63,628 65 - 3,502 = 61,002 65 - 14,008 = 50,496 1000 63 - 0,261 = 62,729 63 - 1,042 = 61,947 63 - 4,169 = 58,820 63 - 16,676 = 46,313 1500 59 - 0,391 = 59,077 59 - 1,563 = 57,904 59 - 6,254 = 53,214 59 - 25,014 = 34,454
Frekanslar göre düzeltme faktörleri aşağıda verilmiştir.
Tablo-47. Patlama Sırasında Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri
Merkez Frekans (Hz) Düzeltme Faktörü
500 -3.2 1000 0 2000 1.2 4000 1
Yukarıdaki düzeltme faktörleri kullanılarak aşağıdaki formül ile gürültü kaynağının düzeltme faktörlerine göre net ses basınç düzeyleri hesaplanmıştır.
Lpt = 10 Log
n i
Lpi 1
10
10 / formülünde hesaplanarak Tablo 48’de verilmiştir.
Tablo-48. Patlama Sırasındaki Gürültünün Düzeltme Faktörlerine Göre Net Ses Basınç Düzeyleri
Gürültü Kaynağı
Mesafe (m)
Oktav Bandları (Hz)
Toplam (dBA) 500 1000 2000 4000
Patlatma
10 102,987 - 3,2 = 99,787 102,979 - 0 = 102,979 102,948 + 1,2 = 104,148 102,823 + 1 = 103,823 109 50 88,997 - 3,2 = 85,797 88,958 - 0 = 88,958 88,802 + 1,2 = 90,002 88,176 + 1 = 89,176 95 250 74,966 - 3,2 = 71,766 74,770 - 0 = 74,770 73,988 + 1,2 = 75,188 70,862 + 1 = 71,862 80 350 72,017 - 3,2 = 68,817 71,743 - 0 = 71,743 70,649 + 1,2 = 71,849 66,272 + 1 = 67,272 76 450 69,808 - 3,2 = 66,608 69,456 - 0 = 69,456 68,049 + 1,2 = 69,249 62,421 + 1 = 63,421 74 650 66,562 - 3,2 = 63,362 66,054 - 0 = 66,054 64,021 + 1,2 = 65,221 55,892 + 1 = 56,892 70 750 65,293 - 3,2 = 62,093 64,707 - 0 = 64,707 62,362 + 1,2 = 63,562 52,981 + 1 = 53,981 69 840 64,285 - 3,2 = 61,085 63,628 - 0 = 63,628 61,002 + 1,2 = 62,202 50,496 + 1 = 51,496 67 1000 62,729 - 3,2 = 59,529 61,947 - 0 = 61,947 58,820 + 1,2 = 60,020 46,313 + 1 = 47,313 65 1500 59,077 - 3,2 = 55,877 57,904 - 0 = 57,904 53,214 + 1,2 = 54,414 34,454 + 1 = 35,454 61
Patlatma sırasında ortaya çıkabilecek olan net ses basınç düzeylerinin mesafeye göre yayılımları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo-49. Patlatma Aşamasında Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı
Mesafe LT (dBA)
10 109,00 50 94,76 250 79,70
350 76,35
450 73,80 650 70,01 750 68,51 840 67,32 1000 65,47 1500 61,09
Şekil-17. Patlatmadan Kaynaklı Gürültünün Mesafelere Göre Dağılımı
Patlatmadan kaynaklı gürültü; 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde belirtilen hususlara uyulacaktır. Buna göre söz konusu Yönetmeliğin Ek-7, Tablo 4 ‘de belirtilen sınır değerler aşılmayacaktır.
Patlatma sırasında ortaya çıkan gürültü anlık gürültü olduğundan dolayı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Madde 22 c bendinde verilen Lcmax gürültü seviyesi 100 dBC cinsinden sınırı ile kıyaslanmaktadır.
Madde 22 c bendinde ‘’Endüstri tesisleri ile bunların dışında kalan işletme ve işyerlerinin faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dBC’yi aşamaz’’ denilmektedir.
Bu nedenle Kalker Ocağı’nda yapılacak olan patlatma sonrası ortaya çıkacak olan gürültü yaklaşık 350 metre mesafedeki Dizlermezeci Köyü’nde 76,35 dBA seviyesinde hissedilecek olup yönetmelik sınır değeri olan 100 dBC’nın altında kalmaktadır.
Bu nedenle gürültüye duyarlı en yakın 350 metre mesafedeki yapıların ve diğer yerleşim yerlerinin patlatma sırasında meydana gelecek gürültüden olumsuz etkilenmesi söz konusu değildir.
Patlama işlemleri gecikmeli yapılarak, ortaya çıkabilecek olan gürültünü daha alt seviyelere düşürülmesi sağlanacaktır.
Patlatma işlemleri sırasında 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğine titizlikle uyulacaktır.
Patlatmadan Dolayı Oluşacak Olan Vibrasyon ve Çevreye Etkisi
Haftada üç kez yapılacak olan patlatmalarda delikler milisaniye gecikmeli olarak birbirine bağlanarak patlatılacaktır.
Bu durumda birim zamanda bir delikte devreye giren patlayıcı miktarı; 39 kg + 1,5 kg
= 40,5 kg olarak hesaplanmıştır.
Bir patlatmada toplam; 40,5 kg patlayıcı madde kullanılacaktır. Patlatma sonucu oluşan şok dalgaları havada ve ateşlenen kaya birimi içinde belirli bir hız, frekans ve genlikte yayılmaktadır. Bu yayılım atım yerinden uzaklaştıkça sönme eğilimi göstermektedir. Şok dalgalarının çevrede bulunan hassas noktalara (bina, köprü, tarihi binalar, mağara vb.) hasar verebileceği mesafe aşağıda açıklanan bağıntılar yardımıyla hesaplanabilmektedir.
Bağıntılarda değişken olarak anlık şarj (bir gecikme süresinde ateşlenen patlayıcı miktarı) atım yeri ile çevre birimleri arasındaki mesafe ve kayaç türlerine ait katsayılar bulunmaktadır.
İşletme sırasında patlatmadan kaynaklanacak olan vibrasyonun oluşacağı kaynak, patlatma yapılacak olan ocak içerisinde olacaktır. Bunu işletme alanının ortası olarak düşünebiliriz.
Hava Şoku; Patlatma sonucu oluşan hava şoku aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır. (CALZIA, 1969)
Şiddetli etki zonu = D<5W = D<31,8
Orta şiddette etki zonu = 5W<D<10W = 31,8<D<63,6 Hafif şiddette etki zonu = 10W<D<15W = 63,6<D<95,4
D = Etkili zon aralığı (m)
W = Bir gecikme aralığında atılan dinamit miktarı = Anlık şarj (kg)
Hava şoku hesaplamaları ocak alanında yapılacak maksimum anlık şarj dikkate alınarak yapılmıştır. Patlatmalarda kullanılacak maksimum anlık şarj = 40,5 kg (1 patlatmada kullanılan patlayıcı miktarı)
Şiddetli etki zonu : 0 – 31,8 m Orta şiddette etki zonu : 31,8 – 63,6 m Hafif şiddette etki zonu : 63,6 – 95,4 m
Patlatmayla oluşturulan titreşimim çevre yapılara etkisi Devine bağıntısı (Devine et al, 1966) ile tespit edilmektedir.
Devine Bağıntısı ;
v = Kayaç içinde yayılan titreşim hızı (inç/sn) k= Kayaç türüne bağlı katsayı (26-260)
D= Patlatma noktası ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili mesafe (feet) W= Bir gecikme aralığındaki patlayıcı miktarı (libre)
(1 feet = 0.3048 m,1 libre = 0.4536 kg,1 inç = 25.4 mm)
K katsayısı kayacın titreşimi iletme kapasitesi olarak alınmaktadır. Patlatma kaynağı ile hassas nokta arasındaki birimlerin değişkenliği, kırık, fay, çatlak gibi süreksizliklerin yoğunluğu k katsayısını etkilemektedir. Homojen birimlerde katsayı 260 sayısına yaklaşırken, tektonik etkilerin yoğunluğu ve geçilen her farklı birim katsayıyı 26 sayısına yaklaştırmaktadır. Hesaplamalarda k katsayısı, en olumsuz durumun değerlendirilebilmesi için 260 olarak alınmıştır.
6 .
1
W k D v
Tablo-50. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri
K (sabit) D (metre) W (kg) V (mm/sn) 1/5V (mm/sn) 1/2V (mm/sn) Vo (mm/sn) 260 10 40,5 901,27347 180,25469 450,63673 270,38204 260 15 40,5 471,09725 94,21945 235,54863 141,32918 260 20 40,5 297,30937 59,46187 148,65468 89,19281 260 25 40,5 208,04274 41,60855 104,02137 62,41282 260 30 40,5 155,40414 31,08083 77,70207 46,62124 260 35 40,5 121,43607 24,28721 60,71804 36,43082 260 40 40,5 98,07552 19,61510 49,03776 29,42265 260 45 40,5 81,23002 16,24600 40,61501 24,36901 260 50 40,5 68,62851 13,72570 34,31426 20,58855 260 55 40,5 58,92184 11,78437 29,46092 17,67655 260 60 40,5 51,26425 10,25285 25,63212 15,37927 260 65 40,5 45,10194 9,02039 22,55097 13,53058 260 70 40,5 40,05896 8,01179 20,02948 12,01769 260 75 40,5 35,87225 7,17445 17,93612 10,76167 260 80 40,5 32,35285 6,47057 16,17643 9,70586 260 85 40,5 29,36205 5,87241 14,68102 8,80861 260 90 40,5 26,79591 5,35918 13,39796 8,03877 260 95 40,5 24,57530 4,91506 12,28765 7,37259 260 100 40,5 22,63897 4,52779 11,31948 6,79169 260 122 40,5 16,46952 3,29390 8,23476 4,94086 260 200 40,5 7,46807 1,49361 3,73404 2,24042 260 300 40,5 3,90358 0,78072 1,95179 1,17107
260 350 40,5 3,05034 0,61007 1,52517 0,91510
260 400 40,5 2,46355 0,49271 1,23177 0,73906 260 500 40,5 1,72387 0,34477 0,86194 0,51716 260 600 40,5 1,28770 0,25754 0,64385 0,38631 260 700 40,5 1,00624 0,20125 0,50312 0,30187 260 800 40,5 0,81267 0,16253 0,40633 0,24380 260 900 40,5 0,67308 0,13462 0,33654 0,20192 260 1000 40,5 0,56867 0,11373 0,28433 0,17060 260 1500 40,5 0,29724 0,05945 0,14862 0,08917 260 2000 40,5 0,18759 0,03752 0,09379 0,05628 260 3000 40,5 0,09805 0,01961 0,04903 0,02942
Proje alanında yapılacak olan patlatmalar sırasında oluşacak vibrasyon değeri 350 metre mesafedeki en yakın konutta 0,91510 mm/sn seviyesine inecektir. Bu da gösteriyor ki bu alanlarda hissedilecek titreşim “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”, Ek 7, Tablo 6.’da belirtilen değerlerin altında çıkmaktadır.
Ayrıca faaliyet alanında gerekli görülmesi halinde ‘’Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’’ kapsamında çevresel titreşimle ilgili gerekli ölçümler yapılacaktır.
Tablo-51. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri
Titreşim Frekansı (Hz) İzin Verilen En Yüksek Titreşim Hızı (Tepe Değeri-mm/s)
1 5 4-10 19 30-100 50 (1 Hz- 4 Hz arasında 5 mm/s’den 19 mm/s’ye; 10 Hz- 30 Hz arasında 19 mm/s’den 50 mm/s’ye,
logaritmik çizilen grafikte doğrusal olarak yükselmektedir.)
Çizelgede;
V = mm/sn mesafeye göre değişen titreşim hızı V0= Bina temelindeki titreşim hızı
Kayaç içi titreşim hızının (V) 1/2 - 1/5’i V0 değeri olarak kabul edilmektedir
(Forssbland, 1981).
Tablo-52. Bina temeli titreşim hızı (V0) değerlerine bağlı olarak patlatma nedeniyle hasar görebilecek bina türleri (Forssbland, 1981).
Bina Türü V0 (mm/sn)
a- Yıkılmaya Yüz Tutmuş Çok Eski Tarihi Binalar 2 b- Sıvalı Biriket, Kerpiç, Yığma Tuğla Evler 5
c- Betonarme Binalar 10
d- Fabrika Gibi Çok Sağlam Yapıda Endüstriyel Binalar 10-40
Yöre yerleşim yerlerindeki en hassas yapının çizelge 2 b tipi binalar olduğu kabul edilirse V0 hızının 5 mm/sn’nin üzerine çıkmaması gerekmektedir.
Tablo 50 incelendiğinde 40,5 kg’lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma noktasından itibaren yaklaşık 122 m’den sonra 5 mm/sn’nin altına inmektedir. Bu durumda maksimum anlık şarj (40,5 kg) ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan vibrasyonun Tablo 52. b tipi binalarda olumsuz etkisinin olmayacağı ortaya çıkmaktadır.
Binalardaki hasarların titreşim genliği yönünden incelenmesi
Patlatma sonucu oluşan titreşimlerin genliği aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır
(Armac Printing Company).
A K W
D
A = Patlatma sonucu oluşan titreşimlerin azami genliği (mm) W= Bir gecikme aralığında ateşlenen patlayıcı miktarı (kg)
D = Patlatma kaynağı ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili mesafe (m) K = Kayaç türüne bağlı katsayısı
Tablo-53. Patlatma yapılan kaya türü ve bina temeli altındaki kayaç türüne bağlı olarak değişim gösteren K katsayısı asgari ve azami değerleri (Armac Printing Company).
K Katsayısı
Patlatma
Yapılan Birim Temel Altı Kayaç Türü Minimum Maksimum
Kaya Kaya 0.57 1.15
Kaya Kil (Toprak) 1.15 2.30
Kil (Toprak) Kaya 1.15 2.30 Kil (Toprak) Kil Toprak) 2.30 3.40
Genlik değerinin 0.05 mm’nin altında olması durumunda binalarda hasar olmadığı bilindiğinden (Armac printing Company) maksimum patlayıcı miktarı (40,5 kg) ile yapılan atımlarda etki mesafesi;
D=KW/A = 1,1540,5/0,05 = 146,28 m. bulunur.
Faaliyet sahasına en yakın yapılar, 350 metre kuzeyinde bulunan en yakın Dizlermezeci Köyü’nde olumsuz etki beklenmemektedir.
Hesaplara göre patlatma sonucu oluşacak vibrasyon etki mesafesinde herhangi bir hassas nokta (bina, köprü, tarihi binalar, mağara vb.) bulunmamaktadır.
Patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli ikaz levhaları asılacak ve patlatma yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. İşletmede 24.12.1973 tarih ve 14752 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlayıcı madde kullanımı “Tekel dışı bırakılan patlayıcı maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarına ilişkin 29 Eylül 1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 87/12028 karar sayılı tüzüğe uygun olarak yapılacaktır. Ayrıca Dinamit atılmasında Nonel kapsül kullanılacaktır.
Patlatma yapılmadan önce, yöre halkı jandarma kontrolünde bir gün önceden uyarılacaktır. Patlatma işlemleri jandarma kontrolünde yapılacak olup, patlatma sırasında ocak içi ve yakın çevresi güvenlik kordonu altına alınacaktır.
ç) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski
Ocakta kullanılan makine ve ekipmanlardan aşağıda yazılı bulunan kazaların oluşması mümkündür. Bunlar;
1- Araçların çarpışması 2- Araçların devrilmesi 3- Yangın
4- Ezilme
Yukarıda yazılı bulunan kaza ihtimallerine karşı alınacak önlemler ise şu şekildedir;
1- Araç ve ekipmanların ehliyetli ve uzman kişiler tarafından kullanılması 2- Araç ve ekipmanların kontrol ve muayenelerinin düzenli olarak yapılması 3- Personelin muhtemel kazalar hakkında bilgilendirilmesi
4- Saha içerisinde uygun yerlere uyarıcı levha ve ikaz işaretlerinin konulması (Yaklaşma, Baretini Tak, Tehlikeli vb.) neticesinde kaza riski en aza indirgenmektedir.
5- Proje alanı tel çit ile çevrilecektir.
Patlayıcılarla İlgili olarak;
1- Patlayıcılar, patlatma yapılacağı zaman gerekli kanuni müsaadeleri alınarak ocağa, dışarıdan temin edilecektir.
2- Yetkili kişilerce teslim ve tesellüm edilecektir.
3- Kapsüller patlayıcı maddeler aynı kap içinde taşınmayacak, ocakta kullanılmak üzere ehliyetli barutçulara teslim edilecektir.
Ateşleme ile İlgili Olarak;
1- Lağım delikleri uygun surette delinip, temizlenip sıkılanarak ateşlenecek, 2- Doldurma ve sıkılama madeni olmayan çubuklarla yapılacak,
3- Birlikte kullanılan lağım delikleri aynı zamanda ateşlenecek,
4- Ateşleme öncesi, sirenle çevreye uyarıda bulunulacak, tehlikeli bölgede hiç kimse bulunmaması, makinaların çekilmesi sağlanacak ve barutçu ateşleme mahallini en son kendisi terk edecektir.
5- Patlatma Jandarma gözetiminde yapılacaktır.
Ayrıca faaliyet ünitelerinde kullanılan makine ve ekipmanlardan dolayı çalışan personelin kaza riskini önlemek ve riski en aza indirgemek için, 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün” hükümlerine riayet edilecektir.
Açık işletme işletim prensiplerine göre işletme özeti şöyledir;
Üretim hızı daha yüksektir.
Üretim kayıpları çok daha azdır.
Mekanizasyon olanakları çok daha fazladır.
Üretim yöntemindeki olası değişikliklere esneklik sağlar.
Personel için daha rahat bir çalışma ortamı sağlar.
İş emniyeti daha yüksektir.
İş organizasyonu ve işyeri kontrolü daha yüksektir.
Açık işletmelerde basamaklar cevherin veya kayaçların özellikleri bağlı olarak emniyetli bir yüksekliğe sahip olmalıdır.
Basamakların fazla yüksek olması halinde verimlilik artar. Tehlikesiz oranlardaki küçük göçük veya kaymalar kazı için faydalı olur. Buna karşılık basamak dibindeki çalışmalar emniyetli olmaz. Basamaklar alçaldıkça verim azalır. Her basamakta açılması gereken
Saha geneli göz önünde bulundurularak ve yapılan ölçümler sonucunda basamak yüksekliği 10 metre olarak alınmıştır.
Basamak genişliğinin saptanmasında özellikle iş makinalarının ve nakliye araçlarının boyutları ve çalışmaları için gerekli alan etkilidir.
Çalışma sahasında çıkabilecek olası bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak, şantiye hiçbir zaman boş bırakılmayacak, bunun için şantiyede sürekli bir bekçi görev alacaktır. Faaliyet sahasında bir telsiz telefon bulundurulacaktır. Yangın konusunda hassas davranılacak olup; sahada ateş yakılmayacak, çalışan işçiler sürekli kontrol edilecek ve uyarılacaktır.
Acil Müdahale Planı: İşletmede herhangi bir doğal afet, kaza, sabotaj vb gibi durumlarda uygulanacak bir Acil Müdahale Planı oluşturulacaktır. Acil Müdahale Planı Şekil 12’de verilmiştir.
Şekil-18. Acil Müdahale Planı
İşletmede Acil Müdahale Planını oluşturmak ve uygulamak üzere personele gerekli eğitimler verilecektir.
Sahada olabilecek herhangi bir kaza, yangın veya sabotaj ihtimaline karşı işletme hiçbir zaman boş bırakılmayacak, bunun için tesiste sürekli bir bekçi bulundurulacaktır.
Acil Müdahale Planı
Yangın Patlama Sabotaj Doğal Afet Kaza
Bekçi Sivil Savunma
Telefon
Karakol
İtfaiye İlk Yardım
Ambulans
Hastane
Ocak alanında araç, makine ve teçhizatın kullanımından dolayı iş kazaları olabilir.
Tüm bu kazaları azaltmak ve engellemek için personele eğitim verilecek, gerekli uyarılar yapılacak ve ilgili yerlere uyarı levhaları asılacaktır. Tesis alanına, çalışanların dışında başka bir kimsenin girmesi de engellenecektir. Tesis herhangi bir tehlike halinde personel tarafından acilen boşaltılacaktır.
Ocak alanında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı çalışan eleman sayısı kadar yangın söndürme ekipmanı (yangın söndürme tüpü, su kovası, kazma, kürek vs.) hazır bulundurulacaktır. İşletmede yangın ihtimaline karşı her türlü tedbir alınacak ve ilgili İdare ile ilişki kurulacaktır.
Çalışanlar arasında kurtarma ve söndürme ekipleri oluşturularak, acil durumlarda yardım istenecek kurum ve kuruluşların listesi ile irtibat numaraları şantiye binasında herkesçe görülebilecek şekilde yerleştirilecektir. Kullanılacak ekipmanların bakımları rutin olarak yaptırılarak kaza riski minimize edilecektir.
Ayrıca olası bir iş kazası ihtimaline karşı ocak alanında uygun bir yerde yeterli
Ayrıca olası bir iş kazası ihtimaline karşı ocak alanında uygun bir yerde yeterli