Ülkemizde Okul Geliştirme Çalışmaları

Ülkemizde eğitimi geliştirme çalışmaları birçok alanda hızla sürdürülmektedir. Bu alanlardan en önemlisi eğitim programlarının yeniden yapılandırılması, eğitimin denetimi ve değerlendirilmesidir. Bu çalışmaların gerekçesi olarak, değişen ulusal ve uluslararası koşullar çerçevesinde ülkenin ihtiyaçları, TIMSS, PISA ÖBSS gibi eğitimdeki yeni değerlendirme yaklaşımları ve diğer gelişmeler gösterilmiştir (MEB, 2007b, 39).

Ülkemizde okul geliştirme çalışmalarına Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaptığı bazı teorik araştırmalarla ve uluslararası düzeyde çalışmalarıyla başlanmıştır (MEB, 1999; MEB, 2006; MEB, 2007a; MEB, 2007b; MEB,

desteği ile Milli Eğitimi Geliştirme Projesi (MEGP) olarak yapılmıştır. Projenin amaçları (MEB, 1999, 2-3):

a. İlk ve ortaöğretim kurumlarında kaliteyi artırarak OECD ülkeleri seviyesine çıkarmak,

b. Öğretmen yetiştirmede belli standartları sağlamak,

c. Milli eğitimde yönetim ve işletmecilik hizmetlerinde beceri ve uygulamaları geliştirmek şeklinde belirlenmiştir.

Yukarıda genel çerçeveyle belirlenmiş olan bu amaçlara ulaşabilmek için bakanlık bazı okul gelişim modelleri çalışmalarını kuramsal olarak tamamlamış ve peş peşe uygulamaya koymuştur. Bu modellerin en önemlileri aşağıda kısaca özetlenmiştir.

Müfredat Laboratuvar Okulları Modeli: Milli eğitimi geliştirme projesi kapsamında pilot uygulama olarak geliştirilen bir başka model ise Müfredat Laboratuvar Okulları (MLO)’dır. MLO oluşturulmadan önce geniş çaplı bir yurt içi ve yurt dışı alan yazın taraması yapılmıştır. Modelin oluşturulmasında birçok eğitim bilimcinin görüşlerinden, milli eğitimin her düzeyinde görev yapan bireylerin, öğrenci ve velilerin düşünce ve önerilerinden yararlanılmıştır (MEB, 2007b, 3-4).

Başlangıçta pilot uygulama olarak, belirli ölçütlere göre seçilen illerde, ilköğretimden liseye kadar, her düzeydeki okulun yer aldığı 208 okul bu kapsama alınmıştır. Modelin amacı öğrenci başarısını artırmak olarak belirlenmiştir. Modelin dayandığı esaslar öğrenci merkezli eğitim, okula dayalı yönetim ve paydaşlar arasında güçlü bir işbirliği oluşturulmasıdır.

Okul Temelli Mesleki Gelişim Modeli: Milli Eğitim Bakanlığı bir başka çalışmada ise öğretmen yeterliğini sağlayarak okulların geliştirilebileceği düşüncesiyle Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) uygulamasını başlatmıştır. Uygulama ile mesleki açıdan ihtiyaç duyulan alanlarda gelişimin sağlanması, öğrencilerin öğretim sürecinde daha etkin ve katılımcı olması ve okul-öğretmen-

tarafından hazırlanan kılavuzda OTMG, “Okul içinde ve dışında öğretmenlerin mesleki bilgilerinin, becerilerinin, değerlerinin ve tutumlarının gelişimini destekleyen, etkili öğrenme ve öğretme ortamları oluşturmada öğretmene destek sağlayan süreçleri içerir.” denilmektedir.

Okul temelli mesleki gelişim modeli ile okulların geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşabilmek için, sürece eğitim ve öğretimin niteliğinde rol oynayan tüm paydaşların aktif katılımının gerektiği ifade edilmiştir (MEB, 2007c, 6). Bununla birlikte OTGM, öğretmenlere okulun iyileştirilmesi ve geliştirilmesi sürecinde önemli bir görev yüklemektedir.

Planlı Okul Gelişim Modeli: Milli Eğitim Bakanlığı’nın okul geliştirmeyle doğrudan ilgili olarak geliştirdiği tek model Planlı Okul Gelişim Modelidir (POGM). Bu modelin temelinde her okulun kendini geliştirebilmesi için iyi bir gelişim planına sahip olması gerektiği düşüncesi yatmaktadır. Bu plan; “okul çalışanlarını, mekânlar ve materyal, zaman, finansman, etkinlikler, öğrencilerle ilgili süreçler, öğretmenin yapacağı hazırlıklar, ev ödevleri, disiplin, okul-veli ilişkilerinin düzenlenmesi, programın tüm öğrenciler için eşit koşullar taşıması, sağlık ve güvenlik, sosyal ve kültürel uyum vb. öğeleri kapsamalıdır” (MEB, 2007b, 10).

Şekil 7. Planlı Okul Gelişim Modeli (MEB, 2007a, 11).

Bakanlığın, Planlı Okul Gelişim Modeli başlığıyla hazırladığı ve birkaç kez gözden geçirerek 2007 yılında son şeklini verdiği çalışmada modelin içeriği, planlamanın süreçleri ve nasıl uygulanacağı ortaya konulmuştur. Buna göre okul gelişim planının temel aşamaları, Okul Gelişim Yönetim Ekibinin (OGYE) oluşturulması, stratejik planlamanın yapılması, okul gelişim planının hazırlanması, planın uygulanması, gözden geçirme, izleme ve değerlendirmedir.

Diğer modellerden farklı olarak, planlı okul geliştirme modelinde veli katılımına daha fazla önem verilmekte, modelin planlama, uygulama ve değerlendirme aşamalarından sorumlu olan OGYE içerisinde tüm paydaşların yanı sıra velilerin de sürükleyici görev almaları öngörülmektedir.

İlköğretim Kurumları Standartları: MEB tarafından geliştirilen başka bir uygulama ise denetim sürecine veli ve öğrencilerin katılımlarının sağlanmasıdır. Daha önce performans yönetim modeli şeklinde geliştirilen

model, 2010 yılında İlköğretim Kurumları Standartları (İKS) olarak hazırlanmış ve 2010-11 öğretim yılı ikinci döneminde uygulamaya konulmuştur. Bakanlık bu uygulamayla öğrenci ve velileri, eğitimi değerlendirme ve geliştirme sürecine dahil etmeyi amaçlamaktadır. İKS’nin amacı “okullarımızın belirlenen alanlardaki mevcut durumlarının tespit edilmesi, olması gereken durum ile farkın ortaya konulması ve devamında okullarımızın hedeflenen niteliklere ulaştırılması amacıyla okul, ilçe, il ve merkez, düzeyinde gerek duyulan geliştirici faaliyetlere kaynak oluşturabilmesi” şeklinde ifade edilmiştir (MEB, 2010, 4).

İKS modeli, daha önce eğitimi geliştirme adına yapılan “MLO ve Planlı Okul Gelişimi, Öğrenci Merkezli Eğitim, Okulda Performans Yönetimi, Öğretmen Yeterlikleri ve Okul Temelli Mesleki gelişim, TKY çalışmalarını kapsar ve çocuk odaklı (öğrenci merkezli) olarak bütünleştirir”. Görüldüğü gibi, Bakanlık (MEB) son 10 yılda uygulamaya konulan okul ve eğitimin niteliğini geliştirmeye yönelik modelleri tek bir model altına alarak uygulamayı etkinleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu etkinliğin sağlanmasında okuldaki tüm aktörlere önemli görevler düştüğü vurgulanmakta ve hizmet sunan ve/veya bu hizmetlerin doğrudan yararlanıcısı olan; okul yöneticileri, öğretmenler, çocuklar ve veliler okulun aktörleri olarak sıralanmaktadır (MEB, 2010, 7).