Ülkeler Ve Bölgeler Arası Kalkınmışlık Farkı

Ülkelere ait iktisadi büyümeye ilişkin verilerine bakıldığında ülkelerin genellikle farklı oranlarda büyüdükleri görülmekte ve bu farklılıkların nedeni ya da nedenleri sorgulanmaktadır. İktisadi büyüme oranlarındaki farklılıkların birçok sebebi olabilmektedir. Örneğin bu sebep bir ülkenin sahip olduğu doğal kaynak zenginliği olabildiği gibi sermaye birikimi, iş gücü miktarı, teknolojik düzey, gelir bölüşümü, coğrafi konum, beşeri sermaye, girişimcilik gibi birçok faktörde olabilmektedir (Üzümcü, 2015:1). Bu kadar çok faktörü barındıran ekonomik büyümeyi teorik bir çerçeveye yerleştirmek ve bunlarla bir büyüme modeli kurmak doğal olarak oldukça güçtür.

Geçen son iki yüzyıl içinde yeryüzünün nüfusu yedi milyara ulaşmıştır. (Taban, 2016:41). Sanayi Devrimi’nin başladığı 1750’lili yıllara kıyasla çok büyük oranda bir artış söz konusudur. Bununla beraber üretimin aynı şekilde artışı daha eşitlikçi bir dünya oluşturmamıştır. Bu süreçte daha müreffeh ve zengin ama zıtlıkların, uçurumların ve adaletsizliklerin daha çok olduğu bir yeryüzü ortaya çıkmıştır (Gürak; 2015:13). Özellikle zengin ve fakir gelir seviyesi arasındaki aralık oldukça açılmıştır. Hem bölgeler arasında hem de bölgelerin kendi içinde bu fark gözlemlenmektedir. Bin yıl öncesinde yaşayan insanların gönenç farkları şimdiki kadar fazla değildi. Ancak eşitsizlikler ve farklar günümüzdeki kadar çok değildi. Bu farkın temel nedeni farklı büyüme oranlarıdır (Gürak; 2015:2). Sanayi Devrimi sonrasında dünyanın bir kısmı kırsal hayattan modern şehirlere ileri teknoloji, sanayileşme ve yoğun bilgi imkânlarına kavuşurken diğer kısmı sadece geçimini devam ettirebilecek şekilde kalmıştır.

Fransız Ekonomist Thomas Piketty, servet ve gelirin tarihsel dinamiklerini anlamaya ve anlatmaya adanmış 15 yıllık bir araştırmanın ürünü olan kitabı

27

“21th_Capital”8 _{adlı kitabının girişinde “Zenginliğin paylaşılması günümüzün en}

hararetli ve en çok tartışılan sorunlarından biridir.” ifadesini kullanmaktadır. Piketty,

ülkelerin kendi içinde, ülkeler arası ve bölgeler arası eşitsizliği yoğun olarak ele aldığı kitabında Amerika’nın en zengin %1’lik dilimindeki kesimin zenginliğinin kısa sürede aşırı derecede arttığını gözlemlemesiyle adaletsizlik konusu üzerinde düşünmeye başladığını ifade etmektedir. Dünya seviyesindeki eşitsizlik, kişi başına ortalama gelirin ayda 150-200 Avro seviyesinde olduğu ülkeler ile bunun 15-20 katına çıktığı, yani 2500, 3000 Avro arasında olduğu ülkeleri iki uç grup haline getirmektedir (Piketty, 2015:68). Bu iki uç aynı yüzyılda aynı dünyada bir arada var olmaktadır.

Sanayi Devrimi’nin başlamasından önce dünyanın üretim düzeyi sabit idi ve dünya daha eşitlikçi bir ekonomik düzene sahipti. Nüfusun çok büyük bir kısmı kırsal alanlarda yaşıyordu. Küçük ölçekli üretim yapabilen köylü çiftçiler, ailelerinin yaşamlarını idame ettirmeye yönelik bir çalışma içindeydiler (Piketty, 2015:105). 1750 yılında İngiltere merkezli başlayan Sanayi Devrimi ile dünya üretimi çarpıcı bir şekilde artmaya başladı. Üretim artışı, kişi başına düşen gelirin ve nüfusun artmasına neden oldu. Dünya nüfusu o zamana kadar binlerce yıldır istikrarlı bir şekilde ilerlemiş ve yarım milyarın altında bir seviyeye gelmişti. Piketty, adı geçen eserinde dünya ekonomisinin büyüme hızının Sanayi Devrimi’ne kadar ortalama % 2 olduğunu ifade etmektedir. Ona göre dünya 2000 yıldan bu yana sabit ve istikrarlı bir şekilde büyümektedir. Anlık artışlar ya da bazı bölgelerdeki dönemsel büyüme rakamları bu genel durumu değiştirmemektedir. Dünyadaki üretim artışı 1950-1990 yılları arasında ortalama % 4 iken Uzak Asya’nın ve özellikle Çin’in bu dönemde % 9 gibi hiç görülmedik bir büyüme oranına ulaşmış olması geçici bir durum olup, 2050 yılında büyüme gene % 2’lik dengesine ulaşacaktır9 _{(Piketty, 2015:106).}

Iraksama kavramı gelir dağılımı ile ilgili bir kavramdır. Gelir dağılımında uzaklaşmayı ve farkın açılmasını ifade etmektedir. Bunun tersi ise yakınsama hipotezidir. Hipoteze göre, teknoloji dışsal ve sabitken, kişi başına geliri düşük olan

8_{THOMAS PIKETTY, “LE CAPITAL AU XXIE SIECLE”, 2013, SEUL ISBN:978-605-332-}

277-1 (CİLTLİ)

9_{“The growht rate of world per capita output since antiquity until 2100” (Antik dönemden}

günümüze kişi başına üretim artışı), http://piketty.pse.ens.fr/files/capital21c/en/pdf/F2.4.pdf, Erişim Tarihi: 11.12.2018

28

ülke ya da bölgeler, kişi başına geliri yüksek olan ülke ya da bölgelerden daha hızlı büyüyüp onları er geç yakalarlar (Berber, 2015:152). Ricardo ve Marks’ın on dokuzuncu yüzyıl analizlerindeki kötümser senaryoları bir yana Simon Kuznet’in yirminci yüzyıldaki iyimser fikirleri bir süreliğine beklentilere etki etmiş ve ekonomik açıdan gelir dağılımının daha adaletli olması anlamında umut vermiştir. Kuznet’in teorisine göre kapitalistleşmenin ileri evrelerinde gelir eşitsizlikleri, ülkelerin politik seçimlerinden ve diğer özelliklerinden bağımsız olarak kendiliğinden azalma yoluna (yakınsama) girecek ve sonunda istikrarlı bir hale gelecektir. Bu iyimser hava Robert Solow’un 1956 yılında “Dengeli Büyümenin Yolu” analizinde de devam etmiştir. Bu iyimser etki 1980-1990 dönemine ve bir dereceye kadar günümüze dek sürmüştür. Kuznet’in iyimser analizleri sadece ABD’nin 1913-1945 döneminde doğrulanabilmektedir (Piketty, 2015:12). Tarihsel süreç içinde devamlı artan refah ve gönenç düzeyine karşın gerek bireysel anlamda gerek bölgesel anlamda gelir dağılımında adalet gittikçe bozulmaktadır. (Gürak, 2015:13)

Şekil 1.5 Dünyada Yıllara Göre Kişi Başına GSYH (1700-1995)

(Kaynak: Gürak, 2015:14) 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 1700 1820 1952 1995 1990 Ulu slarar ası Dol ar F iyatlar ıyl a YILLAR

Dünyada Kişi Başına GSYH Dünyada Kişi Başına GSYH

29

Bölgeler arası fark ve dünyanı ortalama bir büyüme oranına tabi olduğu ve özel dönemler hariç hep bu büyüme oranının çevresinde büyümenin gerçekleştiği tezinin en özel örneği “Asya Ekonomik Mucizesi” olarak ifade edilen ekonomik büyüme ve kalkınma örneğidir. Asya Kaplanları, Güney Kore, Tayvan, Hong Kong ve Singapur ile hemen arkasından gelen Malezya, Endonezya, Tayland ve Filipinler’e ek olarak Çin’in Guangdong Eyaleti ile “Yenikaplanlar” Japonya’nın ekonomik büyüme zaferini taklit etmişlerdir. Asya Ekonomik Mucizesi, üçüncü dünyanın ekonomik kalkınması için yeni bir reçete görevi görmüştür. 1950’li ve 60’lı yıllarda kalkınmanın ana kuralı olan içe dönük kendi kendine yetme ve yüksek ticaret bariyerleri koyma yaklaşımı yerine bu kez bu sayılan ülkeler ticarete ve küresel ekonomiye sarılmışlardır. Bunun sonucunda çok büyük bir gelişme ve büyüme hızını yakalayabilmişlerdir. Bu o kadar baş döndürücü bir büyüme olmuştur ki Singapur bunun en çarpıcı örneğidir. Singapur 1965 yılında bağımsızlığını kazandığı sırada etrafı kuşatılmış bir şehir devleti konumundaydı. 1989 yılına gelindiğinde Sanayi Devrimi’nin doğum yeri İngiltere’den satın alma gücü bakımından kişi başına gayri safi hâsılanın daha yüksek olduğu bir devlet durumuna gelmiştir (Yergin, 2011, c:1:98).