Üçüncü Uyum Paket

Dernekler Kanunu Değişiklikleri:

Dernekler Kanunu’nun 11 ve 12. Maddelerinde yapılan değişikliklerle, Türkiye’de kurulan derneklerin yurtdışında ve yurtdışında kurulan derneklerin de Türkiye’deki

faaliyetlerini kolaylaştırıcı hükümler getirilmektedir. Dernekler Kanununun 15. maddesindeki değişiklik ile Dernek kütüğü ve kayıt işlerinin, İçişleri Bakanlığı bünyesinde ve tek elde toplanması sağlanmaktadır. Dernekler Kanununun 39. Maddesi yürürlükten kaldırılarak, kamu hizmeti görevlilerinin dernek kurumlarının önündeki engel kaldırılmaktadır. Keza Dernekler Kanununun 56. maddesinin yürürlükten kaldırılmasıyla, öğrenci sayılan kişilere derneklerle ilgili olarak konulan kısıtlamalar sona erdirilmektedir.

40. maddede yapılan değişiklikle deprem ve benzeri doğal afetlere karşı hazırlık çalışmalarının sivil toplum kuruluşları tarafından yapılabilmesi imkanı getirilmektedir. 45. ve 47. maddelerinde yapılan değişikliklerle derneklerin denetiminde “yerinde denetim” usulü değiştirilerek, “beyana bağlı” denetim usulü getirilmekte ve bu beyannamenin mahallin en büyük mülki amirine verilebilmesi ve 62. maddede yapılan değişiklerle de derneklerin işlemleri kolaylaştırılmaktadır.

46. ve 73. Maddelerde yapılan değişikliklerle dernekler ile ilgili hizmetleri yürütme görevi Emniyet Genel Müdürlüğü’nden alınarak, İçişleri Bakanlığı bünyesinde kurulan Dernekler Daire Başkanlığı’na devredilmektedir. Düzenlemeler Anayasa27 uygundur.

Daha önce derneklerle ilgili olarak yeni Medeni Kanun ve ikinci uyum yasaları paketiyle derneklerle ilgili önemli düzenlemeler getirilmişti. Bu yeni değişiklikle, dernek kurma özgürlüğünün genişletilmesi ve derneklerin faaliyetlerinin kolaylaştırılması açısından ilerleme sağlanmaktadır.

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu Değişiklikleri:

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 3. Maddesinde yapılan değişiklikle yabancıların Türkiye’de toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılmaları ve etkinliklerde yer almaları konusunda mevcut izin usulü muhafaza edilmekte ancak yabancıların bu Kanuna göre düzenlenen toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde topluluğa hitap etmeleri, afiş, pankart, resim, flama, levha, araç ve gereçler taşımaları konularında “bildirim” esasına geçilmektedir. Keza 10. maddede yapılan değişiklikle Türk vatandaşları için toplantı düzenleme bildirim süresi yetmiş iki saatten kırk sekiz saate indirilerek toplantı ve gösteri yürüyüşleri konusundaki özgürlükler genişletilmektedir. Düzenleme Anayasaya uygundur28

26

Bkz:Anayasa. Madde.34/3

27 _{Bkz:Anayasa. Madde.33/3} 28 _{Bkz:Anayasa. Madde.34/3}

Bu çerçevede, Katılım Ortaklığı Belgesi’nde yer alan “Barışçı toplantı yapma ve dernek kurma özgürlüğüne ilişkin hukuki ... garantilerin güçlendirilmesi ve sivil toplumun güçlendirilmesinin teşvik edilmesi” beklentisi karşılanmaktadır. Böylece, Ulusal Programda yer alan “Dernek kurma özgürlüğü ile toplantı ve gösteri yürüyüşleriyle ilgili mevzuatın gözden geçirilmesi” taahhüdüne paralel değişiklikler de gerçekleştirilmiş olmaktadır.

1.2.2.3. Dördüncü Uyum Paketi

Dernekler Kanunu Değişiklikleri:

Yapılan değişikliklerle;

Kurulması yasak derneklere ilişkin 5. maddede, kurulması yasak derneklerle ilgili kısıtlamalar daraltılarak, Anayasa’nın 33. maddesinde yapılan değişikliğe paralel olarak dernek kurma özgürlüğü genişletilmektedir.

Bazı ad ve işaretleri kullanma yasağına ilişkin 6. maddede, Anayasa’nın 26. maddesinde yapılan değişikliğe paralel olarak, derneklerin yurtdışı temaslarında ve resmi olmayan yazışmalarında yabancı dilleri kurabilmelerine imkân tanınmaktadır. Bu çerçevede, derneklere ilişkin özgürlüklerin genişletilmesi amaçlanmaktadır.

“Üye olma hakkı”na ilişkin 16. maddede yapılan değişiklikle tüzel kişilerin de derneklere üye olabileceğine; 18. maddede yapılan değişiklikle de derneklere üye olan tüzel kişilerin oy hakkını kullanmalarına ilişkin düzenlemeler getirilmektedir. Bu çerçevede son Anayasa değişiklikleri çerçevesinde Anayasa’nın 33. maddesinde dernek kurma özgürlüğünün genişletilmesine ilişkin yapılan düzenlemenin Dernekler Kanununa yansıtılması hedeflenmektedir.

Bildiri yayınlanmasına ilişkin 44. maddede, derneklerin bildiri, beyanname ve benzeri yayınları ile ilgili olarak, bunların yayınlanması için dernek yönetim kurulu kararı ve üyelerinin imzalarının bulunmasının getirdiği uygulamaya ilişkin zorluklar ve ön bildirim zorunluluğu kaldırılmaktadır. Ayrıca, yapılan diğer bir değişiklikle, Anayasa’nın “Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti”ne ilişkin 26. maddesinde yapılan değişikliğe paralel olarak, “kanunla yasaklanmış herhangi bir dille ve yazı ile yazıldığı” ibaresi madde metninden çıkarılmaktadır. Bu çerçevede, düşünce ve ifade özgürlüğünün kapsamının genişletilmesi amaçlanmaktadır.

Türkiye’de kurulan derneklerin yurt dışındaki faaliyetlerine ilişkin 11. madde ile yurt dışında kurulan derneklerin Türkiye’deki faaliyetlerine ilişkin 12. madde yürürlükten

kaldırılarak, bu konulara ilişkin olarak Medeni Kanunun 91 ve 92. maddelerinde değişikliklere gidilmektedir. Bu çerçevede, konunun düzenlenmesi açısından yeknesaklığın sağlanması amaçlanmaktadır. Düzenlemeler Anayasaya uygundur29

Derneklerle ilgili yapılan Medeni Kanun Değişiklikleri:

Medeni Kanunun 91. madde değişikliğiyle, Türkiye’de kurulan derneklere ilişkin Bakanlar Kurulu’ndan izin alma prosedürü madde metninden çıkarılmakta; Medeni Kanunun 92. madde değişikliğiyle de yabancı derneklerin Türkiye’deki faaliyetlerine ilişkin olarak Bakanlar Kurulu’nda bulunan yetki, Dışişleri Bakanlığı’nın görüşü alınmak kaydıyla İçişleri Bakanlığı’na verilmektedir. Ayrıca, Medeni Kanun 92. maddesi değişikliğiyle “uluslararası alanda işbirliği yapılmasında yarar görülmesi” kriteri öne çıkarılarak, bu konudaki diğer kısıtlamalar kaldırılmaktadır. Her iki maddeye de derneklerin “işbirliğinde bulunmalarına” ilişkin hükümler de eklenmektedir. Bu çerçevede derneklere ilişkin özgürlükler genişletilmektedir.

Tüm bunların yanısıra, Medeni Kanun’un değişik 92. maddesi hükmünün dernekler ve vakıflar dışındaki diğer kâr amacı gütmeyen kuruluşlar hakkında da uygulanması yönünde düzenleme de getirilerek, bu kuruluşlarla ilgili özgürlükler de genişletilmektedir. Düzenleme Anayasaya uygundur30