Özlük İşleri - İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN FONKSİYONLARI

1.4. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN FONKSİYONLARI

1.4.11. Özlük İşleri

Personelin işe giriş ve çıkışları, sicil tutma gibi bürokratik ve operasyonel işlemler insan kaynakları bölümünün sorumluluğunda olan faaliyetlerdir75_.

71_{Karacan ve Erdoğan, a.g.e., s. 110.}

72_{Deniz Kağnıcıoğlu, “Çalışma İlişkileri ve İnsan Kaynaklarının İş Güvenliği, Uğur Dolgun (ed.), İnsan} Kaynakları Yönetimi, Ekin Yayınevi, İstanbul, 2012, 221-259, s. 247.

73 _{Özlem Oktal, “İnsan Kaynakları Bilgi Sistemi ve E-İnsan Kaynakları”, Ramazan Geylan (ed.),} Örgütlerde İnsan Kaynakları Yönetimi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir, 2013, 149-165,

s.153.

74_{Küçükkaya, a.g.e., s. 25.} 75

İKİNCİ BÖLÜM

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE EĞİTİM VE GELİŞTİRME

Daha önce de belirtildiği üzere insan kaynakları yönetiminin temel hedefi; örgütsel amaçlar doğrultusunda insan kaynağının verimli kullanılmasının ve insan kaynaklarının ihtiyaçlarının karşılanıp mesleki açıdan gelişimlerinin sağlanmasıdır. Bu doğrultuda eğitim ve geliştirme faaliyetlerinin çalışan verimliliği üzerindeki etkisine bakmak gerekir. İşletmenin hangi düzeyinde olursa olsun, çalışana yönelik yapılan eğitim ve geliştirme faaliyetleri verimlilik açısından önemlidir76_.

“İşletmelerde eğitim ve geliştirme işlevi, iş görenlerin sorun çözme, karar verme, yeni durumlara uyarlanma, işletme politikalarını ve işlemlerini anlama ve kavrama yeteneklerinin geliştirilmesi ile ilgili çalışmaları kapsamaktadır. Bu işlev, iş görenlerin kişisel ve mesleki gelişimlerini sağlamanın yanı sıra, örgütsel etkinliğin arttırılmasına da katkıda bulunur”77_. _{Diğer bir ifadeyle, donanımlı çalışanlar}

oluşturma konusunda eğitim ve geliştirme faaliyetleri büyük önem taşımaktadır. İşletmelerin, eğitim ve geliştirme faaliyetlerini planlarken, eğitimde süreklilik ve ömür boyu öğrenme düşüncesini yerleştirmeye çalışması dikkatle üzerinde durulması gereken bir noktadır78_.

Günümüzün gelişen dünyasına ayak uydurma zorunluluğu, çalışanların kariyer yapma isteğinin artması, okullarda öğrenilen bilgilerin çalışma yaşamına girildiğinde aynı şekilde uygulanamaması, bazı bilgilerin sadece çalışırken öğrenilebilecek nitelikler taşıması, öğrenme ve gelişme güdüsünün insanoğlunun doğasında olması gibi pek çok nedenden ötürü işletmeler eğitim ve geliştirme uygulamalarına yer verme ihtiyacı duymaktadırlar. “Bir anlamda eğitim, varılmak istenen hedeflere ulaşma yolunda öğrenme olgusunu tesadüfi olmaktan çıkarmakta ve belirli plan ve programlar sürecine indirgemektedir”79_{. Bu sayede, eğitimden beklenen yararın elde}

edilme olasılığı da artmaktadır.

2.1.EĞİTİM VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR 2.1.1.Eğitim

Dünyamızın hızla gelişmesi, bilgilerin sürekli bir şekilde artması ve endüstrideki hızlı gelişmeler, insanın daha yararlı ve güçlü hale getirilmesi konusuna işletmelerin eğilmesini gerekli kılmaktadır. İnsanın daha yararlı ve güçlü hale

76_{Hafizullah Bek, “İnsan Kaynakları Yönetiminde Eğitim ve Geliştirme Etkinliği (Örnek Bir Uygulama)”,} Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2007, Cilt:17, 107-120, s. 109.

77 _{Ahmet Bayraç, İşletmelerde Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminde Eğitim ve Geliştirme, Sosyal}

Bilimler Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2008, s. 130 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

78_{Metin Atak ve İlhan Atik, “Örgütlerde Sürekli Eğitimin Önemi ve Öğrenen Örgüt Oluşturma Sürecine}

Etkisi”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 2007, Cilt:3/1, 63-70, s. 63.

79 _{Levent Şahin ve Fırat Coşkun Güçlü, “Genel Olarak Hizmet İçi Eğitim: Ülker Şirketler Topluluğu}

Hizmet İçi Eğitim Süreci Ve Uygulamaları”, Sosyal Siyaset Konferansları, 2010, Sayı: 59/1, 217-270, s. 223-224.

getirilmesi, ancak eğitimle sağlanabileceğinden dolayı, “günümüzün en önemli konularından birisi eğitimdir” denilebilir80_.

Eğitim; “kişinin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla, amaçlı olarak istenilen değişikliği meydana getirme süreci.” olarak tanımlanabilir. Yapılan bir diğer tanımlamaya göre eğitim; “kişinin toplumsal yeteneklerinin ve optimum kişisel gelişmesinin sağlanması için, seçkin ve kontrollü bir çevreyi ve okul etkinliklerini içine alan sosyal bir süreçtir”81 _{şeklinde ifade edilmektedir. Bu iki tanımdan yola}

çıkarak, eğitimin sistemli olduğu, kişinin amaçlarına göre yapıldığı ve bir değişim süreci olduğu söylenebilir. Ancak okullardaki eğitimle işletmelerdeki eğitimin birbirinden farklı olduğunu belirtmekte yarar vardır. Okullardaki eğitim öğrencinin gelişimini sağlamak için ona bilgi ve becerilerin verilmesi şeklinde gerçekleştirilirken, işletmelerdeki eğitim, personele bugün yaptığı işleri için gerekli bilgi ve becerileri sağlamak adına yapılmaktadır82_. _{Bu bağlamda, işletmelerde verilen eğitimin}

performansı yükseltmek ve işlerin daha verimli yapılmasını sağlamak için olduğu söylenebilir.

Bu sayede işletmeler, çalışanlarının niteliklerini yükseltebilecek, değişen pazar koşullarında rekabet avantajı sağlayabilecek, yoğun rekabet ortamında ayakta kalabilecek, asıl amaçları olan karlarını arttırabilecektir. Ayrıca çalışanlarını elde tutabilmek, işten sağladıkları doyumu arttırabilmek ve onların daha motive şekilde çalışmalarını sağlamak için de eğitim faaliyetlerine gerek duymaktadırlar83

. Bu gerekçeler işletmelerin eğitim faaliyetlerini yönlendirmeleri için rehber niteliği taşımakla birlikte, kişilerin istekli olması, bu faaliyetlerin herkes tarafından anlaşılması ve kabulü eğitim faaliyetlerinin başarısı açısından önemli olmaktadır84_.

Eğitim kavramı, sıklıkla yetiştirme, geliştirme ve öğrenme kavramlarıyla karıştırıldığından dolayı bu kavramlara değinmekte ve eğitimle aralarındaki ortak noktalardan ve farklılıklardan bahsetmekte yarar vardır.

2.1.2.Yetiştirme

“Yetiştirme, yeni işe girmiş personele yeni yetenekler kazandırılması ve işin gereklerine göre kişinin gerekli bilgi ve beceri düzeyine ulaştırılması için yürütülen eğitim faaliyetidir”85_. _{Eğitim ve yetiştirmenin ikisi de sistemli şekilde yürütülür,}

Nuri Tortop, Personel Yönetimi, Yargı Yayınları, Ankara, 1994, s. 235.

81_{Muhsin Hesapçıoğlu, Öğretim İlke ve Yöntemleri, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1998, s. 33.} 82

R. Wayne Mondy, Human Resource Management, Pearson Education, New Jersey, 2008, p. 200.

83_{Tuğçe Gürel, “Hizmet İçi Eğitimlerin Kurum İçi İletişim Aracı Olarak Kullanımına Yönelik Bir Öneri”,} Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2009, Cilt: 23/3, 19-34, s. 27.

84_{Zeyyat Hatiboğlu, Organizasyon. Personel Davranışı ve Yönetimi, Aktif Büro Basım Organizasyon}

Yayınları, İstanbul, 1976, s. 220.

ölçülebilir nitelik taşır ve yönetilebilir bir değişim sürecidir86_._{Ancak “eğitim, kişinin}

genel bilgisinin, kültürünün ve düşünme yeteneğinin arttırılmasını hedef alır ve uzun bir süreyi gerektirir. Yetiştirme ise belirli bir iş için gerekli bilgi ve becerinin arttırılmasını hedef alır ve uygulamaya dönük bir eğitimdir”87_._{Diğer bir ifadeyle,}

yetiştirmede mesleki bir amaç vardır. Oysa eğitim kişiyi yaşama hazırlama amacı taşımaktadır88_.

2.1.3.Geliştirme

Eğitim kavramıyla en çok karıştırılan kavram, geliştirme kavramıdır. Eğitim ve geliştirme birlikte kullanılıyor olmasına rağmen, eğitim, yeni bilgilerin kazanılmasını ifade etmek, geliştirme ise daha önce edinilen yeni bilgi ve becerilerin arttırılmasını ve geliştirilmesini ifade etmektedir. Bu bağlamda, eğitim olmadan geliştirmenin olamayacağı ve geliştirmenin eğitimin bir uzantısı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bireyin iş yaşamının tamamı açısından bakıldığında bu iki kavram birbirini bütünleyen kavramlardır89_.

Geleceğe ilişkin olduğu için geliştirme, sadece çalışanın şimdiki işi ile ilgili öğrenim demek değildir. Geleneksel olarak eğitim, çalışanın mevcut işindeki performansını geliştirmeye yöneliktir. Geliştirme çalışanı örgütteki diğer konumlara hazırlamaya yardımcı olur ve görev değiştirmeleri için gerekli olan ancak henüz bulunmayan becerileri artırır90_{. Geliştirme bir elemanın yaptığı işi ve organizasyonu}

daha kapsamlı bir bakışla görebilmesini sağlar. Geliştirmenin hedefi, elemanın işini daha geniş bir örgütlenmenin parçası olarak görebilmesi böylece işinin verimliliğini yükseltmesidir. Geliştirme programları, çalışanların genel örgüt bilgisini artırmak, insan ilişkilerini anlamasını sağlamak ya da yönetim yeteneğini yükseltmesi için düzenlenir91_.

“Çalışanların eğitim ihtiyaçlarının analizi, eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması, performanslarının değerlendirilmesi, örgüte olan bağlılıklarının artırılması, insan kaynaklarının geliştirilmesine yönelik stratejilerin belirlenmesi, plan ve programların hazırlanması gibi faaliyetlerin tümü işletmenin, çalışanlarını

86 _{Esra Bozkurt, İnsan Kaynaklarının Bir Fonksiyonu Olarak Eğitim ve Geliştirme Faaliyetleri İle}

Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Uygulama, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2011, s. 7 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

87 _{Zahide Şimşek, İnsan Kaynakların Eğitim Yönetiminin Yeri ve Önemi ve Bir Uygulama, Sosyal}

Bilimler Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2007, s. 17-18 (Yayımlanmamış Yüksek

Lisans Tezi).

88_{Canan Çetin ve Esin Can Mutlu, Temel İşletmeciliğe Giriş, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2010, s.}

152.

89 _{Demet Gedik, İnsan Kaynakları Yönetiminde Eğitimin Performans Üzerine Etkileri ve Örnek Bir}

Uygulama, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2008, s. 12-13 (Yayımlanmamış

Yüksek Lisans Tezi).

90_{Bahar, “İşletme Yönetimi”, a.g.e., s. 215.} 91

Ali Akdemir, Düşünceden Uygulamaya Temel İşletmecilik Bilgileri, Türkmen Kitabevi, İstanbul,

geliştirmeye yönelik çabalarıdır”92_._{Kısaca, eğitim ve geliştirme birbirini tamamlayan}

kavramlar olduğundan dolayı, birlikte değerlendirilmeleri gerekmektedir.

2.1.4.Öğrenme

İnsan, doğuştan itibaren yer aldığı yalın çevreden ve bu çevrede yer alan insanlardan etkilenir. İster sistematik olsun isterse gelişi güzel olsun bu etkiler, çevreden gelen veri ve bilgiler çerçevesinde, kişi tarafından algılanır ve öğrenilir. Dolayısıyla, eğitimin vazgeçilmez bir boyutu öğrenmedir. Eğitim daha geniş anlamda olmasına karşılık, öğrenme daha dar ve eğitimin sistemli olan kısmını oluşturmaktadır93

Üzerinde tam olarak uzlaşılmış bir tanımı olmamakla birlikte öğrenme; “davranış potansiyelinde yaşantı sonucu ortaya çıkan görece kalıcı değişikliğe verilen isim” şeklinde tanımlanabilir.94 _{Bu tanımda sözü edilen davranış kişinin}

bilinçsizce yaptığı eylemleri değil, bilinçli tepkilerini ifade eder. Bu nedenle öğrenme sadece kişinin yapabileceği bir iştir. Kişi değişimi istiyorsa ve değişim için hazırsa öğrenme gerçekleşebilir.

2.2.EĞİTİMİN ÖNEMİ

İşletmeler yalnızca ilerlemek ve gelişmek için değil, hayatta kalabilmek ve faaliyetlerini sürdürebilmek için de dinamizmlerini korumak zorundadırlar. Herhangi bir nedenle bu dinamizm zayıflayıp kaybolacak olursa işletme kapanma tehlikesi ile karşı karşıya kalacaktır95

. İşletmelerin bu dinamizmlerini koruyup, sürdürülebilir rekabet avantajını sağlamalarında ise anahtar olarak görülen unsur, nitelikli işgücüdür.

Son yıllarda yaşanan gelişmeler, yeni üretim yöntemleri, dönüşüm süreci ve yüksek teknolojili sanayi, insan kaynaklarının sürekli geliştirilmesini gerekli kılmaktadır. Özellikle, teknoloji alanında ve bilgi teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler, örgütlerde eğitim programlarını ve değişen beceri gereksinimlerini gündeme taşımıştır96_._{“Herhangi bir meslek grubu için kaçınılmaz bir ihtiyaç olan}

eğitim, mesleğin uygulanması sırasında uyulması gereken kuralların öğrenilmesi, becerilerin geliştirilmesi, pratik yapılması, mesleki ilkelerin ortaklaştırılması açısından yaşamsal önem taşımaktadır”97_.

Her işletme açısından eğitimin önemini ortaya koyan ve iş gören eğitimini

92_{Deniz Taşçı, “Personel Eğitimi”, Ramazan Geylan (ed.), İnsan Kaynakları Yönetimi, T.C. Anadolu}

Üniversitesi Yayını, Eskişehir, 2007, 103-121, s. 104.

93_{Fındıkçı, a.g.e., s. 229.}

94_{Asude Bilgin, “Öğrenme Psikolojisi”, Leman Bilgin ve Aytül Ayşe Özdemir (ed.), Davranış Bilimleri-} II, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir, 2013, 95-116, s. 95.

95_{Selçuk Yalçın, Personel Yönetimi, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1999, s. 82.} 96_{Gök, a.g.e., s. 40.}

97_{Abdülrezzak Altun, “Yerel Medya Çalışanlarının Eğitim İhtiyacı ve Yerel Medya Enstitüsü”, İletişim} Araştırmaları, 2005, Cilt:30/2, 75-104, s. 76.

işletmeler açısından kaçınılmaz hale getiren bir takım sebepler vardır. Bu sebepler aşağıdaki şekilde sıralanabilir98_:

 “İşletmeler içerisinde, resmi eğitim kurumlarınca sağlanan genel bilgiyi işin özel gereklerini karşılayacak biçime dönüştürmek için eğitim mekanizmasına ihtiyaç vardır.

 Daha önce de ifade edildiği gibi işletmeler, sürekli değişen bir çevreyle karşılıklı etkileşim halindedir ve bu değişimler faaliyetler üzerinde belli bir etkiye sahiptir. İşletmenin çevrede meydana gelen bu değişikliklere uyum sağlayabilmesi için, iş görenlerin yeni bilgi ve becerilerle donatılması gerekmektedir. Bu durumda da eğitim kaçınılmaz hale gelmektedir.

 Uygun ve sistematik eğitim işyerinde birçok kazayı önleyecek ve daha güvenli bir iş ortamı oluşturulmasına katkıda bulunacaktır.

 Eğitim ve geliştirme iş görenlerin etkinlik ve verimliliklerini artıracak bu da örgütsel amaçların gerçekleştirilmesine yardımcı olacaktır.

 İş görenlere nasıl ilişki ve iletişim kurulacağını, diğerleriyle birlikte nasıl uyum içinde çalışılacağını öğretme yolu ile eğitim, işyerinde daha iyi insan ilişkileri sağlayacaktır.

 İşletme içerisindeki eğitim süreci, daha iyi insan kaynakları planlaması ile sonuçlanacaktır. Şöyle ki, eğitim işletmenin gelecekteki personel ihtiyaçlarını ve gereklerini tamamlamasına yardım edecektir”.

Eğitim, tüm çalışanlar ve işletmeler için bir gereksinimdir. “İş görenlerin mevcut performansını arttırmak, becerilerini güncelleştirmek, örgütsel problemleri çözmek, kariyer planlaması yapabilmek, değişmelere ayak uydurabilmek hatta rehberlik edebilmek, eğitim faaliyetlerinin önemini arttıran hususlar olmuştur”99_{. Kısaca eğitim,}

işletmeler açısından yaşamsal öneme sahip bir fonksiyondur.

2.3.EĞİTİMİN AMAÇLARI

İnsan kaynakları alanındaki eğitim ve geliştirme çabalarının temel amacı, çalışanların işlerinde buldukları tatmini, bireylerin verimini ve bütün olarak organizasyonun performansını yükseltmektir. Bu temel amaç çerçevesinde eğitimin amaçlarını, ekonomik amaçlar ve toplumsal ve bireysel amaçlar olmak üzere iki alanda incelemek mümkündür.

Belgede İnsan Kaynakları Yönetiminde Eğitim ve Geliştirme Faaliyetlerinin Çalışan Motivasyonuna Etkileri ve Sağlık Sektöründen Bir Vaka Analizi (sayfa 39-44)