Fransa örneği 27 

Fransa’da tarihi eserlerin korunmasına ilişkin süreç 1830 yılında anıtsal yapıların korunmasına yönelik İçişleri Bakanlığının verdiği rapor doğrultusunda başlamıştır.

Bu rapora göre tarihi binaların yıpranmasına ve yok olmasına karşılık önlemlerin alınması gerektiği belirtilmiştir. 30 Mart 1887’de tarihi yapıların korunması görevi Tarihi Anıtların Korunması, Güzel Sanatlar ve Halkın Bilgilendirilmesi Bakanlığı’na bırakılmıştır (Okyay, 2001).

1906 ve 1913 yıllarında çıkarılan yasalar ile tarihi binaların korunması kavramı tarihi sitlerin korunması anlayışı olarak benimsenmiştir. Bu yasaların devamı niteliğinde 1962 yılında çıkarılan Malraux Yasası ile “Koruma Alanları”nın hukuki olarak tanımlanması yapılmış olup, 1983 yılında küçük yerleşmeler ve doğal güzelliklerin korunmasına ilişkin ZPPAUP (Zone de Protection du Patrimoine urbain et paysager) Yasası çıkartılmıştır (Okyay, 2001).

Malraux Yasası ile tarihi dokunun aktif korunması için yasal zemin oluşturulmuş ve bu yasayla her yerleşim alanının özel yapısıyla bütünleşebilecek esnek bir hukuki dayanak sağlanmıştır (Çoban, 1989).

1976 yılında çıkartılan mali yasa ile vergi yapısında değişiklik yapılmış olup, koruma planı kapsamında kalan yapıların restorasyon, onarım gibi koruma işlerinin masraflarının gelir vergisinden yapı restore edildikten sonra 9 sene kiraya verilmesi şartı ile vergi indirimi yapılmaktadır. Bu sayede hem tarihi yapının onarılması hem de kiraya verilerek konut gereksinimi sağlanmaktadır (Okyay, 2001).

Merkezi ve yerel yönetimlerin dışında Fransa Bina Mimarlar Kurumu olarak bilinen ABF (Architectes des Batiments de France), kentsel kültür mirasının korunması konusunda uzmanlaşmış bir kurum olup, sit alanlarında yer alacak her türlü yapının ruhsatı bu kurumdan onaylanmaktadır. Yarı özerk bir yapıya sahip olan ABF, kamu mülkiyetinde olmayan tarihi eser niteliğindeki bir yapının onarımı hakkında karar alabilmekte, anıtsal yapının restorasyon masraflarının karşılanamaması durumunda devlet adına tüm restorasyon masraflarını üstlenebilmektedir (Okyay, 2001).

Geleneksel konutların yenilenmesine yönelik kurulan L’ANAH (l’Agence nationale de l’Amelioration de l’Habitat), tarihi kentsel alanlarda çalışma yapan bir kamu kuruluşudur. L’ANAH, 1948 yılıdan önce inşa edilmiş kira altındaki yapıların sahiplerine onarım masraflarının %25 ila %80 oranında destek sağlamakta olup, buna karşılık mal sahibi konutunu 10 yıl boyunca kiraya vermek ve kira bedelinin üzerine eklenen %3,5’luk artışı L’ANAH’a devretmek zorundadır. L’ANAH tarafından 1948 yılından önce yapılan yapılar için sağlanan bu olanaklar 1975 yılına kadar yapılan

yapılar için sağlanmakta, 1975 yılından sonra yapılan yapıların kira artış oranı için %5 koşulu getirilmektedir (Okyay, 2001).

1977 yılında ise hükümet öngördüğü atılımlarla L’OPAH (l’Operation programmee d’Amelioration de l’Habitat) adı altında bir kurtarma projesi hazırlamıştır. L’OPAH roje ve uygulamarı kapsamında belediyeler, yapacağı proje, uygulama ve satın alınan parseller için %35 oranında devlet sübvansiyonuna sahip konumdadır (Okyay, 2001). Bahsedilen kuruluşların dışında, ulusal ve uluslararası çalışan bir örgüt federasyonu yapısına sahip PACT-ARİM, kentsel sit alanlarındaki tarihi dokunun iyileştirilerek kurtarılmasında, dar gelirli halkın konutlarının iyileştirilmesi gibi çalışmalar gerçekleştirmektedir (Okyay, 2001).

Fransa’da bireysel girişimcilerin yapacağı restorasyon çalışmalarında vergi indirimi hakkına sahip olabilmesi için AFU (Associations foncieres urbanies)’ya üye olmaları şarttır. AFU sayesinde yapılar belirli kriterler doğrultusunda kendi özgünlüğünü kaybetmeden restorasyona uğramaktadır (Okyay, 2001).

Merkezi hükümet adına kültürel mirasın korunması çalışmaları Kültür Bakanlığı tarafından sürdürülmektedir. Kültür Bakanlığının yanı sıra diğer bakanlıklar da kültürel projelere destek vermektedir. Kültür Bakanlığı ile çeşitli yerel ve bölgesel otoritelerle özel sözleşmeler imzalanarak bölgesel düzeyde kültürel çalışmalar yapılmaktadır (Şahin, 2006).

Paris bölgesinde yer alan Fransız Müzelerini Araştırma ve Koruma Merkezi (C2RMF), Tarihi Eserleri Araştırma Laboratuvarı (LRMH) ve Belge Koruma Araştırma Merkezi gibi merkezi laboratuvarlar kültürel mirasın korunması araştırmalarına yönelik çalışmalar gerçekleştirmektedir (Brandth-Grau, 2000).

1980’lerde yerel düzeyde kültürel mirasın korunması ve gelişmesi için çalışan binlerce kurum yer almakta iken, hepsi 1980’lerden sonra belediye meclislerinin aktif ortakları haline dönüşmüştür. Çeşitli ortaklıkların dışında Kültürel Miras Restorasyon Merkezleri de enstitülere ve ulusal, bölgesel, yerel düzeyde kültürel faaliyetlere ekonomik anlamda destek sağlamaktadır (Şahin, 2006).

Çizelge 2.7 : Hükümet düzeyinde kamu kültür harcamaları, 1996 (Şahin, 2006)

İdari Düzey Milyar (x1000 €) Oran (%)

Hükümet Kültür Bakanlığı 2,27 20,5

Diğer Bakanlıklar 3,16 28,6

Hükümet

Özel Hazine Hesapları (Sinema, Görsel-İşitsel Çalışmalar, Kitap) 0,35 3,2 Toplam 5,78 52,3 Yerel Otoriteler Belediyeler 4,3 38,9 Departmanlar 0,74 6,7 Bölgeler 0,23 2,1 Toplam 5,27 47,7 TOPLAM 11,05 100,00

Çizelge 2.7’ye göre Fransa’da 1996 yılında kamu adına yapılan kültür harcamaları incelendiğinde; belediyelerin kültür harcamalarında en önemli paya sahip olduğu görülmektedir. Belediyerin dışında Kültür Bakanlığı ve diğer bakanlıkların kültüre yaptığı harcamalar, 1996 yılında kamunun kültüre yaptığı harcamaların yarısına yakın miktarını oluşturmaktadır.

Çizelge 2.8 : Kültür ve İletişim Bakanlığı harcamaları, 2000 (Şahin,2006)

Alan Oran Sahne Sanatları 21

Miras, Arkeoloji ve Mimarlık 18

Müzeler 15 Kitap, Kütüphaneler 9 Görsel Sanat 3 Film ve Görsel-İşitsel Ürün 3 Arşiv 1 Diğer 30 TOPLAM 100

Çizelge 2.8’e göre 2000 yılında Fransa Kültür ve İletişim Bakanlığı’nın harcamaları incelendiğinde ise; miras, arkeoloji ve mimarlık alanlarına harcanan meblağların toplam harcamalar içerisinde önemli bir paya sahip olduğu görülmektedir. Çizelge 2.7 ve Çizelge 2.8 birlikte değerlendirildiğinde, Fransa’da bakanlıkların ve belediyelerin kültür harcamalarındaki paylarının yüksek olduğu, dolayısıyla merkezi ve yerel yönetimlerin kültürel mirasın korunmasında önemli derecede etkili olduğu söylenebilmektedir.

Planlama aşamasında ise, kültürel mirasın korunması kapsamında korunacak alanların yerel konsey ve merkezi yönetim tarafından belirlenmesi için mimari veya tarihi açıdan özellikler taşıması gerekmektedir. Koruma alanları kent veya kent merkezleri ile bir bütün halinde tasarlanmakta olup, korunması gereken alanlar olarak planlara işlenmektedir.

Fransa’da koruma anlayışının yapısına genel olarak bakıldığında, korumaya yönelik çıkartılan yasalara bakmak yeterli olacaktır. Genel olarak, çıkartılan her yasanın bir öncekine göre geliştirilmiş olduğu, kurum ve örgütler arasındaki ilişkilerin düzenlenerek yapısal koruma anlayışından alansal koruma anlayışına geçildiğini söylenebilmektedir (Okyay, 2001).