Örgütsel vatandaşlık davranışının sonuçları

Örgütsel vatandaşlık davranışının bireysel ve örgütsel çıktılar üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla çok sayıda çalışma yürütülmüştür. 2010’lu yılların başına kadar yapılan çalışmalarda genel olarak örgütsel vatandaşlık davranışının, olumlu bireysel ve örgütsel çıktıların ortaya çıkmasını sağladığı ifade edilirken, son yıllarda yapılan çalışmalarda ise örgütsel vatandaşlık davranışının olumsuz bireysel ve örgütsel çıktılara neden olabildiği ifade edilmektedir (Bolino, Hsiung, Harvey, & LePine, 2015; Bolino, Klotz, & Turnley, 2016; Bolino, Klotz, Turnley, & Harvey, 2013). Bu bağlamda, ilk olarak örgütsel vatandaşlık davranışlarının olumlu bireysel ve örgütsel çıktıları ve daha sonra ise olumsuz çıktıları açıklanmaya çalışılmıştır.

2.2.4.1. Örgütsel vatandaşlık davranışının olumlu sonuçları

P. M. Podsakoff ve diğerleri (2000) örgütsel vatandaşlık davranışlarının sonuçlarına ilişkin yapılan araştırmaların bireysel ve örgütsel sonuçlar olmak üzere iki temaya odaklandıklarını ifade etmektedirler (s. 533). Bu nedenle, ilk olarak araştırmalarda ifade edilen örgütsel vatandaşlık davranışlarının bireysel çıktıları daha sonra ise örgütsel çıktıları açıklanmıştır.

Biresel çıktılar ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Organ (2015) örgütsel

vatandaşlık davranışlarının isteğe bağlı olmasının, bu davranışların sergilenmesi durumunda resmi olarak herhangi bir ödül karşılığı olmadığını ve bunula birlikte, bu davranışların sergilenmemesi durumunda ise herhangi bir yaptırım gerektirmediğini ifade etmektedir. Ancak, sergilenen örgütsel vatandaşlık davranışının genellikle pozitif çıktılara yol açtığını söylemektedir. Allen ve Rush (1998) yaptıkları çalışmada, örgütsel vatandaşlık davranışı sergileyen çalışanların performanslarının yöneticiler tarafından daha yüksek olarak değerlendirildiğini ve bu çalışanların ödüller için daha fazla tavsiye edildiklerini belirtmektedir. N. P. Podsakoff ve diğerleri (2009) yaptıkları meta analiz çalışmasında örgütsel vatandaşlık davranışının, iş performansı (r = .49), ödül tahsisi kararı (reward allocation decision) (r = .46), alınan ödüller (actual rewards) (r = .21), ödül tavsiyesi (reward recommendations) (r = .58) gibi bireysel çıktılarla pozitif yönlü anlamlı ilişki gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca örgütsel vatandaşlık davranışının, işten ayrılma niyeti (r = -.17), işten ayrılma (r = -.10) ve devamsızlık (r = -.11) gibi geri çekilme davranışları ile negatif yönlü anlamlı ilişki gösterdiği belirlenmiştir.

Örgütsel çıktılar ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Organ (1988) örgütsel vatandaşlık davranışlarının, toplamda (aggregated) örgütün etkin ve etkili işleyişini destekleyen bireysel davranışlar olarak tanımlamıştır. Bu tanım, araştırmacıların örgütsel vatandaşlık davranışı ile grup düzeyli çıktılar arasında ilişki olabileceği yönünde hipotez oluşturmalarında önemli bir dayanak noktası olmuştur.

P. M. Podsakoff ve MacKenzie (1997, ss. 136–137) yaptıkları literatür incelemesinde, örgütsel vatandaşlık davranışının aşağıda belirtilen olası nedenler aracılığı ile grup düzeyli veya örgüt düzeyli performansı etkileyebileceğini ifade etmektedirler.

Örgütsel vatandaşlık davranışları,

 çalışanların verimliliğini artırabilir

 yönetsel verimliliğini artırabilir.

 daha verimli hedefler için kaynak sağlayabilir.

 kaynakların gereksiz işlere ayrılmasını engelleyebilir.

 sınırlı kaynakların etkili kullanılmasını sağlayabilir.

 örgütlerin çevresel değişikliklere uyum yeteneğini artırabilir.

 grup üyeleri ve gruplar arasındaki eylemlerin koordinasyonunu sağlayabilir.

 çalışma ortamının daha cazip bir yer olmasını sağlayarak örgütün en iyi kişileri örgüte çekme ve örgütte tutma becerisini geliştirebilir.

 örgütsel performansın istikrarlı olmasını sağlayabilir.

Genellikle bu gerekçeler esas alınarak araştırmalarda, örgütsel vatandaşlık davranışları ile grup etkililiği (Ehrhart, Bliese, & Thomas, 2006; P. M. Podsakoff vd., 1997), örgütsel etkililik (Koys, 2001), grup performansı (Dunlop & Lee, 2004) ve örgütsel performans (P. M. Podsakoff & MacKenzie, 1997) arasında anlamlı ilişkilerin olduğu belirtilmektedir. N. P. Podsakoff, Podsakoff, MacKenzie, Maynes ve Spoelma (2014, s. 1113) yaptıkları literatür incelemesinde, yaklaşık 25 yıllık süre boyunca örgütsel vatandaşlık davranışının beklentilerle tutarlı bir şekilde kârlılık, verimlilik, satış, üretilen ürünlerin kalitesi ve miktarı, akademik başarı, hizmet kalitesi, müşteri memnuniyeti gibi çeşitli önemli birim düzeyli (unit-level) çıktılarla ilişkili olduğunu ifade etmektedirler. N. P. Podsakoff ve diğerleri (2009) yaptıkları meta analiz sonucunda, örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel performans (r = .35), birim (unit) verimliliği (r = .34), birim etkililiği (r = .32), birim düzeyli maliyetler (r = -.42), birim düzeyli karlılık (r = .13), birim düzeyli müşteri memnuniyeti (r = .19) ve birim düzeyli çalışan devri oranı (r =- .17) arasında anlamlı ilişkilerin olduğunu ifade etmektedirler.

2.2.4.2. Örgütsel vatandaşlık davranışının olumsuz sonuçları

Organ (2018) örgütsel vatandaşlık davranışının, daha sağlıklı örgütsel iklimleri daha etkili örgütsel uygulamaları ve sonuçları desteklediğini, ayrıca bu davranışları sergileyen bireylerin çıkarlarına katkıda bulunduğunu ifade etmektedir. Öte yandan, bu davranışların olumsuz sonuçlara da neden olabildiğini belirtmektedir (s.302). Spector (2013) son yıllarda örgütsel vatandaşlık davranışının olumsuz sonuçlarının olabileceği yönündeki tartışmaların artarak devam ettiğini söylemektedir. Bu nedenle örgütsel vatandaşlık davranışlarının istenmeyen ve olumsuz sonuçlarının anlaşılması amacıyla bu konuya ilişkin yapılan çalışmalara kısaca değinilmiştir.

Bolino ve Turnley (2005) The Personal Cost of Citizenship Behavior başlıklı makale ile örgütsel vatandaşlık davranışlarının olumsuz çıktılarını ortaya koymayı amaçlayan ilk araştırmayı gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, örgütsel vatandaşlık davranışı ile aşırı iş yükü (β =.53, p <.01), iş stresi (β =.36, p <.01), iş-aile çatışması (β = .37, p <.01) arasında anlamlı ilişkilerin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca vatandaşlık davranışı ve cinsiyetin birlikte etkileşimi ile iş-aile çatışmasına ilişkin bulgulara göre, kadınlar arasında iş aile çatışmasının erkeklere göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulgular, ilerleyen yıllarda örgütsel vatandaşlık davranışlarının bireyler, gruplar ve örgütler için istenmeyen çıktılarını belirlemeyi amaçlayan araştırmaların yapılmasına temel hazırlamıştır.

Bolino, Klotz, Turnley ve Harvey (2013) yaptıkları literatür incelemesinde, örgütsel vatandaşlık davranışının bireysel, mesleki ve örgütsel açıdan olası olumsuz yönlerini incelmişlerdir. Bireysel açıdan bakıldığında, bazı durumlarda isteğe bağlı olarak gösterilmesi gereken vatandaşlık davranışlarının, çalışanlardan zorunlu olarak beklenebileceği ve bu gibi durumlarda artan baskının çalışanların iyi oluşları, iş doyumları üzerinde olumsuz etkiler gösterebileceği ifade edilmektedir. Mesleki açıdan bakıldığında, zaman ve kaynakların kısıtlı olması nedeni ile çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışını devamlı bir şekilde gösteremeyecekleri ve bu durumun çalışanların görev performansını (role task performance) etkileyebileceği ve sonuç olarak kariyerlerine zarar verebileceği ifade edilmektedir. Örgütsel açından bakıldığında, bazı çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı sergileyerek, yönetim kademesi üzerinde

olumlu etkiler göstermeye çalışabileceği ve kazandığı pozitif algılar ile kendi kişisel amaçlarını gerçekleştirebileceği ifade edilmektedir. Yani çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı ile yöneticilerin gözünü boyayabileceği ve sonuç olarak örgütsel fayda sağlamak yerine iyi bir kariyer elde etmek gibi bireysel amaçlarını gerçekleştirmeye çalışabilecekleri söylenebilir.

Örgütsel vatandaşlık davranışının istenmedik olumsuz sonuçlarına ilişkin araştırmalar incelendiğinde, vatandaşlık davranışlarının duygusal tükenmişliğe (Koopman, Lanaj, & Scott, 2016), bitkinliğe (fatigue) (Bolino vd., 2015), olumsuz kariyer (maaş artışı, terfi) çıktılarına (Bergeron, Shipp, Rosen, & Furst, 2013) ve etik olmayan üretim karşıtı davranışlara (Bolino & Klotz, 2015) neden olabileceği görülmektedir. Bu bağlamda, son yıllarda yapılan araştırmalar genel olarak incelendiğinde, örgütsel vatandaşlık davranışının bireyler, gruplar ve örgütler için salt olumlu sonuçlar doğurmayacağı, aynı zamanda da bu davranışların bireyler ve örgütler için bir maliyete sebep olabileceği söylenebilir.