Örgütsel Sinizmin Tanımı

Örgütsel sinizm ile ilgili yapılan çalıĢmalarda çeĢitli tanımlamaların yapıldığı ancak ortak bir tanımın henüz oluĢturulamadığı görülmektedir. Bunun önemli bir sebebi bu çalıĢmalarda odaklanılan konuların ve kavramların örgütün farklı alanlarına yönelik olması, yapılan çalıĢmaların farklı amaçlara hizmet etmesi ve bu çalıĢmalar ile örgütsel sinizme iliĢkin farklı sonuçların elde edilmesidir. Örgütsel sinizmi daha iyi anlamamıza

18 yardımcı olmak üzere literatürdeki farklı çalıĢmalarda ortaya çıkan bazı tanımlamalar ve açıklamalar bu çerçevede paylaĢılmaktadır.

Reichers vd. (1997: 48), örgütsel değiĢime karĢı sinizm konulu çalıĢmalarında sinizmi, “değişim liderlerine karşı gerçek bir inanç kaybı” olarak tanımlayarak örgütsel sinizmin, çalıĢanın örgütün veya yönetimin değiĢim faaliyetlerine yönelik oluĢturduğu hayal kırıklığı ve memnuniyetsiz düĢünceler ile baĢ edebilmek için geliĢtirdikleri bir çeĢit kendini savunma Ģekli olarak açıklamıĢtır. Örgütsel sinikler, örgütlerde değiĢimin baĢarısına olumsuz yaklaĢmakta, değiĢime liderlik edenleri yetkin olmayan, tembel kiĢiler olarak görmekte ve değiĢime iliĢkin baĢarısızlıktan bu kiĢileri sorumlu tutmaktadır. Bu tanımlama faydalı olsa da çalıĢanların sinik olmasının tek sebebi örgütsel değiĢim olmayabilir. Örgütsel sinizmin, örgütteki yetki dağıtımı, prosedürsel adaletsizlikler, liderlik, küçülme ve yeniden yapılanma, kurum yöneticileri, yeniden iĢe yerleĢtirme ve iĢten çıkarma ve yüksek yönetici ücretlerinin olması gibi pek çok farklı faktöre cevap olarak geliĢtirildiği (Eaton, 2000: 3) de önerilmektedir.

Andersson ve Bateman (1997: 450) örgütsel sinizm tanımını yaparken daha kapsayıcı olmuĢ ve örgütsel sinizmi, “hayal kırıklığı ve hüsran sonucu bir kişiye, gruba, ideolojiye, sosyal düzene veya kuruma karşı güvensizlik ve negatif duygular ile karakterize edilen hem genel hem de özel bir tutum” olarak tanımlamıĢtır.

Ajzen (1994) ve Breckler (1984) (Akt. Davis ve Gardner, 2004: 442) örgütsel sinizmi, bireyin çalıĢtığı kuruma karĢı tutumu olarak tanımlamakta ve bir nesneye duyulan inanç, his ve davranıĢsal yaklaĢımların bu tutum içinde yer aldığını belirtmektedir. Bu yaklaĢımda nesne olarak betimlenen Ģey örgütün kendisidir. Örgütsel sinizmi yüksek olan kiĢiler de örgütün dürüstlük, adalet ve içtenlikten yoksun olduğuna inanmaktadır.

Dean vd. (1998: 342-345) ise örgütsel sinizmi bir tutum olarak kavramlaĢtırmıĢtır.

Örgütsel sinizmi, çalıĢanın özellikle örgütüne karĢı takındığı ve üç temel bileĢenden oluĢan “olumsuz” bir tutum olarak tanımlamıĢtır. Bu temel bileĢenler; (1) örgütün dürüstlükten yoksun olduğu inancı; (2) örgüte karĢı hissedilen olumsuz duygular (3) bu düĢünce ve duygular ile benzeri ve tutarlı Ģekilde gösterilen küçümseyici ve eleĢtirici davranıĢlardır. Dean vd. (1998: 345-346) tarafından bu üçlü boyut ile

19 kavramsallaĢtırılan örgütsel sinizm, bu nedenle örgütlerde kullanılan diğer tanımlamalardan ayrılmaktadır. Örneğin, iĢ tatminsizliği, olumsuz duygular ve eleĢtirici davranıĢlarla iliĢkilendirilse de örgütün dürüstlükten yoksun olduğu inancını içermeyebilmektedir. Benzeri olarak, yabancılaĢma da bir çalıĢanın örgütü ile ilgili olarak değil iĢi ile iliĢkili olarak ortaya çıkabilmektedir (Eaton, 2000: 4). Örgütsel sinizmi bir tutum olarak kavramsallaĢtırmanın faydalarından birisi de, örgüte karĢı aynı kiĢi tarafından veya farklı bireyler tarafından farklı seviyelerde sinizmin oluĢabilmesidir. Bu açıdan Dean vd.(1998) tarafından yukarıda paylaĢılan örgütsel sinizm tanımının, kapsayıcılık ve örgüt içindeki çoklu kavramlar ile iliĢkilendirilmesi açısından daha tutarlı ve uygun olduğu değerlendirilmektedir.

Abraham (2000: 270) ise çalıĢmasında, örgütsel sinizmin iĢ tatminsizliği ve örgütsel yabancılaĢma ile pozitif iliĢkili, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaĢlık davranıĢları ile negatif iliĢkili olduğunu belirtmiĢtir. Bu çerçevede, örgütsel sinizm, bir örgütün dürüstlükten yoksun olduğu inancı, güçlü olumsuz bir duygusal tepki ile birlikte küçümseyici ve eleĢtirici davranıĢların birleĢmesinden oluĢmaktadır. Yeni milenyumda çalıĢanların, özellikle güvensizlik yaĢanan, skandalların olduğu ve fırsatçı davranıĢları ile bilinen iĢletme ortamlarında sinizm düzeylerinin arttığı belirtilmektedir (Chiaburu vd., 2013:17).

Son yıllarda iĢin bireyi sadece finansal açıdan değil, pek çok farklı yönden tamamlaması ve tatmin etmesi gerektiği ortaya çıkmıĢtır. Yapılan araĢtırmalar çalıĢanların, iĢin amacına, iĢten alınan tatmin boyutuna, iĢin özerkliğine, iĢten memnuniyet duymaya, çalıĢma iliĢkilerine ve iĢte öğrenmeye en az para kadar değer verdiklerini göstermiĢtir (Cartwright ve Holmes, 2006: 200). Örgütteki zayıf iletiĢim, yönetimsel yetersizlikler, rol çatıĢması ve rol belirsizliği gibi faktörler, çalıĢanın dağıtımsal, prosedürsel ve etkileĢimsel adalete yönelik algılarını olumsuz etkilemekte, algılanan adaletsizlik sonucunda da çalıĢanla örgüt arasındaki psikolojik sözleĢme bozulmaktadır. ÇalıĢanların örgüte karĢı sinik tutumları da, çalıĢanın örgütü ile yaptığı psikolojik sözleĢmenin ihlal edilmesi sonucunda ortaya çıkabilmektedir. (Davis ve Gardner, 2004: 442).

Johnson ve O‟Leary Kelly (2003: 629-630) tarafından, psikolojik sözleĢmenin ihlal edilmesi ile ortaya çıkan örgütsel sinizme yönelik yapılan araĢtırmada, örgütsel

20 sinizmin çalıĢanlarda, örgütünün dürüst olmadığına inandığı zaman ortaya çıktığı belirtilmektedir. Örgütün dürüst olmadığına dair bu inancın, örgütte özellikle ahlak, adalet ve dürüstlük gibi öncelikli beklentilerin çiğnendiği algısı ile oluĢtuğu belirtilmektedir. Böylelikle örgütsel sinizm, geleceğe yönelik olma özelliği taĢımakta ve çalıĢanların deneyimleri sonucunda geliĢen, öğrenilmiĢ bir inanıĢı temel aldığı görülmektedir.

Chiaburu vd. (2013: 181) ise örgütsel sinizmin geçmiĢini ve sonuçlarını inceledikleri araĢtırmalarında bulguları farklı olan çalıĢmalar bulunması sebebiyle toplu analiz yapmayı gerekli görmüĢlerdir. Literatüre yönelik yapılan bu toplu analizde bazı çalıĢmalarda (Treadway vd.,2004) örgütsel sinizmin olumsuz etkileri raporlanırken, bazılarında (Hochwarter vd., 2004) örgütsel sinizmin olumlu etkilerinin olduğu savunulmaktadır. Bir taraftan, örgütsel sinizmin iĢ performansını olumsuz etkilediğini belirten çalıĢmalar sunulurken (Bryne ve Hochwater, 2008), aynı zamanda araĢtırmacılar özellikle etkin olmayan iĢ prosedürlerinin sorgulanmasına ve değiĢtirilmesine ihtiyaç duyulduğunda örgütsel sinizmin örgütsel performansı geliĢtirebileceğini ileri sürmektedir (Akt. Chiaburu vd, 2013: 182). Bu sebeple Chiaburu vd. (2013) tarafından yapılan literatür taraması ve toplulaĢtırılmıĢ analizde örgütsel sinizmin bazı önemli örgütsel kavramlarla ve etkileyen unsurlar ile olası iliĢkileri ve bu iliĢkilerin sonuçları ġekil 1.1.‟de gösterilmiĢtir. Bu Ģekilde de paylaĢıldığı üzere, örgütsel sinizmi ve örgütsel güveni etkileyenlerin aynı olduğu ve örgütsel sinizm sonuçlarının da iĢ tatmini, örgütsel bağlılık ve iĢi bırakma gibi tutumsal sonuçları ve iĢ performansı gibi davranıĢsal sonuçları etkilediği görülmektedir.

21 ġekil 1. 1. Örgütsel Sinizmin Diğer Örgütsel Kavramlarla ve Etkileyenler ile ĠliĢkisi

Kaynak: (Chiaburu vd, 2013: 181)

Sonuç olarak, sinizmin temeli milattan önceki dönemlere dayansa da sosyal bilimler ve dolayısıyla örgütler ile iliĢkilendirilmesi oldukça geç olmuĢtur. Literatürde örgütsel sinizmin özellikle son 15 yılda yapılan çalıĢmalarda ve araĢtırmalarda pek çok farklı boyutta ve pek çok farklı kavramla iliĢkilendirilerek ortaya konulduğu görülmektedir. Bu yaklaĢımın sonucu olarak da örgütsel sinizm ile ilgili birçok tanım geliĢtirilmiĢ fakat standart olarak kabul gören ortak bir tanım halen yapılamamıĢtır. Bu araĢtırmaların ve tanımlamaların, yapılan araĢtırmanın çerçevesinde incelendiği ve makro boyutta değerlendirmeden ziyade özel bir sonuca veya kavrama yönelik olarak incelendiği ve geliĢtirildiği gözlemlenmiĢtir.

Örgütsel sinizm ile ilgili olarak çeĢitli tanımlamalarda yukarıda da paylaĢılan Dean vd. (1998) tarafından yapılan ve literatüre kazandırılan tanımlamanın daha kapsayıcı olduğu görülmektedir. Bu tanımlamada örgütsel sinizm; “Çalışanın, örgütün bütünlükten yoksun olduğuna dair inanç, örgütüne karşı negatif bir duygusu ve bu inançlar ve duygularla tutarlı olarak örgüte karşı eleştirel ve aşağılayıcı davranışlara ilişkin eğilimleridir” Ģeklinde yapılmaktadır. Bu çalıĢmada da örgütsel sinizmin zihinsel, duygusal ve davranıĢsal olarak üç boyutla nitelendiren bu tanımlamanın en

22 uygun tanımlama olduğu kabul edilmektedir. Örgütsel sinizmin tanımında yer alan bu üç boyuta iliĢkin detaylı açıklamalar ise ilerleyen bölümlerde verilecektir.