yerli gerekse yabancı literatür incelendiğinde ulaşılabilen eser
Shahzad ve Mahmood (2012)’un Pakistan’da gerçekleştirdiği
çalışmadır. Araştırmacılar bankacılık sektöründe çeşitli pozisyonlarda görev yapan 322 personel üzerinde incelemeler gerçekleştirmiştir. Özel sektör çalışanlarını kapsayan araştırmada örgütsel sinizm ile örgütsel sapma davranışları arasındaki ilişki incelenmiştir. Yazarlar örgütsel sinizm ile örgütsel sapma arasında anlamlı düzeyde ve oldukça kuvvetli bir ilişki olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca örgütsel sinizm tutumlarının örgütsel sapma davranışlarını olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bir başka ifadeyle örgütsel sinizm düzeyindeki artışın örgütsel sapma davranışlarını da arttırdığı
çalışmacılar tarafından vurgulanmıştır. Çalışmacılar kendilerinden önce örgütsel sinizm ile örgütsel sapma arasındaki ilişkiyi inceleyen bir çalışmaya rastlamadıklarını belirterek kendilerinden sonra bu kavramları inceleyecek olan araştırmacılara da ışık tutmayı hedeflemişlerdir.
Bu bağlamda araştırmanın hipotezlerinden üçüncüsü şu şekilde kurulmuştur:
H3: Örgütsel sinizm örgütsel sapmayı anlamlı şekilde etkiler.
2.4. Yıkıcı Liderlik ve Örgütsel Sapma Arasındaki İlişkide Örgütsel Sinizmin Aracı Rolü
Yukarıda da belirtildiği gibi literatürde değişkenlerin tamamını
inceleyen bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Kavramsal olarak yakın
olabilecek bazı çalışmaların sonuçları incelenecek olursa;
Gkorezis vd. (2015) Makyevelist liderliğin duygusal tükenmişlik
üzerindeki etkilerinde örgütsel sinizm tutumlarının aracılık rolünü incelemişlerdir. Hilekar ya da entrikacı özellikleri barındıran bu liderlik tipi örgüt üyeleri tarafından olumsuz yönde algılanan liderlik tipleri arasında yer almaktadır. Yine örgütsel bağlamda da olumsuz bir kavram olan duygusal tükenmişlik ise makyevelist liderlik tarafından anlamlı ve olumlu yönde etkilenmektedir. Araştırmacılara göre bu ikisi arasındaki ilişki örgütsel sinizm tarafından aracılık edilerek etkilenmektedir. Olumsuz lider davranışlarının örgütte yarattığı
görülmektedir. Daha açık ifade etmek gerekirse; makyevelist liderlik örgütsel sinizm aracılığı ile duygusal tükenmişliği hem direkt hem de endirekt olarak anlamlı bir şekilde etkilemiştir.
Yine benzer bir çalışmada algılanan yönetici desteğinin duygusal bağlılık düzeylerine etkisi Neves (2012) tarafından incelenmiştir. Aynı şekilde örgütsel sinizmin aracı değişken olarak kullanıldığı çalışmada algılanan yönetici desteğinin duygusal bağlılığa olumlu şekilde etkilerinin sinizm düzeyi düşükken daha yüksek olduğu ifade edilmiştir. Yani örgüt üyelerinin yöneticilerine dair olumlu liderlik algıları duygusal bağlılığı arttırırken örgütsel sinizm aracılık etkisi göstermektedir.
2.4.1. Nitel araştırma - Yönetici Pozisyonundaki Lider
Davranışları ile Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Sapma Arasındaki İlişki
Bu çalışmada incelenecek olan yıkıcı liderlik, örgütsel sapma ve örgütsel sinizm kavramlarının yerli ve yabancı araştırmalarda beraber şekilde pek fazla incelenmediği gözlemlenmiştir. Literatürde yer alan ilgili çalışmalar ve alakalı olabileceği düşünülen çalışmalar ikinci bölümün başından buraya kadar gösterilmiştir. Ancak bu çalışmaların hem çok fazla olmaması hem de bu araştırma dahilinde tercih edilecek olan sağlık sektöründe çok fazla araştırma yapılmamış olması sebebiyle akıllarda soru işareti bırakmadan devam edebilmek amacıyla sağlık sektöründe bir nitel araştırma yapılması düşünülmüştür. Yapılan nitel araştırmaya dair ayrıntılar şu şekildedir:
Yapılan nitel araştırma örgütsel sapma ve örgütsel sinizm davranışlarının sağlık sektöründe ne derece mevcut olduğunu, yönetici pozisyonundaki liderlerin davranışlarının ise bu kavramları etkileyip etkilemediğini araştırmak amacıyla hazırlanmıştır. Özellikle çalışanlar tarafından olumsuz algılanan lider davranışlarının örgütsel sapma ve
örgütsel sinizm düzeylerine etki edip etmediğini görebilme amacı bu
nitel araştırmanın yapılmasına neden olmuştur.
Samsun ili sağlık sektöründe Karadeniz Bölgesi genelinden ve hatta yakın olan bazı İç Anadolu Bölgesi şehirlerinden ilgi
görmektedir. Ayrıca şehrin yıllardır büyükşehir statüsünde olması ve
de hasta ve çalışan profilinin oldukça kozmopolit olduğu düşüncesi araştırma yapabilmek için Samsun ilinin seçiminde öncelikler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda nitel araştırmanın da Samsun ilinde bir hastanede yapılması düşünülmüş ve hastane yönetiminden gerekli izinler alınarak fiili araştırma süreci başlatılmıştır. Tamamen gönüllülük esasına göre seçilen katılımcılar; hekim, hemşire ve sağlık memurlarından oluşmuştur. Kolayda örnekleme yöntemi ile ulaşılabilen katılımcı sayısı 37’dir. Nitel araştırmalarda nicel araştırmalarda olduğu gibi evrene göre örneklem yeter sayısını dikkate almak gerekmediğinden bu katılımcı sayısı yorum geliştirebilmek için yeterli görülmüştür.
Gönüllü katılımcılarla 30-45 dakika süren birebir mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Derin görüşme yöntemi olarak geçen bu yönteme göre net cevaplardan ziyade özele inme imkanı sağlayarak eğilimlerin var olup olmadığını anlamak, keşfedici bir araştırma yürütmek ve
konuyla ilgili bilinçaltını keşfedebilmek amaçlanmıştır (Nakip, 2013: 123).
Örgütsel sinizm tutumları ile ilgili fikir edinebilmek amacıyla katılımcılara “İşyerinizde size söylenen ya da yapılmasını istenenler ile yapılanlar tutarlı mı? Değilse neden? İşyerinizi düşündüğünüzde ne
hissediyorsunuz? İşyerinizi işyeri dışından birilerine eleştiriyor
musunuz? Nasıl? İşyerinizi başkalarına tavsiye ediyor musunuz?” şeklinde sorular yöneltilmiştir. Görüşmeler sonunda edinilen bulgular ışığında 37 katılımcının 35’inde örgütsel sinizmin bilişsel, duyuşsal ve
davranışsal boyutlarından her birine yönelik tutumlar olabileceği
tespit edilmiştir.
Örgütsel sapma davranışlarına dair “Çalışma arkadaşlarınızın size karşı davranışları nasıl? Çalışma arkadaşlarınızın birbirlerine karşı davranışları nasıl? Çalışma arkadaşlarınızın iş yerine karşı tutum ve davranışları nasıl?” şeklindeki ifadeler incelenirken de örgüte yönelik sapma davranışlarının olabileceği izlenimi edinilmiştir. 30 katılımcı sayısı ile çalışanların büyük bir kesiminde üretim karşıtı
olarak da ifade edilen örgüte yönelik sapma davranışı olabileceği
görülmüştür. Bireylerarası sapma boyutu açısından bakıldığında ise katılımcıların konuşmaları neticesinde bu davranışların olmadığına dair kanaat oluşmuş, yalnızca 5 katılımcının bireylerarası sapma olabileceğine dair fikirleri olduğuna kanaat getirilmiştir.
Yönetici pozisyonundaki liderlerin davranışlarını olumlu şekilde algılayanlar da olumsuz şekilde algılayanlar da birbirlerine sayısal
göre yönetimin aldığı yanlış kararlarda astların genellikle problem yaşamamak adına sessiz kalmakta, örgüte ve yönetime karşı tutumlar geliştirmektedirler. Bu çıkarımlardan yola çıkılacak olursa yönetici pozisyonundaki liderin negatif tutum ve davranışlarının örgütsel sapma ve örgütsel sinizm başta olmak üzere birçok olumsuz örgütsel sonuca yol açabileceği düşünülmektedir.
Nitel araştırma sonucunda yapılan çıkarımlar ışığında araştırma değişkenlerinin sağlık sektöründe incelenebileceğine kanaat getirilmiştir ve esas uygulama kısmına geçilmiştir.
Gerek önceki yapılan araştırmalar gerekse bu çalışma kapsamında yapılan nitel araştırma ışığında araştırma kapsamındaki
Hipotez 4 şu şekilde kurulmuştur:
H4: Yıkıcı liderliğin örgütsel sapma davranışı üzerindeki
etkisinde örgütsel sinizmin aracılık etkisi vardır.
2.5. Yıkıcı Liderlik ile Demografik Özellikler Arasındaki