Örgütsel Performans ve Göstergeleri

Toplam performans göstergesidir, ayrıca „doğru iĢlerin yapılması‟ olarak da tanımlanabilir. Amacın gerçekleĢme düzeyini belirler.

Etkenlik = Gerçeklesen Sonuç < 1 Beklenen Sonuç(Yararlı Çıktı)

Bu ölçümler ile yönetim; nasıl daha iyiyi gerçekleĢtirebiliriz, daha baĢka neler yapılabilir, nerede olmalıyız sorusuna yanıt bulur (Akal, 2003:1).

2.5.2.2. Etkinlik

Bir kuruluĢun belirlemiĢ olduğu politika, proje ve almıĢ olduğu önlemler ile önceden belirlemiĢ olduğu amaçlara ne ölçüde ulaĢtığını ve ne kadarını gerçekleĢtirebildiğini ortaya koyar (TaĢcıoğlu, 2006: 60).

Etkinlik kavramıyla çok karıĢtırılan terim olan etkenlik kavramı ise; bir kurumda tanımlanmıĢ bir amaca ulaĢmaya yönelik etkinliklerin sonuçlarının değerlendirilmesidir. Etkenlik göstergeleri bir kurum ya da kuruluĢta “doğru islerin yapılıp yapılmadığını” açıklayan, dolayısıyla kurum için “en uygun çıktının (sonucun) belirlenmesine ve sürdürülmesine yardımcı olan araçlardır.”

Etkenlik ölçümü; kuruma nerede olduğunu görmesine olanak sağlar. Eldeki girdilerden ne denli iyi biçimde çıktı üretebileceğini göstermenin yanı sıra, mevcut kapasitenin kullanılma düzeyine iliĢkin gösterge sağlar (TaĢcıoğlu, 2006: 61).

2.5.2.3. Verim

Verim, kaynaklardan yararlanma düzeyinin ya da bu kaynakların nasıl kullanıldığını ölçen bir kavramdır. Verim iĢleri doğru yapmak biçiminde tanımlanabilir.

Verim nasıl ölçülür;

a)Verim = Tüketilmesi beklenen kaynaklar(Standart Kaynaklar) < 1 Tüketilen kaynaklar(girdi)

Verim derecesi 1‟e yaklaĢtıkça maliyetler düĢecektir. Sadece insan performansı ile bu değer 1‟i de geçebilir. Bu değeri yükseltmek, üretim kaynaklarından yararlanma düzeyini artırarak ya da teknoloji ve yöntem değiĢiklikleri ile mümkün olur.

b)Girdilerden Yararlanma = Tüketilen kaynaklar (girdi) *100 Kullanılabilir(Potansiyel) Kaynaklar

Girdilerden yararlanma oranı, o girdilerle yaratılan verimlilik düzeylerini belirler. Girdilerin ne kadarının kullanıldığının kaba bir göstergesidir.

c)Teknik Verim = Etken Girdi(Girdi-Kayıplar) / Kullanılan (Gerçek) girdi < 1 Ancak fizik ölçü olarak bu değer <1 olabilir. Parasal değerlerde bu kural geçerli olmayabilir (Akal, 2003: 2).

2.5.2.4. Verimlilik

Verimlilik, bir kurumda neyin ne kadarla üretildiğini ya da parasal ölçütlerle gösteren bir orandır. Verimlilik de amaç, üretimin ya da hizmetlerin artırılması, girdilerin ise azaltılmasıdır. Verimlilik artıĢlarının anlamlı olduğu durumlar üretim artıĢı ile birlikte maliyet azalmasının da sağlandığı durumlardır. Genelde performans ölçmede kullanılan statik bir durum belirleme olarak görünse de, aslında üretimin ilk aĢamasından son aĢamasına kadar kaynakların kullanımı ile ilgili bir süreç içinde her zaman geçerli dinamik bir ölçüt olup, ekonomik anlamda ise rasyonel bir yolun izlenmesidir (TaĢcıoğlu, 2006: 63).

2.5.2.5. Yenilik

Günümüzde mevcut değiĢimlere karĢı baĢa çıkarak, rekabet gücünü elden bırakmayan, kendini değiĢimlere karĢı yenileyebilmiĢ çağa ayak uydurabilen yani hedefi sürekli geliĢme ve yenilik olan kurumlara ihtiyaç vardır. Yenilik, planlı ve bilinçli bir takım giriĢimler sonucu ortaya çıkar ve doğru kullanıldığında sosyal fayda yaratır. Açıktır ki bir değiĢim sürecidir ve o güne kadar hiç yaĢanmamıĢtır. Sistemin amaçlarını etkili ve ekonomik biçimde yerine getirmeye yönelmiĢ ve verimlilik, karlılık ve etkinlik oranlarını yükselttiği için kurumu olumlu sonuçlara götüren özel bir değiĢimdir (TaĢcıoğlu, 2006: 64).

Yeniliklerin mutlaka buluĢ olması gerekmez. Yenilikler pazara ve müĢteriye yönelik olarak onların gereksinimlerinden yola çıkılarak ve sürekli gelecekte nerede olmalıyız sorusu sorularak gerçekleĢtirilmektedir (Akal, 2003: 5).

2.5.2.6. Kalite

Bugün iĢletmelerde ürün ve hizmet kalitesi anlayıĢından daha kapsamlı olan toplam kalite anlayıĢına geçilmiĢtir. Kalite böylece sürece iliĢkin bir kavram olmaktan çıkmıĢ, karar destek sistemleri içinde yer almıĢtır (Akal, 2003:4).

Kalite daha çok amacı kar sağlamak olan iĢletmelere yönelik bir kavram olarak algılansa da, bilinçlenen, verilenle yetinmeyen, beklentileri olan halk kitlesi karĢısında kalite; kamu, özel, ürün ya da hizmet üreten, kar amacı olan ya da olmayan her türlü organizasyona uygulanabilir (TaĢcıoğlu, 2006: 65).

Bir hizmetin kalitesi, tüketici gereksinmelerini olanaklı ve en ekonomik düzeyde karĢılamayı amaçlayan tasarım, uygunluk, kullanım kalite boyutlarının bir bileĢimi olup nicel ve nitel olarak ifade edilen ögelerin toplamıdır.

2.5.2.7. ÇalıĢma YaĢamının Kalitesi

Günümüzde insan en önemli performans boyutu olarak ele alınmaktadır. Bu olgu çalıĢma yaĢamının kalitesine de doğrudan önem kazandırmaktadır. ÇalıĢma yaĢamının kalitesi iĢletmede örgüt çalıĢanları ile ilgili ücret, fiziksel çalıĢma koĢulları, örgüt kültürü, liderlik, iĢbirliği, iletiĢim, bilgi ve beceri geliĢtirme, iĢle bütünleĢme, tanınma, takdir, sorun çözme, karar alma, yönetime katılma gibi sistem olgularının düzeyini belirleyen, çalıĢanların çalıĢma yaĢamının bu yönlerine karĢı düĢünce ve davranıĢlarını gösteren bir boyuttur.

ĠĢletmelerin çalıĢma yaĢamının kalitesi ile ilgili baĢarımları da toplam iĢletme performansının önemli bir göstergesidir (Akal, 2003:5).

2.5.2.8. Karlılık ve Bütçeye Uygunluk

Karlılık, toplam gelirler ve giderler arasında kurulan bir iliĢkidir. Sadece kar artıĢı karlılık değildir. Kar bir iĢletmenin temel amacı değildir; ama iĢletme çabalarının sonucunu gösterir ve iĢletmenin gelecek garantisidir. Kar yatırımcının belirsizlik riskini karĢılayan bir ödül olarak sermaye payının karĢılığıdır ve iĢletmelerin topluma katkı sağlama aracıdır. Bütçeye uygunluk boyutu ise, sadece gider merkezleri durumunda olan sosyal kurumlar için geçerli olan bir performans göstergesidir. ÇalıĢmaların planlara uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini gösterir ve bütçe kontrol teknikleri ile değerlendirilir (Akal, 2003: 6).

Ekonomiklik, eldeki kaynaklarla eriĢilmek istenen performans düzeyine mümkün olan en az kaynakla eriĢilmesini amaçlayan ve gelirle gider ya da üretim değeri (çalıĢma sonucu) ile maliyet arasındaki iliĢkiyi gösteren bir performans boyutudur (insanların en etken biçimde çalıĢtırılması, makinelerden en yüksek ölçüde yararlanılması).

Ekonomiklik = Üretimin Parasal KarĢılığı / Girdilerin maliyeti >1 (TaĢcıoğlu, 2006: 67).

2.5.2.9. Performans Göstergelerinin Bağıntıları

Etkenlik, verim ve verimlilik hep birlikte gerçekleĢtiğinde yüksek performansa ulaĢılabilir; ihtiyaç duyulan doğru ürünleri ve hizmeti, en iyi kalitede, mümkün olan en kısa sürede, en düĢük maliyete ve gereken miktarda üreten iĢletmeler ortaya çıkar. Kalite, karlılık, yenilik ve çalıĢma yaĢamının kalitesi gibi boyutlar da uzun dönemde

iĢletmenin sürdürülebilir baĢarıyı yakalaması için gerekli olan ve diğer üç boyutun varlığında daha etkili olurlar (Akal, 2003: 7).

Geleneksel olarak temel performans göstergesi verimliliktir. Verimlilik üretim olayının nicel değerini gösterir, her bir girdi ile ilgili bilgi verir. Etkenlik ise; iĢletme amaçlarının gerçekleĢme düzeyini belirler. Bu üç boyut arasındaki ayrımı Ģöyle açıklayabiliriz; verimlilik çıktılarla, verim etkinliklerle, etkenlik ise sonuçlarla ilgilidir.

Verim ve verimlilik arasında doğrusal iliĢki vardır. Ancak, verim ve verimlilik artar; ama etkenlik sağlanmayabilir ya da ne kadar verimli çalıĢılırsa çalıĢılsın eğer sonuçlar örgüt amacına yeterli katkıyı sağlamıyorsa etken olunmaz.

ġekil-2.2.‟de bu boyutların arasındaki bağlantılar gösterilmiĢtir. Esas performans göstergeleri etkenlik ve verimliliktir. Bunların varlığı karlılık, çalıĢma ve yaĢam kalitesinin oluĢmasına yardımcı olacaktır. Verimlilik elde edilen sonuçlar etkenlik ise bu sonuçları elde ederken iĢletmenin hedeflerine ne kadar ulaĢtığını gösteren kavramlardır.

ġekil-2.2.Performans Göstergelerinin Bağıntıları

PERFORMANS KAVRAMLARININ ĠLĠġKĠLERĠ ÇalıĢma YaĢamının Kalitesi ve Yenilik

B.Yollar A. Hedefler

ĠĢleri doğru yapıyor muyuz?

Doğru iĢleri mi yapıyoruz? Bu konuda görüĢ birliği var mıdır? Girdi DönüĢüm Çıktı Sonuç Kaynak: Akal; 2003:7