ÖNERİ OLARAK YAPILANDIRILAN KALİTE MALİYET SİSTEMİNİN GENEL YAPIS

3.5.1. Kalite Modeli

Tüm kalite maliyet modelleri incelenerek hepsinin olumlu ve olumsuz yanları belirlendiğinde PAF modelinin diğer modellerin tüm olumlu yönlerini barındırmakta olduğu görülmektedir. PAF modeli TKY’nin süreç odaklı anlayışını, Crosby modelindeki uygunluk uygunsuzluk maliyeti ayrımını, fırsat maliyetleri ve Taguchi modelinde sözü geçen müşteri memnuniyetsizliği, satış ve müşteri kaybı, itibar ve güven kaybı gibi görünmeyen maliyetlerin tümünü kapsamaktadır (Schiffauerova ve Thomson, 2005: 653).

Dolayısıyla araştırmada diğer modellerin bir bütünü gibi görünen PAF modeli kullanılmaktadır. PAF modeli; çağımızda en iyi bilinen, en çok kabul gören ve gerek üretim gerekse hizmet sektöründe kullanım alanı bulan bir kalite maliyet modelidir (Hwang ve Aspinwall, 1996: 269). İşletmeleri daha fazla önleme ve daha az değerlendirme odaklı kılarak kısa dönemde başarısızlık maliyetlerini azaltmaya yönlendirmesi (Öztürk, 2009: 437), kalite maliyetlerini dört gruba ayırarak kalite maliyetlerinin toplanması, analiz ve raporlanmasını kolaylaştırılması (Hwang ve Aspinwall,1996: 269), optimum kaliteye dikkat çekerek kalite ve kalite maliyetlerini dengelenmeye çalışması (Öztürk, 2009: 439) gibi avantajlarının fazla olması ve diğer modellerin sağladığı faydaların tümünü bir arada sağlaması araştırmada PAF modelinin tercih edilmesinde etkili olmuştur.

3.5.2. Kalite Maliyet Listesi

Kalite maliyetlerine ilişkin yapılacak çalışmayla ilgili olarak işletmeye Tablo- 14’deki liste gönderilerek listedeki maliyetlerden hangileriyle karşılaştıkları ve bunların tutarlarının ne kadar olduğu sorulmuştur.

Tablo 14: ZKDG İşletmesine Gönderilen Kalite Maliyet Kalemleri Listesi ÖNLEME MALİYETLERİ Kalite Planlaması Kalite Tetkiki Tedarikçi Değerlendirme Kalite Eğitimleri

Kalite İyileştirme ve Geliştirme

Kalite Gözden Geçirme ve Tasarımın Doğrulanması

Önleyici Bakım ve Kalite Değerlendirmede Kullanılan Ekipmanların Bakım ve Kalibrasyonları

Diğer (kalite verilerinin elde edilmesi ve analizi, süreç planlaması ve kontrolüne dair bütün harcamalar)

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME MALİYETLERİ

Girdi Kabul Muayenesi

Süreç Denetleme ve Test Maliyetleri Saha Performans Testleri

Muayene ve Test Sonuçlarının Analizi ve Raporlanması Saha Stoğu ve Yedek Parçaların Değerlendirilmesi Onaylar ve Faaliyet İzinleri

İÇSEL BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ

Hurda Maliyetleri

Yeniden İşleme Maliyetleri Yeniden Test Etme Maliyetleri Taşeron Hataları

İşçilik ve Zaman Kayıpları

Diğer İçsel Başarısızlık Maliyetleri (Ürün / hizmet tasarımındaki başarısızlık maliyeti, malzeme inceleme ve iyileştirme maliyetleri, başarısızlık analizi maliyetleri, bilgi eksikliği / kaybı maliyetleri, süreç değiştirme, ayıklama ve

verimsizlik maliyetleri, arıza-bakım maliyetleri, fiyat düşürme maliyetleri, donanım ve yazılımın yeniden tasarımı maliyeti)

DIŞSAL BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ

Şikâyetler

İade Edilmiş Mallar Uzlaşmalar

Kaybedilen Satışlar

Müşteri ile Temas Sağlama Maliyetleri Ürün Sorumluluğu

Diğer Dışsal Başarısızlık Maliyetleri (nakliye hasarları, geri dönen malzeme giderleri, kalitesiz üründen gelen cezalar, müşteri kaybı, müşteri itibarı ve ürün geri çağırma maliyetleri)

İşletmede bu maliyetlerden hangileriyle karşılaşıldığı ve tutarlarının neler olduğu Toplam Kalite Müdürü Fulya Süren tarafından tespit edilmiş, işletmeden gelen dönüş doğrultusunda daha önce Tablo-5’te gösterilen kalite maliyet listesine ulaşılmıştır.

3.5.3. Kalite Maliyet Kaynakları

Kalite maliyet verilerine direkt olarak ulaşmak zor olsa da muhasebe sisteminde yapılacak incelemelerle bu bilgilere ulaşmak mümkün olabilmektedir (Yükçü, 1999: 285). Daha önce de bahsedildiği gibi kalite maliyetleriyle ilgili bilgilere ulaşmak için (Arıbaş, 2006: 27; BS 6143-2, 1990: 4; Yükçü, 1999: 125); • Maaş bordroları,

• Üretim yerleri masraf raporları, • Hurda, israf veya iade raporları,

• Tekrar işlem ve düzeltme yetki formları, • Seyahat masrafları talep formları,

• Üretim veya hizmet maliyet bilgileri ve raporları, • Tamir, yenileme, bakım ve garanti raporları, • Denetim ve test kayıtları,

• Malzemeleri gözden geçirme kayıtları, • Uygunsuzluk raporları,

• Tasarım veya spesifikasyon değişim bilgileri, • Personel çalışma kartları,

• Direkt ilk madde ve malzeme (hammadde) ile endirekt ilk madde ve malzeme istek, satın alma ve teslim fişleri,

• Örgüt şeması, iş tanımları, bölüm bütçeleri, standart maliyetler, • İşletmenin hesap planı ve yevmiye defteri kayıtları,

• Müşteri şikâyet ve isteklerini gösteren belgeler, • Laboratuar raporları,

• Sipariş raporları gibi kaynaklardan faydalanılabilmektedir.

İşletmede yapılan araştırma sırasında istenilen kalite maliyet bilgileri Toplam Kalite Müdürü Fulya Süren tarafından tedarik edilmiş bu bilgilere ulaşmak için ise; • Faaliyet raporları,

• Bilançolar, • Gelir tabloları,

• Verilen eğitimler listesi,

• Müşteri şikâyetlerini gösteren belgeler, • Uygunsuzluğa ilişkin belgeler,

• Test kayıtları gibi belgelerden faydalanılmıştır.

Literatürde belirtilen veri kaynaklarından tekrar işleme ve düzeltme yetki formları, tasarım ve spesifikasyon değişim bilgileri gibi kaynakların tamamından araştırmada yararlanılamamasının nedeni bu tür kaynakların işletmede mevcut olmamasıdır. Bunun yanında üretim veya hizmet maliyet bilgileri, laboratuar raporları, maaş bordroları gibi kalite maliyetleriyle direk bağlantılı olmayan veri kaynaklarından da işletmenin gizlilik politikası gereği faydalanılamamıştır.

3.5.4. Kalite Maliyet Formları

İlgili kalite maliyet kaynaklarından gerekli verilere ulaşılabilmesi aşamasında veri toplama ve yorumlama aracı olarak bazı formalardan yararlanılmıştır. Tablo- 15’de; işletmeye hangi kalite maliyetlerine maruz kaldığını tespit edip işaretlemesi için gönderilmiş olan Kalite Maliyetleri Tanımlama Formu görülmektedir. Kalite maliyetlerini PAF modelini esas alarak sınıflandırmış olan formdan hangi kalite maliyetlerine maruz kaldığını işletmenin işaretlemesi ve tutarlarını belirtmesi istenilmiştir.

Tablo 15: Kalite Maliyetleri Tanımlama Formu DOKÜMAN NO KYSP / …………. REVİZYON NO 001 ZUMDİECK KONSERVE VE DONDURULMUŞ GIDA LTD. ŞTİ. KALİTE MALİYETLERİ TANIMLAMA

FORMU REVİZYON TARİHİ

15.02.2005