Ölçme-Değerlendirme:

PDÖ‟ de bilginin yapılandırılması geleneksel öğretim yöntemlerinden farklı olduğundan değerlendirme kriterleri de farklıdır. Öğrenciler, sadece yazılı ya da sözlü sınavlardaki sorulara verdikleri cevaplar oranında değerlendirilmezler. PDÖ‟ de öğrenciler, sadece sonuç olarak değil süreç içerisinde de değerlendirilirler bağımsız çalıĢma becerisi gibi kriterler de ölçme-değerlendirme çalıĢmalarına tabi tutulur.

Probleme Dayalı Öğrenmede Öğrencinin Rolü

Probleme dayalı öğrenme öğrenci merkezli bir öğrenmedir. Öğretmenin geleneksel öğretimdeki bilgi dağıtıcı rolü, probleme dayalı öğrenmede rehberliğe dönüĢmüĢtür. Probleme dayalı öğrenmede öğrenciler temel bilgi ve beceriler kazanmaktan daha çok düĢünmeyi, anlamayı, kendi öğrenmelerinden sorumlu olmayı ve kendi davranıĢlarını kontrol etmeyi öğrenirler.

Deveci, ye göre öğrencinin bu uygulamadaki görevi :

-Problemlerle baĢ etmeye çalıĢırlar.

-AraĢtırma ve problem çözme süreçlerine katılırlar. -ArkadaĢları ve öğretmeniyle iĢbirliği yaparlar.

-Problem durum ile ilgili bilgi toplar, problemin çözümü için öneriler getirirler.

-Grup çalıĢması sırasında, kendisinin ve arkadaĢlarının grup çalıĢmasına katkısını değerlendirirler.

Probleme Dayalı Öğrenmede Öğretmenin Rolü

Probleme dayalı öğrenme yaklaĢımında öğretmenin rolü geleneksel öğretmen rolünden farklıdır. Öğretmen, öğrenme süreci içerisinde öğrenenler için süreci kolaylaĢtıran, onları cesaretlendiren ve güdeleyen bir role sahiptir. (Korkmaz, 2004)

Kılınç; Probleme Dayalı Öğrenme‟ de öğretmenin rolünü genel bir bakıĢ açısı ile aĢağıda ki gibi maddelendirmiĢtir:

1. Problemin belirlenmesinde;

• Problem, açık ve anlaĢılır ifade edilmeli, yalın bir Türkçe kullanılmalıdır. • Problem, öğrencilerin ilgisini çekecek, merak uyandıracak nitelikte ve güncel olmalıdır.

• Problem, öğrencilerin yaĢına, ihtiyaçlarına ve sahip oldukları deneyimlere uygun olmalıdır.

• Problemin tek cevabı veya çözümü olmamalıdır. • Problem, iĢbirliğine olanak sağlamalıdır.

• Problem verilirken sadece temel bilgiler verilmeli, problem cümlesi bütün cevapları içermemelidir.

2. Öğretmen verdiği problem ile ilgili olarak konuya hâkim olmalı, gerekirse öğrencilerle birlikte öğrenmelidir.

3. Öğrencilere çeĢitli yollarla ( yazılı senaryolar, resim, drama, video, teyp v.b. ) problem sunulmalıdır.

4. Probleme dayalı öğretimde öğrenciler aktiftir. Öğrenciler problem çözücü ve öğrenenlerdir; öğretmenler ise öğrencilerin öğrenmesini yönlendiren “ biliĢsel rehber ” niteliğindedir. Öğretmenin bu stratejideki görevini iyi kavraması gerekir.

5. Problem verilmeden önce gerekli ön bilgilerin verilmesi yerinde olacaktır. Özellikle

küçük yaĢ gruplarında (9-14) ipuçlarının verilmesi ve problemin çözümünde yol gösterici soruların sorulması önerilmektedir.

6. Probleme dayalı öğrenmede problem verildikten sonra öğrencilere düĢünmeleri,bilgi toplamaları, tartıĢmaları için yeterli süre verilmelidir.

7. Öğrencilere kendi baĢlarına öğrenmelerini sağladıkları ve öğrenmelerini yapılandırdıkları rahat, gerilimsiz ve düzeyli bir öğrenme ortamı sağlanmalıdır.

8. Yapılacak deney ve aktiviteler için yeterli malzeme sağlanmalı, öğrencilere araĢtırmalarında yardımcı olmak amacıyla kütüphane, bilgisayar ve laboratuar bilgileri verilmelidir.

9. Öğrencilerin düzenleyeceği deneylerle ilgili olarak gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.

10. Problemin çözüm aĢamalarında öğrenciler cesaretlendirilmeli, tartıĢma ortamı sağlanmalı ve grup çalıĢması özendirilmelidir.

11. Öğretmen, öğrencileri uygun sayıda küçük gruplara ayırmalı ve sınıfı uygun bir Ģekilde düzenlemelidir. Probleme dayalı öğrenmede tavsiye edilen model öğrencilerin birlikte çalıĢabileceği ve tartıĢırken birbirlerini görebileceği “ çoklu grup düzeni ” modelidir.

12. Öğrenciler sahip oldukları bilgileri kendileri edinmeli ve bunları arkadaĢlarıyla paylaĢmalıdır. Gruplar arasında “çalıĢkanlar-zayıflar” gibi ayrımlar olmamalı, öğrenciler gruplara ayrılırken “denkleĢtirmeler” yapılmalıdır. Çünkü bu tür yeni bir yöntemle, öğretmenler geleneksel yöntemler sırasında kaybettiği öğrencileri yeniden keĢfedebilir.

13. Öğretmen rolünün sınıftan sınıfa ve konudan konuya değiĢeceğini bilmeli ve “esnek” bir rehberlik yapmalıdır.

14. Öğrencilerin birbirlerini küçük düĢürmelerine izin verilmemeli, öğrencilerin

ulaĢtıkları bilgi ve çözümlerde dürüst davranmaları istenmelidir.

15. Öğretmen, probleme dayalı öğretim sırasında iĢbirliğinden (collaborativizm), yapılandırmacılıktan (contractivizm), beyin fırtınasından (brainstorm), problem çözme yönteminden (problem solving), kendi kendine öğrenmelerden (selfdirected learning) ve bağlaĢımcı öğrenmeden (contextal learning) faydalanabilir.

16. Öğretmende öğrenciler gibi öğrenmeye istekli olmalıdır. Öğrencileri dikkatle izlemeli, uygun anlarda sorular sormalı ve öğrenci ilgisini sürekli yüksek tutmalıdır. 17. Probleme dayalı öğrenme ile elde edilen sonuçlar rapor Ģeklinde düzenlenmeli ve bu sonuçlar diğer öğrencilere sunulduktan sonra öğretmen tarafından değerlendirilmelidir. (Kılınç, 2007)

Hoffman ‟a göre PDÖ‟ de eğitim yönlendiricilerinin aĢağıdaki özelliklere sahip olması gerekmektedir:

-Her bir konu ve konularla iliĢkili olacak Ģekilde problemler geliĢtirmelidir, öğrencilerin karsılaĢtığı problemleri çözmek için ihtiyaç duyacakları bilgileri edinmede rehberlik etmelidir.

-Konuyu destekleyecek etkinlikleri bulmak için yardımcı olmalıdır. -Öğrenciler araĢtırmalarını yaparken onlara rehberlik etmelidir. -Öğrencilerin problem çözme sürecinde geliĢmelerini takip etmelidir.

(Kaptan&Korkmaz, 2001)‟ e göre ise öğretmen – öğrenci ve problem durumunun,

probleme dayalı öğrenme sürecindeki rolleri aĢağıdaki gibidir.

Çizelge: 1.2 Probleme dayalı öğrenme sürecinde öğretmen ve öğrenci rolleri.

ÖGRETMEN ( REHBER OLARAK) ÖGRENCĠ (PROBLEM ÇÖZÜCÜ OLARAK) PROBLEM (GÜDÜLENME HEDEFE ULAġMA ARACI OLARAK)

Model, rehberdir Etkin bir katılım sağlar. YapılandırılmamıĢtır.

Fikirleri sorgular Bilgiyi yapılandırır. Bireysel ihtiyaçlarla

uyumludur.

Öğrenmeyi yansıtır Bireysel ve grup

çalıĢmalarında sorumluluk alır. Gerçek yaĢamdan seçilmiĢtir. Öğrenenlerin düĢüncelerini ortaya çıkarır

Bilgiyi paylaĢır. Tek bir çözümü yoktur.

Öğrenci katılımını sağlar. Problemin tanımladığı rolü (bilim adamı, doktor, sanatçı vb.)üstlenir.

Formüle edilemez.

Grup dinamiğini oluĢturur. Açık uçludur.

Süreci yönlendirir öğrencilerin merakını

sağlayacak ve güdülenmesini kolaylaĢtıracak niteliktedir. Öğrenenle birlikte öğrenir.

Probleme Dayalı Öğrenmenin Yararları ve Sınırlılıkları

PDÖ; motivasyonu arttırır, gerçek yasama iliĢkin öğrenme ortamları yaratır, üst düzey düĢünebilme becerileri kazandırır ve öğrencilerin nasıl öğreneceklerini öğrenmelerini sağlar. (Torp ve Sage, 2002)

Saban , Stephien ve Gallanger‟a göre probleme dayalı öğrenmenin öğrenciye sağladığı faydalar:

Probleme dayalı öğrenme;

1. Öğrencilerin motivasyonlarını artırır.

2. Öğrencilerin öğrenmelerini gerçek hayatla iliĢkilendirir.

3. Öğrencilerin yüksek veya ileri düzeyde düĢünmelerini destekler. 4. Öğrencileri öğrenmeye teĢvik eder.

5. Öğrencilerin öğrenme sürecinde samimi olmalarını sağlar. 6. Öğrenciler arasındaki birlikteliği kuvvetlendirir.

Güngördü‟ye göre probleme dayalı öğrenmenin öğrenciye sağladığı faydalar:

1. Bilimsel metotlar aktif olarak öğrenilir.

2. Problemi çözme sırasında gerekli olan analiz, sentez ve değerlendirme gibi yüksek düzey biliĢsel ve düĢünme becerileri geliĢtirilir.

3. Öğrencilerin öğrenme için istekli ve meraklı olmasını sağlar.

4. Öğrencilerin öğrendiklerini sosyal yaĢamlarında kullanma yetenekleri geliĢir. Probleme dayalı öğrenme öğrencilerin “ Bu bilgileri niçin öğreniyoruz? ”, “ Daha sonra bize ne faydası olacak? ”, “ Gerçek hayatta kullanabilir miyiz? ” Ģeklindeki sorularına yanıt getirmiĢ olur.

5. Öğrencilerin sahip oldukları bilgi, deneyim ve becerilerin kullanılmasını ve geliĢtirilmesi sağlanır.

6. Öğrencilerin yüksek düzeyde düĢünmelerini destekler. Probleme dayalı öğrenme sürecinde öğrenciler, karmaĢık bir konu ya da olay hakkında daha çok öğrenmek için

çaba harcar. KarmaĢık yapılı problem senaryoları ise öğrencileri eleĢtirisel ve yaratıcı

düĢünmeye sevk eder. Öğrenciler çeĢitli problem durumlarına iliĢkin kabul edilebilir deliller sunarlar

7. Öğrenciler arasında iletiĢimi ve etkileĢimi arttırır.

8. Diğer kiĢilerin fikirlerini dinleme, farklı görüĢlere açık olma gibi demokratik kuralları öğretir.

9. Deney aletlerini kullanma becerisi kazandırır.

10. Öğrencilerin kendilerine olan güvenlerinin artmasına ve sorumluluk duygusunun geliĢmesine neden olur.

11. Öğrencilerin yaratıcı yeteneklerinin farkına varmaları sağlanır.

12. Probleme dayalı öğrenme sırasında yapılan hatalar ve bunların birlikte düzeltilmesi öğrenmeyi pekiĢtirir.

13. Kendi çalıĢmalarının bağımsız değerlendiricisi olmayı öğrenirler.

14. Öğrencilerin sosyal yaĢamda düĢüncelerini rahatça ifade etmelerini ve cesaret kazanmalarını sağlar.

15. Öğrencilerde söz konusu olaya “sahiplenme” ya da “sorumluluk alma” rolünü yükleyerek güdülemeyi sağlar.

16. Probleme dayalı öğrenmede öğrenciler kendi bildikleri bilgileri kullanmanın yanında baĢka kaynaklardan faydalanırlar, buldukları bilgileri analiz ederler, hipotez kurarlar, buldukları bilgileri test ederler, grup içindeki diğer arkadaĢlarıyla tartıĢarak onların bilgilerinden de faydalanırlar. Bu iĢlemler öğrencilere “öğrenmeyi öğretir”. Öğrenme hayat boyu süren bir süreç olduğundan hayatın ön aĢamalarında geliĢtirdikleri bu beceriler gelecekte daha baĢarılı olmalarını sağlar. (Güngördü, 2005)

Korkmaz ve Kaptan (2001) ise probleme dayalı öğrenme modelinin sınırlılıklarını aĢağıdaki gibi belirlemiĢlerdir:

-Öğretmenler öğrenenlerle birlikte öğrenen, rehber, süreci kolaylaĢtıran bir role sahip olsalar da sınıflarındaki otoriteyi ve gücü bırakmayı sevmezler. Bu yüzden öğrenme süreci için geçen zaman öğretim açısından güç olabilir.

-Öğretmenin yüklü sorumluluğu probleme dayalı öğrenme modelinin uygulandığı

sınıfta daha çok artabilir.

-Derste ilk kez sunulan problem durumlarını öğrencilerin çözmesi problemi çözmek için yeteneklerinin sınırlarını kestiremedikleri için daha uzun zaman alır.

-Probleme dayalı öğrenme modelinin uygulandığı sınıflarda içeriğin uygulanması geleneksel öğrenme yöntemlerinin uygulandığı sınıflara göre %20 daha uzun zaman alabilir.

Kılınç; PDÖ‟ nün sınırlılıklarını genel bir bakıĢ açısı ile aĢağıdaki gibi maddelendirmiĢtir;

1. Problemin uygulanacağı hedef kitle önemlidir. Problem bütün sınıfa uygulandığında acaba farklı ürünler elde edilebilir mi? Yoksa öğrenciler ders dıĢı zamanlarda birbirlerinden etkilenerek aynı ürünlere ulaĢmaya mı çalıĢır? Ģeklindeki soruların cevapları düĢünülmelidir.

2. Problemin zorluk derecesi önemlidir. Kolay bir problemde öğrenciler hedeflenen öğrenmelere kısa sürede ulaĢacak ve ilgileri bir süre sonra azalacaktır. Zor bir problemde ise öğrenciler zaman sıkıntısı yaĢayacak ve öğrenme sırasındaki rahat ortam bozulacaktır.

3. Probleme dayalı öğrenme uygulandığı zaman öğrenme ortamı sınıf olmaktan çıkar ve geniĢ bir alana yayılır. Yeterli laboratuar ve bilgisayar bilgisi verilmeyen öğrenciler sınırlı sonuçlara ulaĢacaktır.

4. Problemin uygulanacağı yaĢ grubu önemlidir. Özellikle küçük yaĢ gruplarında öğrenciler belirli araĢtırma durumlarında bilinçsiz davranabilir ve öğrenmeler amacından çıkarak kötü sonuçlar ortaya çıkabilir.

5. Problem, öğretmen tarafından iyi tanımlanmamıĢ olabilir. Öğrenciler öğrenilmesi istenen bilgilere değil de baĢka konulara yönelebilir.

6. Öğretmen verilen problem ile ilgili olarak yeterli bilgiye sahip olmayabilir. Bu durum öğrencilerin motivasyonunu azaltabilir.

7. Probleme dayalı öğrenmede gerekli deney malzemeleri ve okul dıĢında yapılan çalıĢmalar ile ilgili olarak öğrenciler arasında maddi anlamda farklılıklar oluĢabilir. 8. Probleme dayalı öğrenme günümüz müfredat programına göre zaman alıcı bir öğrenme stratejisidir. Hedeflenen amaçlara ulaĢılması için öncelikle zaman sorunu

olmayan bir müfredatın hazırlanması ve ilgili ders planlarının oluĢturulması

gerekmektedir.

9. Öğrencilerin kazandıkları bilgilerin değerlendirilmesi güçtür. Çünkü bazı çalıĢmalar tüm bir grupla, bazıları ise bireysel olmak üzere yapılır. Her problemin sonucunda değerlendirme metodu aynı olmamalıdır.

10. Öğretmen rehber niteliğini doğru uygulamayabilir. Öğrencilerin doğru ve yanlıĢlarına sık sık müdahale ederek öğrencinin kendi yapılandırmasını bozabilir.

11. Ülkemizde sınıf mevcutlarının fazla olması probleme dayalı öğrenme için en büyük engellerden biridir. Kalabalık gruplarda sınıf içi düzenin sağlanması, öğretmenlerin öğrencilerdeki davranıĢ değiĢikliklerini takip etmesi oldukça güçtür.

12. Grup içi çalıĢmalar sırasında öğrenciler arasında bazı anlaĢmazlıklar çıkabilir, bazı öğrenciler bilgilerini arkadaĢlarıyla paylaĢmak istemeyebilir veya bazı gruplarda birkaç çalıĢkan öğrenci tüm grubu yönlendirebilir. Dolayısıyla gruplar oluĢturulurken öğrencilerin çalıĢma durumları, sosyolojik özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. 13. Probleme dayalı öğrenme her konuya baĢarıyla uygulanmayabilir. Dolayısıyla öğretmenlerin farklı konularda farklı stratejileri kullanmaları durumunda baĢarı oranlarının artacağı Ģüphesizdir.

14. Bazı konularda verilen problemler çok geniĢ bir araĢtırma gerektirebilir. Böyle bir durumda konu parçalara ayrılmalı, sonuçta ise birleĢtirmeler yapılmalıdır. Aksi halde bütünsel bir öğrenme sağlanamaz.

Probleme dayalı öğrenme yöntemi, zengin bir materyal ve araĢtırma yöntemine ihtiyaç duyar. Etkili öğretmen, materyalleri iyi organize edecek, onları dağıtacak ve uygulayacak iĢlemler geliĢtirmelidir. Bu materyaller; deney malzemeleri, kâğıtlar, kitaplar vb. olabilir. Bunlar eğitim faaliyetine baĢlamadan önce hazırlanmalıdır. Aksi halde karıĢıklık yaĢanabilir. (ġenocak, 2005)

Probleme Dayalı Öğrenmede Kullanılan Problemin Özellikleri

PDÖ, öğrencileri, islenen konu ile ilgili olarak iyi yapılandırılmamıĢ bir problem veya bir karmaĢıklıkla yüzleĢtirir. Öğretmenler gerçek yasam problemlerini kullanırlar ve araĢtırma, soru sorma, öğrencilerin düĢünmesi gibi çabalarda bir rehber rolünü oynarlar. (Torp ve Sage, 1998)

1.PDÖ için seçilen problem yaĢam ile yakından iliĢkili olmalı ve öğrencinin ilgisini

harekete geçirmelidir.

2.Seçilen problemin tek yönlü bir çözümü olmamalı,farklı bakıĢ açılarını ortaya çıkarabilmelidir.

3. Problem grupla çözülmeye elveriĢli olmalıdır.

4.Öğrencinin önceki bilgileriyle bağlantılı ve onları destekler nitelikte olmalıdır.

5.Problem, öğrencinin zihinsel geliĢim düzeyine uygun, anlamlı ve öğrenciler arasında etkileĢime imkân tanımalıdır.

6. Problem, uygun görülen eğitim süresinde çözülebilecek sınırlıkta olmalı ve amaca uygun olmalıdır.

Probleme dayalı öğrenmeden beklenen etkililiğin sağlanabilmesi için, öğrencilere sunulan problemler üzerinde seçici davranmak ve bir problemin sahip olması gereken özellikleri göz önünde tutmak gerekir. Bu özellikler Ģöyle sıralanabilir; (Korkmaz, 2002)

Problem;

-Öğrencilerin ilgisini çekmeli, sunulan kavramların daha iyi anlaĢılabilmesi için öğrencileri güdülemelidir.

-Gerçek yasam ve konuyla iliĢkili olmalıdır.

-Öğrencilerin mantıksal, bilgiye dayalı ve gerçek kararlar vermesini gerektirmelidir. -Grubun her bir üyesi tarafından benimsenecek nitelikte olmalıdır.

-Etkili bir iĢbirliğini gerçekleĢtirmeye olanak sağlamalıdır. -Öğrencilerin ön yaĢantılarıyla iliĢkili olmalıdır.

Problem Senaryolarının Seçilmesi

Senaryolar günlük hayattan, gerçek ya da gerçeğe yakın olaylardan yola çıkılarak hazırlanan anlatımlardır. Senaryoların amacı; öğrencilerin tartıĢmaya katılması, düĢünce üretmesi, güdülenmesi gibi genel öğrenme atmosferi ve öğrenilenlerin hatırlanması, sentezlenmesi ve uygulanması gibi konularla ilgili olmalıdır. Öğrencilerin keĢfetmesi istenen ayrıntılar senaryoda yer almayabilir ya da bu

ayrıntılardan üstü kapalı söz edilebilir. Senaryo, gerçek olaylardan yola çıkılarak ya da

gerçeğe benzetilerek geliĢtirilen anlatımdır. Küçük öykücükler ya da birkaç kiĢi arasında geçen konuĢmalar Ģeklinde olabilir. (Açıkgöz, 2003)

Probleme dayalı öğrenmede, konuya ait problemler ve problemlerin nasıl çözüleceğine iliĢkin senaryoların yazılması önemlidir. ĠĢlenecek konu, öğrenciler ve öğretmenler tarafından analiz edildikten sonra, amaca uygun problemler, alt problemler ve bunlara bağlı olarak senaryolar geliĢtirilerek araĢtırılır. Ele alınan problem veya senaryoların amacı, öğrenciyi belirli süreçler içinde edinmesi istenen öğrenme hedeflerine ulaĢtırmaktır. (Dicle, 2002)

Probleme Dayalı Öğrenmede Değerlendirme

Probleme dayalı öğrenme, yapılan çalıĢmaların tümünü kapsayan bir değerlendirmenin yapılmasını gerektirir. Bunun için de iki tip çalıĢma yapmak gerekir. Bunlar; standart testler uygulamak ve öğrencilerin çalıĢmalarını gözlemek olarak ifade edilebilir. (Yaman, 2003)