Ödeme Emrine Karşı Hata Düzeltme ve Şikayet Yolu

Vergilendirme işlemlerinde, hesap ve vergilendirme hatası olarak ortaya çıkan kimi hataların giderilmesi amacıyla, VUK’un 116 ila 126. maddelerinde düzenlenmiş olan “düzeltme”, vergi uyuşmazlıklarının idari yoldan çözümü için başvulabilecek müesseselerden biridir.

Vergi hatası VUK'un 116. maddesine göre “vergiye mütaallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınmasıdır.”

Bu kanun hükmü ile vergi hatasının tanımı belirtilen şekilde yapıldıktan ve vergi hatası hallerinin de hesap ve vergilendirme hataları olduğu belirtildikten sonra, VUK'un 117. ve 118. maddelerinde de hesap ve vergilendirme hatası halleri sayılmıştır.

Buna göre; VUK'un 117. maddesinde belirtilen hesap hatalarını şu şekilde sıralayabiliriz:

289 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin De Geouffre de la pradelle Fransa kararında da; uygulanan usulün karmaşıklığı ve açık olmaması sebebiyle başvuru süresinin geçirilmesi, adil yargılanma, başka bir ifadeyle mahkemeye başvurma hakkının ihlali kabul edilmiştir.: Önder İHTİYAR, Kamu İcra Hukukunda Ödeme Emrine Karşı Dava, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul, 2011, s. 70.

85

“1. Matrah hataları: Vergilendirme ile ilgili beyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda matraha ait rakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş veya hesaplanmış olmasıdır.

2. Vergi miktarında hatalar: Vergi nispet ve tarifelerinin yanlış uygulanması, mahsupların yapılmamış veya yanlış yapılmış olması, birinci bentte yazılı vesikalarda verginin eksik veya fazla hesaplanmış veya gösterilmiş olmasıdır.

3. Verginin mükerrer olması: Aynı vergi kanununun uygulanmasında belli bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan fazla vergi istenmesi veya alınmasıdır.”

VUK'un 118. maddesinde belirtilen diğer vergi hatası olan vergilendirme hatalarını da şu şekilde sıralayabiliriz:

“1. Mükellefin şahsında hata: Bir verginin asıl borçlusu yerine başka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır.

2. Mükellefiyette hata: Açık olarak vergiye tabi olmıyan veya vergiden muaf bulunan kimselerden vergi istenmesi veya alınmasıdır.

3. Mevzuda hata: Açık olarak vergi mevzuuna girmiyen veya vergiden müstesna bulunan gelir, servet, madde, kıymet, evrak ve işlemler üzerinden vergi istenmesi veya alınmasıdır.

4. Vergilendirme veya muafiyet döneminde hata: Aranan verginin ilgili bulunduğu vergilendirme döneminin yanlış gösterilmiş veya süre itibariyle eksik veya fazla hesaplanmış olmasıdır.”

Vergi hatasının tanımı ve vergi hatası halleri bağlamında, ödeme emri aşamasındaki uyuşmazlıklar bakımından düzeltme yoluna gidilebilip gidilemeyeceği hususunda ise doktrinde ve tatbikatta görüş birliği yoktur.

Ödeme emrine karşı hata düzeltme yoluna gidilemeyeceği yönündeki görüşe göre; tahsil işlemi temel idari işleme bağlı bir işlem niteliğinde olup, bir tahsil işlemi olan ödeme emrinin temelindeki hukuki sakatlıkların tarh ve tahakkuk aşamasında ortaya konması gerektiği, bu nedenle, tahsil aşamasında belirginleşmiş bir borcun

86

alınması bahis konusu olduğundan, dava nedenlerinin bu aşamaya ilişkin olarak sınırlandırıldığı ileri sürülmüştür.²⁹⁰

Bu yöndeki bir Danıştay kararında, ödeme emrine karşı dava yolunu düzenleyen AATUHK'da ödeme emrine itiraz edilebileceğinin belirtilmesi, vergi hatalarının düzeltilmesine imkan veren bir hüküm ile VUK hükümlerinin bu aşamada kıyas yolu ile uygulanmasına hukuki olanağın bulunmaması gerekçeleri ile ödeme emrine karşı dava açılması halinde vergi hatalarının düzeltilmesi yoluna başvurulamayacağı vurgulanmıştır.²⁹¹

Aksi yöndeki görüşe göre ise, vergi hatalarından birinin varlığı halinde ödeme emri aşamasında da düzeltme yoluna gidilebilmelidir. Zira; düzeltme müessesesi vegi hatalarının varlığı halinde, hangi aşamada olursa olursa bu hataların düzeltilmesine imkan sağlar. Ayrıca; VUK'un 126. maddesi292 uyarınca, düzeltme zamanaşımı süresi içinde düzeltme yoluna haciz aşamasında, hatta tahsilatın yapılmasında sonra dahi gidilebilecek iken, ödeme emri safhasında bu yola müracaat edilemeyeceğini ileri sürmek de doğru olmayacaktır.²⁹³

Ödeme emrine karşı düzeltme yoluna gidilebileceği yönünde AATUHK'da hüküm bulunmaması, bu düzenlemenin VUK'da yapılmış olması, verginin henüz tahsil edilememiş olması ya da tarhiyat aşamasının geçmiş bulunması, ödeme emrine karşı düzeltme yoluna gidilemesini engellememelidir. Çünkü; düzeltme, vergi hatalarının ortadan kaldırılması amacına yönelik olup, vergi hataları da tarh, tahakkuk ve tahsil aşamalarının herhangi birinde yapılabilecektir. Dolayısıyla; tahsil aşamasına ilişkin

290 ÖNCEL/KUMRULU/ÇAĞAN, a.g.e., s.163., KUMRULU, a.g.m., s.662., TAŞ, Vergi Uyuşmazlıklarının İdari ve Yargısal Çözüm Yolları, Bursa, 1997, s.33.

291Danıştay 7. D., 02.04.1982 tarih ve E: 1980/1487, K. 1982/671.: AĞAR, “Vergi Yargısında Dava Konusu İcrai İşlem-II”, TBBD, S: 68, 2006, s.377.

292VUK'un 126. maddesi şu şekildedir. “114 üncü maddede yazılı zamanaşımı süresi dolduktan sonra meydana çıkarılan vergi hataları düzeltilemez. Şu kadar ki, düzeltme zamanaşımı süresi:

a) Zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı;

b) İlan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği;

c) İhbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183 sayılı Kanuna göre hacizin yapıldığı; Tarihten başlayarak bir yıldan aşağı olamaz.”

293Ateş OKTAR, Vergi Hukuku, 5. Bası, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2011, s.147.

87

olarak düzenlenen bir ödeme emrinde de vergi hatalarından birinin yapılması durumunda düzeltme yoluna gidilebilmelidir.

Dava açma süresi geçtikten sonra ödeme emrine karşı düzeltme bulunulması ve bu talebin reddedilmesi durumunda ne yapılacağına da değinilmelidir. Bu durumda ne yapılacağı VUK’un 124. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre,“vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanlar şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilirler. Bu madde gereğince il özel idare vergileri hakında valiliğe ve belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edilebilir”

2. ÖDEME EMRİNİN UNSURLARINDA HUKUKA AYKIRILIK