Ö8’in Sınıf içi Uygulamalarına Yönelik Gözlem Bulguları

Ö8 derslerini laboratuvar ortamında gerçekleştirmektedir. Ö8 derslerinde sorgulama süreçlerine orta düzeyde yervermektedir. Derslerinde en az yerverdiği sorgulama aşaması “model oluşturma” ve “yorum yapma’’ iken en fazla “tahminde bulunma” ve

“değerlendirme” aşamalarına yer verdiği görülmektedir. Ayrıca diğer öğretmenlerle kıyaslandığında “hipotez kurma” sürecine de önem verdiği söylenebilir (Bkz. Çizelge 4.2). Ö8’in sorgulama süreçlerine yönelik gerçekleştirdiği etkinlikler aşağıda aşama aşama ele alınmıştır:

Gözlem yapma

Ö8 gözleme yönelik etkinliklerini gösteri şeklinde gerçekleştirmiştir. Öğrencilere materyal, araç-gereç ve bilgi kaynakları sağlayarak, gözlem yapmaya yöneltecek ortamı sağlamıştır. Öğretmen gözlem sırasında sormuş olduğu sorularla kısmen nesneler ve materyaller arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirleme, sınıflandırma gibi etkinliklere yer vermiştir. Ö8 öğrencilere kısmen ilgilerini çeken, merak uyandıran bilimsel olgular sunarak gözlem yapmalarını sağlamıştır. Ayrıca Ö8 sınıf ortamında gösteri şeklinde yapılan etkinlik sürecinde öğrencilere sormuş olduğu sorularla bilimsel farkındalık kazanmalarında rehber olmuştur.

Şekil 4.22. Ö8’in Sınıf Ortamı Etkinlikleri

89

Plastik, metal ve tahta kaşıklar getirilmiş ve beherin içerisine konulmuştur. Bu etkinlik yapılmadan önce etkinliğe hazırlık yapılmıştır. Öğretmen burada öğrencilere materyal, araç-gereç ve bilgi kaynakları sağlayarak, gözlem yapmaya yöneltecek ortam hazırlamıştır.

Ö8: Hangi katı madde ısıyı daha iyi iletir?

Öğrencilerden metal ve tahta kaşık diyenler olmuştur.

Öğrenci: Tahta ısıyı iletir mi?

Ö8: Nasıl yani? Tahtayı da ısıttığımızda sıcak oluyor neden tahta için ısıyı iletmiyor diyoruz?

Öğretmenimiz gözlem sırasında öğrencilere soru sorarak bilimsel farkındalık kazandırmıştır.

Ö8: Tahta çubuk, demir çubuk uçlarına margarin sürüp margarinlerin üzerine de raptiye yerleştirip tahta ve metal çubuğu ısıttığımızda hangisinde bulunan raptiye daha önce düşer?

Öğretmen öğrencilere ilgilerini çeken, merak uyandıran bilimsel olgular sunarak gözlem yapmalarını sağlamıştır.

Plastik, metal ve tahta kaşıklar getirilmiş ve beherin içerisine konulmuştur. Beher içerisi sıcak su ile doldurulmuştur ve beher kenara konularak bir süre beklemeye alınmıştır. Burada ısı iletim-yalıtım konusu işlendiğinden ve konuyla alakalı deneylerde dokunma duyusu kullanıldığından dolayı kısmen de olsa öğretmen öğrencilerin duyularını kullanmaya yönelik etkinliklere yer verilmiştir. Ayrıca öğretmen konuyla alakalı birden çok bağımsız değişkene (tahta, demir, plastik kaşık vb.) yer verdiğinden dolayı öğrenciler için nesneler ve materyaller arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirleme, sınıflandırma, ölçme ve kanıt toplama gibi etkinliklere yer vermiştir.

Öğretmen akciğer modelini laboratuvar ortamında öğrencilerle birlikte yapmış ve öğrencilere öğretme-öğrenme sürecinde bu modelin yardımcı olmasını sağlamıştır.

Burada öğretmen öğrencilere materyal, araç-gereç ve bilgi kaynakları sağlayarak, gözlem yapmaya yöneltecek ortam hazırlamıştır. Kısmen de olsa bu model öğrencilerin ilgisini çekip öğrenciler için merak edilen örnek olmuş ve öğrencilerin

90

gözlem yapmasını sağlamıştır. Öğretmen solunum sırasında akciğer modelini kullanarak diyafram olarak sembolize edilen balonu aşağı çekerek ve sonra da bırakarak solunum olayında akciğerde meydana gelen değişiklikleri öğrencilere sormuştur. Böylece öğretmen kısmen de olsa gözlem sırasında öğrencilere sorular sorarak bilimsel farkındalık kazandırmıştır. Ayrıca yapılan akciğer modeli görselliğe hitap ettiğinden dolayı öğretmenin, öğrencilerin duyularını kullanmaya yönelik etkinliklere yer verdiği söylenebilir.

Soru Sorma

Öğretmen öğrencilere rahatlıkla soru sorabilecekleri hoşgörülü bir ortam sağlamış, fakat yeterince öğrencilerin soru sormalarını destekleyici durumlar sunmamıştır.

Ö8: Ev alırken alacağımız ev için güney cephe olsun derler. Bunun sebebi ne olabilir?

Öğretmen burada öğrenciye zihninde soru işareti oluşturacak bir durum sunmuştur.

Hipotez Kurma

Ö8 sormuş olduğu sorular ve sunmuş olduğu olaylarla öğrencilerin kendilerini sorgulayarak bilimsel farkındalık kazanmalarına rehber olmuştur.

Ö8: Nasıl yani? Tahtayı da ısıttığımızda sıcak oluyor neden tahta için ısıyı iletmiyor diyoruz?

Öğretmenin burada gözlem sırasında öğrencilere soru sorarak bilimsel farkındalık kazandırdığı söylenebilir.

Ö8: Demirin ucunda elimizi yakmasın diye plastiklerle kaplanıyor ve tornavidalarda demir kısmından gelen elektrik çarpmasın diye elimizle tuttuğumuz tarafı plastikten yapılıyor.

Öğrenci: O zaman elektrikteki iletken-yalıtkanlardan yola çıkarak ısı iletken ve yalıtkanları için genelleme yapabilir miyiz?

Öğretmen kısmen sınıfta örnek olay, senaryo ve problem durumları sunarak öğrencileri hipotez kurmaya yöneltir, öğrencilerde yansıtıcı düşünme becerilerinin kullanımına fırsat vermiş (önceki deneyimleri ile ilgili) ve öğrencilerin laboratuvar

91

ortamında gerçekleştirilebilir düzeyde hipotez kurmalarına rehberlik etmiştir.

Öğretmen öğrencilerin fikirlerine önem vererek aktif katılımlarını sağlamıştır.

Planlama-Araştırma

Yapılacak olan deneyler laboratuvarda öğretmen tarafından gösteri yöntemi şeklinde gerçekleşmiştir. Öğretmen deney yapma aşamasında öğrencilere sormuş olduğu sorularla öğrencilerde değişkenleri belirleme ve kontrol etme becerilerinin gelişmesine katkı sağlamıştır. Öğretmen öğrencilerin planlama-araştırma becerilerini geiştirecek ortamları yeterli düzeyde sağlayamamıştır. Sınıf ortamında dört haftalık süreçte iki tane gösteri deney yapmış öğrencileri planlama-aratırma konusunda yeteri kadar destekleyememiştir.

Plastik, metal ve tahta kaşıklar getirilmiş ve beherin içerisine konulmuştur. Öğretmen burada öğrencilerin keşfetmelerini sağlayacak deney malzemeleri, araç-gereçler sunmuştur. Beher içerisi sıcak su ile doldurulmuştur ve beher kenara konularak bir süre beklemeye alınmıştır. Öğretmen öğrencilere bu etkinliği yaparken neyi nasıl yapacaklarını anlattı fakat kendisi yapmıştır. Öğretmen öğrencilerin doğrudan kullanabilecekleri materyallerin, bilgi kaynaklarının ve deney malzemelerinin kullanımını göstermiş kısmen öğrencileri hipotezlerini test etmeleri için deney kurma ve uygun araçları belirlemeye sevk etmiştir. Ayrıca öğrencilerin araştırmada değişkenleri belirleme ve kontrol etme becerilerinin gelişmesine önem vermiştir.

Tahminde Bulunma

Ö8 sormuş olduğu sorularla öğrencilerin “tahminde bulunma’’ becerilerinin gelişmesine katkı sağlamış, öğrencilerin rahatlıkla tahminlerini söyleyebilecekleri hoşgörülü bir ortam atmosferi oluşturmuştur. Öğrencileri tahminde bulunurken sahip olunan ön bilgilerden yararlanma konusunda teşvik etmiştir.

Ö8: Soğuk havalarda verilen nefesi neden rahatlıkla görebiliriz?

Öğrenci: Nefesimiz sıcak, dışardaki hava soğuk oluyor.

Ö8: Sıcak hava soğuk havayla karşılaşınca ne olur?

Öğrenci: Yoğuşur.

92

Öğretmen kısmen öğrencileri tahminde bulunurken sahip olduğu ön bilgilerden ve eldeki verilerden yararlanması konusunda teşvik etmiştir.

Ö8: Egzersiz yaptığınızda neden hızlı nefes alıp veriyorsunuz?

Öğrenci: Kalbimiz hızlı atmaya başladığı için

Öğrenci: Kalbimiz hızlı atmaya başladığından kan basıncı artıyor o yüzden.

Öğrenci: Yoruluyoruz o yüzden.

Öğrenci: Kaslarımız yoruluyor. Daha fazla kan basıncı gerçekleşiyor.

Öğrenci: Enerji harcıyoruz. Daha fazla enerji harcadığımız için hızlı nefes alıp veriyoruz.

Öğretmen sorularıyla öğrencileri tahminde bulunmaları konusunda desteklemiştir. Her bir öğrencinin diğer öğrencilerin söylediklerine saygı duyduğu bir atmosfer ortamı sağlamıştır.

İletişim Kurma

Öğretmen ağırlıklı olarak öğretmen iletişimini ön planda tutmuş öğrenci-öğrenci etkileşimini sağlayan işbirlikli öğrenme durumlarına çok az yer vermiştir.

Öğretmen bir önceki derste öğrenilen kan grupları konusunun anlatımında sınıf ortamında bulunmayanlar için öğrenciler arasından birini seçerek kan gruplarını arkadaşlarına anlatmasını istemiştir. Kan gruplarını anlatacak öğrenciye de anlatım sırasında kan gruplarını şema ile oklar kullanarak göstermesini söylemiştir. Öğretmen böylece öğrencilere toplanan ve sunulacak verinin türüne uygun, izleyici için uygun sunum yöntemlerini seçmelerinde rehber olmuştur. Öğrencilerden tablo, grafik, çizelge, yazılar, çizimler, modeller ve resimlerle fikirlerini sunmalarını istemiştir.

Rh+

Rh- (Öğretmen Rh faktörünün yorumunu kendisi yapar.)

Şekil 4.23. Ö8’in Kan Grupları Farkındalık Etkinliği

93

Öğrenci kan gruplarının şemasını çizerken birkaç oku eksik göstermiştir ve eksik olan bu oklar öğretmen tarafından öğrenciye söylenmiştir. Öğretmen öğrencilerin fikirlerine önem vererek öğrencilere geri dönüt vermiştir.

Öğrenci Şekil 4.23’teki şemayı tahtaya çizerek arkadaşlarına kan gruplarını şemayı kullanarak anlatmıştır. Öğretmen kısmen öğrencilerin iletişim-etkileşim içerisinde bulunmalarını sağlayan işbirlikli öğrenme vb. gibi öğrenme ortamları sağlamıştır.

Öğretmenin öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilere konuyla alakalı sorular sorması öğrencilerin fikirlerine önem verdiğini göstermektedir.

Yorum Yapma

Ö8’in öğrencilerin “yorum yapma’’ becerilerinin gelişmesine yeterli düzeyde katkı sağladığı söylenemez. Sadece dört haftalık süreçte bir etkinlikte öğrenciden bilgilerini tahtaya şemalaştırarak aktarmasını istemiş, ayrıca sınıf ortamında yapılan iletkenlik deneyine yönelik bir soru sorarak öğrencilerin yorum yapmalarına fırsat vermiştir.

Öğretmen bir öğrencinin kan gruplarını arkadaşlarına anlatması olayında öğrencinin kan gruplarını tahtaya şemalaştırarak anlatmasını istemiş; öğrencileri tablo, grafik ve resim yoluyla verilerin yorumlanması için teşvik etmiştir.

Öğretmen öğrencilere ısı iletkeni deneyinde;

Ö8: Tahta çubuk, demir çubuk uçlarına margarin sürüp margarinlerin üzerine de raptiye yerleştirip tahta ve metal çubuğu ısıttığımızda hangisinde bulunan raptiye daha önce düşer?

Öğretmen burada öğrencilerin ne bulduklarını, nasıl açıklayacaklarını ortaya çıkaran açık uçlu sorular sormuştur. Öğrencinin elektrikteki iletken yalıtkanlardan yola çıkarak ısı iletken ve yalıtkanları için genelleme yapabileceğini sorması ile öğrencilerin elde ettiği tüm kanıtlarla açık, anlaşılır, özet bir şekilde sonuç çıkarmasını sağlamıştır.

94 Model Oluşturma

Öğretmenin sınıf ortamında öğrencilerle birlikte yapmış olduğu akciğer ve ısı iletimi deneyi ile oluşturulacak modelin duyu organına hitap etmesi için öğrencilere model olduğu söylenebilir. Ayrıca Ö8 oluşturulan modeldeki verilerin, açıkça yorumlanması ve kolaylıkla anlaşılmasını sağlayacak nitelikte olması için öğrenciye rehber olmuştur.

Değerlendirme

Öğretmen ders sürecinde model oluşturma, iletişim kurma, tahminde bulunma, soru sorma, gözlem yapma gibi becerilere yer vererek, öğrencilerde kısmen de olsa bilimsel sorgulama becerilerinin gelişmesine önem vermiştir.

Öğretmen ders sürecinde öğrencilere sorular yönelmiş ve öğrencilerinde kendisine soru sormalarına fırsat vermiştir. Öğretmen öğrencileri ders sürecinde derse katılım ve aktifliklerini gözlemlemiştir. Ö8 öğrencileri yalnızca soru-cevap yöntemi kullanarak derse aktif katılımlarını sağlamaya çalışmıştır. Bu sebeple Ö8’in geleneksel değerlendirme yöntemlerine ağırlık verdiği söylenebilir.

Öğretmen öğrencilerin önceki bilgilerini kullanmalarına fırsat vermiştir. Böylece kısmen de olsa analiz, sentez gibi üst düzey becerileri ölçmeye yönelik sorular kullanmıştır. Öğretmen 3. Derste yansıma kanunlarının düz ve pürüzlü yüzeylerde de geçerli olduğunu belirterek kısmen de olsa öğrencilerin analiz, sentez gibi üst düzey becerilerini ölçmeye yönelik sorular kullanmıştır.

Öğretmen 2 tane köşeleri çakışan düz ayna ve bu aynalardan birine ışın göndermiştir.

Öğrencilerden ışının aynalardan nasıl yansıdığını çizmelerini ister ve öğrencilerden birkaçı açıları dikkate almadan yansıyan ışınları çizmiştir. Öğrencilerin yapmış olduğu çizimlere baktıktan sonra öğrencilere yansıyan ışınları nasıl çizeceklerini göstermiştir.

Öğretmen öğrencilerin neler yaptıklarının yanı sıra, nasıl yaptıklarına da önem vermiştir.

95