Öğretmenlerin yöneticilerin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin algı düzeylerine ait bulgular aşağıda verilmiştir.
Şekil 5: Öğretmenlerin Yöneticilerin Kullandıkları Uzmanlık Gücüne İlişkin Algı Düzeyleri
Çok düşük Düşük Orta Yüksek Çok yüksek
13 50 154 260 169 2,0 7,7 23,8 40,2 26,2 Uzmanlık Gücü Kişi Yüzde
62
Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarından uzmanlık gücünü kullanma durumları 260 (%40.2) “Yüksek”, 169 (%26.2) “Çok yüksek”, 154 (%23.8) “Orta”, 50 (%7.7) “Düşük” ve 13 (%2.0) “Çok düşük” düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmen algılarına göre okul yöneticileri yüksek düzeyde uzmanlık güçlerini kullanmaktadırlar. Öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticileri uzmanlık gücünü yüksek düzeyde kullanmaları yöneticilerin öğretmenleri kişisel güçlerini kullanarak etkilediklerini söyleyebilmemize olanak sağlamaktadır. Başka bir ifade ile öğretmenler uzmanlık gücünün yüksek düzeyde kullanılması sonucu iş performanslarında olumlu bir etki sağlayacağını söyleyebiliriz.
Bu bulgu okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyumları arasındaki ilişkiyi inceleyen Yılmaz ve Altınkurt’un (2012), ilköğretim okulu yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen görüşleri Titrek ve Zafer’in (2009) bulgularıyla örtüşmektedir.
Şekil 6:Öğretmenlerin Yöneticilerin Kullandıkları Karizmatik Güce İlişkin Algı Düzeyleri
Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarından karizmatik gücü kullanma durumları 245 (%37.9) “Yüksek”, 156 (%24.1) “Çok yüksek”, 149 (%23.1) “Orta”, 63 (%9.8) “Düşük” ve 33 (%5.1) “Çok düşük” düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmen algılarına göre okul yöneticileri yüksek düzeyde karizmatik güçlerini kullanmaktadırlar. Öğretmenlerin görüşlerine göre okul yöneticileri kişisel güçlerden olan karizmatik gücü yüksek düzeyde kullanmaları öğretmenlere iş yaptırma ve verim alma yönünden etkisinin yüksek olduğu söylenebilir.
Çok düşük Düşük Orta Yüksek Çok yüksek
33 63 149 245 156 5,1 9,8 23,1 37,9 24,1 Karizmatik Güç Kişi Yüzde
63
Bu sonuç okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi inceleyen Altınkurt ve Yılmaz’ın (2012), öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ile okul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları arasındaki ilişkinin incelendiği Cömert’in (2014) bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Şekil 7: Öğretmenlerin Yöneticilerin Kullandıkları Ödüllendirme Gücüne İlişkin Algı Düzeyleri
Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarından ödüllendirme gücünü kullanma durumları 240 (%37.2) “Yüksek”, 161 (%24.9) “Çok yüksek”, 154 (%23.8) “Orta”, 72 (%11.1) “Düşük” ve 19 (%2.9) “Çok düşük” düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmen algılarına göre okul yöneticileri yüksek düzeyde ödüllendirme güçlerini kullanmaktadırlar. Okul yöneticilerinin güç kaynaklarından olan ödüllendirme gücünü kullanan yöneticilerin öğretmenleri örgütsel amaçlar için etkilerken makam güçlerinden olan çıkarın ön planda olduğu ödüllendirme gücüne başvurduklarını söyleyebiliriz. Okul yöneticileri okul örgütlerinin amaçlarını gerçekleştirmeleri için ödülü sıklıkla kullandıkları, bu sayede öğretmenlerin yapılan iş sonucunda onları tatmin edecek bir takım ürünlere yönelik beklentilerinin olacağı söylenebilir.
Bu bulgu alanyazında öğretmen görüşlerine göre yöneticilerin kullandıkları karizmatik güç düzeyinin yüksek olduğunu ortaya koyan bazı çalışmalar ile paralellik göstermektedir (Cömert, 2014; Altınkurt ve Yılmaz, 2012; Zafer, 2008)
Çok düşük Düşük Orta Yüksek Çok yüksek
19 72 154 240 161 2,9 11,1 23,8 37,2 24,9 Ödüllendirme Gücü Kişi Yüzde
64
Şekil 8: Öğretmenlerin Yöneticilerin Kullandıkları Yasal Güce İlişkin Algı Düzeyleri
Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarından ödüllendirme gücünü kullanma durumları 277 (%42.9) “Yüksek”, 198 (%30.7) “Çok yüksek”, 133 (%20.6) “Orta”, 29 (%4.5) “Düşük” ve 9 (%1.4) “Çok düşük” düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmen algılarına göre okul yöneticileri yüksek düzeyde yasal güçlerini kullanmaktadırlar. Okul yöneticileri öğretmenlere yönelik olarak iş yaptırmak için yasalar çerçevesinde makamdan gelen güçlerini yüksek düzeyde kullandıkları söylenebilir.
Okul yöneticileri tarafından yasal gücün yüksek düzeyde kullanılması öğretmenlerin iş tatminini, işe bağlılığını, yöneticilere karşı olan tutum ve değerlerini olumsuz olarak etkilemekte olduğu söylenebilir. Okul yöneticilerinin yüksek düzeyde yasal gücü kullanmaları okullarda çalışan öğretmenlerin yaratıcılıklarını engelleyerek onların makine sisteminde çalışmasını sağlamaktadır. Bundan dolayı makamdan kaynaklanan yasal gücün öğretmenler üzerinde yıkıcı bir etki gösterdiği söylenebilir. Ayrıca okul yöneticilerinin yasal güçlerini yüksek düzeyde kullanmaları onların makamdan ayrıldıkları takdirde ellerinde bulundurdukları güçlerini kaybedecekleri anlamına gelmektedir.
Bu bulgu alanyazında öğretmen görüşlerine göre yöneticilerin kullandıkları yasal güç düzeyinin yüksek olduğunu ortaya koyan bazı çalışmalar ile paralellik göstermektedir (Cömert, 2014; Yılmaz ve Altınkurt, 2012).
Çok düşük Düşük Orta Yüksek Çok yüksek
9 29 133 277 198 1,4 4,5 20,6 42,9 30,7 Yasal Güç Kişi Yüzde
65
Şekil 9: Öğretmenlerin Yöneticilerin Kullandıkları Zorlayıcı Güce İlişkin Algı Düzeyleri
Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarından ödüllendirme gücünü kullanma durumları 264 (%40.9) “Yüksek”, 183 (%28.3) “Çok yüksek”, 146 (%22.6) “Orta”, 38 (%5.9) “Düşük” ve 15 (%2.3) “Çok düşük” düzeyde ortaya çıkmıştır. Öğretmen algılarına göre okul yöneticileri yüksek düzeyde zorlayıcı güçlerini kullanmaktadırlar. Okul yöneticilerinin zorlayıcı gücü yüksek düzeyde kullanmaları öğretmenlerin okula olan bağlılıklarını azalttığı, çatışmalara sebep olduğu söylenebilir. Bu bulgu okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyumları arasındaki ilişkiyi inceleyen Yılmaz ve Altınkurt’un (2012) bulgusu ile örtüşmektedir.
Tablo 11. Öğretmenlerin Yöneticilerin Kullandıkları Örgütsel Güç Kaynaklarına İlişkin Algılarının Ortalama Puanları ve Standart Sapmaları
Değişkenler En Düşük En Yüksek S Uzmanlık gücü 1.00 5.00 3.67 .80 Karizmatik güç 1.00 5.00 3.59 .87 Ödüllendirme gücü 1.00 5.00 3.58 .84 Yasal güç 1.00 5.00 3.81 .74 Zorlayıcı güç 1.00 5.00 3.74 .79
Tablo 11 incelendiğinde öğretmenlerin okul yöneticilerinin örgütsel güç kaynaklarına ilişkin algıları en yüksekten düşüğe doğru şu şekildedir. Öğretmen algılarına göre en yüksek oranda yasal güç ( = 3.81), zorlayıcı gücü (X = 3.74), uzmanlık gücü (X= 3.67), karizmatik gücü ( = 3.59) ve ödüllendirme gücünü ( = 3.58) yöneticilerin kullandıkları ortaya çıkmıştır. Standart sapma değerlerine göre ise en homojen dağılımın karizmatik güçte (S = .87), en heterojen dağılımın ise yasal güce ilişkin algıda (S = .74)
Çok düşük Düşük Orta Yüksek Çok yüksek
15 38 146 264 183 2,3 5,9 22,6 40,9 28,3 Zorlayıcı Güç Kişi Yüzde
66
gerçekleştiği görülmektedir. Başka bir ifade ile öğretmenlerin yöneticilerin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarından karizmatik güce ilişkin algıları birbirine benzerken, yasal güce ilişkin algıları farklılaşmaktadır. Yöneticilerin kullandıkları güç kaynaklarının alt boyutu olan karizmatik güç boyutunda öğretmenlerin yöneticilerinden beklentilerinin empati becerisi, yaratıcılık, herkese eşit davranma, kaos ortamında sakin kalma, karar alırken görüş alma, saygılı olmaya ilişkin ifadeler bulunduğundan en homojen dağılımın bu boyutta olması beklenen bir durumdur. Bununla birlikte en heterojen dağılımın yöneticilerin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarından yasal güç boyutuna ilişkin algılarda görülmesi, farklı yöneticilerin kullandıkları yasal güce ilişkin tutum ve davranışlarının öğretmen algılarına göre farklılaşmasının sebep olduğu söylenebilir.