ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ YETERLİKLERİ
7
Şekil 13. Öğretmen Yeterlikleri (ISTE, 2018) 7. ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ YETERLİKLERİ
Ülkeler belirledikleri ekonomik, kültürel ve sosyal hedeflere ulaşabilmeleri için yetişmiş insan gücüne ihtiyaç duymaktadırlar. Eğitim ile belirlenen hedeflere ulaşabilmek için ise iyi bir planlamanın ötesinde, doğru uygulamaların gerçekleştirilmesiyle öğrencilerde beklenen değişimlerin yaratılması gerekmektedir.
Öğretmenlerin öğrencilerde beklenen gelişimi ve değişimi yaratabilmeleri için alan bilgisi, öğretim becerileri ile değerler ve tutumlar olmak üzere üç ana başlıkta toplanan temel yeterliklere sahip olmaları beklenmektedir (MEB, 2017). Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerinin gücünden yararlanabilen ve bu gücü problemlerin çözümünde kullanabilen bireylerin eğitimi için öğretmenlerin sahip olması gereken yeterlikler değişmekte ve gelişmektedir.
Mesleklerin, toplumların, sosyal ilişkilerin bilgi tabanlı olduğu günümüzde bilgi işlemsel düşünme herkes için önemli bir beceri olarak kabul edilmektedir. Yapılan araştırmalar bilgi işlemsel düşünmeyi ortalama bir kişinin sahip olması beklenen bir beceri olarak tanımlamaktadır (National Research Council, 2010). Dolayısıyla, bilgi işlemsel düşünme becerisinin ilk ve ortaokul düzeyinden başlayarak öğretilmesi önemlidir. Bu durum öğretmenlerin bilgi işlemsel düşünme becerisi konusunda desteklenmelerini gerektirmektedir. Öğretmenlerin sahip olması beklenen yeterliklerin neler olduğu ve öğretmenin rolünün nasıl olması gerektiğine dair öneriler Uluslararası Eğitimde Teknoloji Derneği (ISTE, 2018) altı ana başlık altında toplamıştır (Şekil 13).
1. Bilgi İşlemsel Düşünme (Öğrenen): Öğretmenlerin bilgi işlemsel düşünmeyi disiplinlerarası bir beceri olarak anlayarak uygulaması ve uygulamalarını sürekli geliştirmesi bu yeterlik altında tanımlanmaktadır. Öğretmenlerin bilgi işlemsel düşünme becerisinin temel bileşenleri olan ayrıştırma, soyutlama, örüntü tanıma, modelleme, değerlendirme ve algoritma tasarımı hakkında ve bilgisayar kullanımının insanları ve toplumları nasıl etkilediğine dair bilgi edinmesi önemlidir.
2. Eşitlikçi Lideri (Lider): Tüm öğrenciler ve öğretmenler, bilgi işlemsel düşünür olma yeteneğine sahiptir. Öğretmenler, sahip olduğu yeterlikler ile öğrencilerin farklılıklarını, farklı bakış açılarını birleştiren ve bu konuda ortaya çıkabilecek zorlukları yönetebilen kişidir. Öğretmen, sınıfındaki öğrencilerin bilgisayar öz yeterliğini sağlamalı ve bilgisayara yönelik olumlu tutum geliştirmeleri için çaba göstermelidir.
3. Bilgi İşlem Çerçevesinde İş birliği Yapan (İş birliği Yapan): Bu yeterlik, öğretmenlerin öğrencilerin farklı bakış açılarını ve becerilerini, daha iyi sonuçlar elde etmeleri için iş birliği içinde kullanmalarına odaklanır. Öğretmenler iş birliğine dayalı çalışmaların yürütülmesi için etkinlikleri düzenlemeli, araçları seçmeli ve öğretim ortamını tasarlamalıdır.
4.Yaratıcılık ve Tasarım (Tasarımcı): Öğretmenler, öğrencilerin kişisel fikirlerini geliştirmelerine izin vermeli, onların ilgi alanlarını ve deneyimlerini yansıtacak şekilde ürünler tasarlamalarına teşvik etmeli, yaratıcılıklarını bilgisayar becerileri ile birleştirecek ortamları oluşturmalıdır.
5. Bilgi İşlemsel Düşünmeyi Bütünleştirmek (Kolaylaştırıcı): Öğretmenlerin, bilgi işlemsel düşünmeyi temel bir beceri olarak görmeleri, her öğrencinin bilgi işlemsel düşünme becerilerinin geliştirilmesini desteklemesi gerekmektedir. Öğretmenler bilgi işlemsel düşünme becerilerini dersleri ile bütünleştirerek öğrencilerin öğrenme süreçlerini kolaylaştırmalıdır.
Yukarıda belirtilen yeterlikler ve diğer uluslararası kaynaklar (UNICEF, CSTA, OECD vb.) incelendiğinde öncelikli olarak öğretmenler, düşünme becerilerini öğrenebilmeleri için öğrencilerini desteklemelilerdir.
Öğretmenlerin ISTE tarafından tanımlanan beş role ek olarak, bilgi işlemsel düşünmeyi ve alt boyutlarını
ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ YETERLİKLERİ
7
Şekil 14. Öğrenci Standartları (ISTE, 2018)
Diğer yandan, günümüz öğrencilerinin sürekli gelişen teknolojilerin etkin olduğu bir hayatta yaşamaya hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Temel bir yaşam becerisi olan problem çözme, teknolojiyi bir araç olarak kullanıp geliştirilmelidir. Ayrıca öğrencilerin, teknolojinin yoğun olarak kullanıldığı iş gücüne girecekleri düşünülürse sahip olmaları beklenen yeterliklerin neler olduğu ve bunların nasıl kazandırılabileceğinin belirlenmesi önemlidir (Dede, 2010). Öğrencilerin kendilerini daha fazla ifade edebildikleri ortamların oluşturulması ve öğrenci odaklı bir öğrenme sürecinin tasarlanması için öğretmenlerde olduğu gibi, öğrenciler için de bazı yeterlikler belirlenmiştir.
Uluslararası birçok eğitim kurumu öğrencilerin kazanması beklenen yeterlikleri belirlemiştir. Bu çalışmalar öğretmenler için kuramsal çerçevenin oluşturulmasında iyi bir başlangıç noktası olmaktadırlar.
Benzer şekilde ISTE (2018) tarafından oluşturulan standartlar, öğrenci yeterliklerinin öğretim programı içinde nasıl yer alabileceği ve öğretmenler tarafından nasıl kullanılabileceğine dair somut örnekler sunmaktadır (Şekil 14).
1. Güçlendirilmiş Öğrenci: Öğrenciler, pedagojik bilgiden yararlanarak öğrenme hedeflerine ulaşmak için teknolojiden bir kaldıraç olarak destek alırlar.
2. Dijital Vatandaş: Öğrenciler, birbirine bağlı dijital dünyada yaşama, öğrenme ve çalışma haklarını, sorumluluklarını ve fırsatlarını tanırlar. Bu dünyada güvenli, yasal ve etik olarak hareket ederler.
3. Bilgiyi Yapılandıran: Öğrenciler bilgiyi oluşturmak, yaratıcı eserler üretmek ve anlamlı öğrenme deneyimleri oluşturmak için dijital araçları, eleştirel bir bakış açısıyla kullanırlar.
4. Yenilikçi Tasarımcı: Öğrenciler teknolojiyi problemleri tanımlayabilmek ve çözebilmek amacıyla yeni, kullanışlı veya yaratıcı çözümler oluşturmak için kullanırlar.
5. Bilgi İşlemsel Düşünür: Öğrenciler problemleri tanımlamak ve çözmek için teknolojinin gücünden yararlanarak stratejiler geliştirirler ve kullanırlar.
6. Yaratıcı İletişimci: Öğrenciler, amaçlarına uygun platformları, araçları, stilleri, formatları ve dijital ortamları kullanarak kendilerini yaratıcı bir şekilde ifade ederler.
7. İş Birliği Yapan: Öğrenciler dijital araçları kullanarak bakış açılarını geliştirmek ve başkalarıyla iş birliği yapmak için yerel ve küresel takımlarda etkin biçimde çalışırlar.
ISTE (2018) tarafından öğrenciler için belirlenen bu yedi standart incelendiğinde, teknolojinin ve dijital yeterliklerin iletişim, iş birliği, yaratıcılık, yenilikçilik, vatandaşlık ve bilgi toplumu gibi üst kavramlarla sıkı ilişkiler kurduğu görülmektedir. Öğrencilerin, problemleri çözebilmeleri ve çözümlerinde teknolojinin gücünden yararlanabilmeleri için bilgi işlemsel düşünür olmaları beklenmektedir. Böylece öğrencilerin mantık, değerlendirme, algoritma tasarımı, örüntüler, ayrıştırma ve soyutlama becerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir (Şekil 15).
ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ YETERLİKLERİ
7
Şekil 15. Bilgi İşlemsel Düşünür (The Barefoot Computing (n.d.))
Bilgi işlemsel düşünür olmanın boyutları incelendiğinde öğrencilerin teknoloji ile olan ilişkilerinde, düşünme becerilerinin önemi üzerinde durulduğu görülmektedir. Problemleri teknolojiden destek alarak çözebilmeleri için sahip olmaları gereken mantık, değerlendirme, algoritma tasarımı, örüntü tanıma, ayrıştırma ve soyutlama becerilerinin tüm bireylerde geliştirilmesi gerekliliği üzerinde durulmaktadır. Bu nedenle bilgi işlemsel düşünme becerisinin öğrencilere kazandırılabilmesi için öncelikle öğretmenlere kazandırılması gerekmektedir.