Öğretim Programında Kazanımların Aşamalı Sınıflaması (Taksonomi)

“Öğretim amaçlarının belirlenmesi ve analizi, öğretim sürecinin belki de en önemli aşamasıdır. Çünkü daha sonra yapılacak bütün planlar, belirlenen amaçlar ve bu amaçların analiz sonuçlarına göre yapılır.

Đyi bir amaç analizi, öğrencilerin bu amaçlara ulaşmaları için, hangi bilgi ve becerileri öğrenmeleri gerektiğini saptamak yanında, bu bilgi ve becerilerin nasıl öğretileceği, hangi ortamda öğretilmesi gerektiği, nasıl değerlendirileceği, hangi araç-gereçlere ihtiyaç duyulacağı, öğretim sırasında hangi noktaların vurgulanması gerektiği konularında da ipuçları sağlar.

Taksonomi: Đstendik davranışların basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, birbirinin ön koşulu olacak şekilde aşamalı sıralanmasına denir.

Taksonominin üst düzeyindeki davranışlar, bunlar için önkoşul olan alt düzey davranışlardan daha karmaşık olup, herhangi bir düzeydeki davranışın kazanılması bir alt düzeydeki davranışın kazanılmasına, bu da dönüşümlü olarak sonraki alt düzey davranışın kazanılmasına bağlıdır.

Bloom ve arkadaşları 1950’lerde yaptıkları çalışmalar sonucu, öğrenme ürünlerini bilişsel, duyuşsal ve devinişsel (psikomotor) olmak üzere üç alanda toplayarak tanımlamışlardır.

21

Kazanımların Taksonomisi

Bilişsel Alan Duyuşsal Devinişsel (Psikomotor)

Bilgi Alma Uyarılma

Kavrama Tepkide bulunma Kılavuz denetiminde yapma

Uygulama Değer verme Beceri haline getirme

Analiz Örgütleme Duruma uydurma

Sentez Bir değer bütünüyle

nitelenmişlik Yaratma

Değerlendirme

2.1.1.Bilişsel Öğrenmeler

Bilişsel öğrenmeler, zihinsel etkinliklerin ağırlıkta olduğu davranışları (bilgiyi tanıma ve hatırlama, onun üzerinde işlemler yapma, kavramlar, genellemeler, kuramlar geliştirme gibi) kapsar.

Bloom ve arkadaşları bilişsel öğrenmeleri altı kategoride toplamışlardır. Hiyerarşik bir yapı oluşturan bu öğrenme kategorileri basitten karmaşığa doğru şöyle sıralanmaktadır: Bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme.

Bilgi: Bilgi düzeyindeki bir davranış, ezber öğrenmeyi içerir ve olgular, ilkeler ve terimlerin hatırlanmasını gerektirir. Bu düzeyde hedeflerin kazanıldığına delil olabilecek bazı öğrenci davranışları şunlardır:

Gösterilen eşyaların isimlerini söyleme

Belirli bir nesneyi bir dizi nesne arasından seçip işaretleme

Bir kavramı tanımlama

Kavrama: Kavrama düzeyinde, öğrenciden önceden öğrendiklerini yeni bir biçimde, yeni bir düzenlemeyle sunması istenir. Bu düzeyde kazanılacak bazı öğrenci davranışları şunlardır:

Öğrenilen ilkelerin, olguların nedenlerini, nasıllarını belirtme

Bir nesneyi bir kategori içinde sınıflandırma

Đki nesneyi/olayı karşılaştırma

Bir kavramı kendi kelimelerini kullanarak tanımlama, özetleme, orijinal bir örnek verme.

Uygulama: Uygulama düzeyindeki davranışlar, daha önce öğrenilen kuramsal ifadeler ve genellemelerin yeni durumlarda kullanılmasıyla ilişkilidir. Bu düzeyde kazanılabilecek bazı öğrenci davranışları şunlardır:

Bir matematik problemini çözme

Bir görevi yerine getirme

Bir dizi kural ve yöntemleri kullanma

Önerilen bir is planının sonuçlarını tahmin etme

Analiz:

Bir problem, bütün ya da sistemin organizasyon ve yapısını tanıma

Problem, bütün ya da sistemi öğelerine ayırma

Bir problem, bütün ya da sistemin öğeleri arasındaki ilişkileri belirleme

Bir problem, bütün ya da sistemdeki kuram, ilke ve genellemeleri tanıma gibi davranışları içerir.

Sentez: Sentez, fikir ya da öğeleri belli ilişki ve kurallara göre birleştirip yeni bir bütün oluşturma yeteneğidir.

Öğrencinin problemle ilgili öğeleri düzenlemesi

Bir problem durumuyla ilgili bir çözüm önermesi

Farklı kaynaklardan bilgileri kullanarak kendine özgü bir ürün geliştirmesi davranışlarını kapsar.

23

Değerlendirme:

Belirli bir iş, metot, çözüm ya da ürünün değeri hakkında belirli ölçütler kullanarak yargıda bulunma

Belirli bir görüş ya da öneriyi eleştirme ya da savunma gibi davranışları içerir.

2.1.2. Duyuşsal Öğrenmeler (Tutumlar)

Duyuşsal öğrenmeler, bir nesne, bir olay, bir konuya karşı ilgi, tutum, tavır ve duygu gibi davranış eğilimleri içerir (tercih, hoşlanma ya da hoşlanmama, yaklaşma ya da kaçınma eğilimleri gibi).

Duyuşsal davranışlar genellikle belirli şartlar altında belirli seçimler yapma ve kararlar alma eğilimi olarak tanımlanırlar.

Duyuşsal amaçların bir başka özelliği, genelde öğretim sonunda değerlendirilmelerinin zor olmasıdır.

Duyuşsal öğrenmeler, bilişsel veya psikomotor davranışların kazanılmasını destekler. Duyuşsal öğrenmeler alma, tepkide bulunma, değer verme, örgütleme ve bir değer ya da değerler bütünüyle nitelenmişlik olarak beş kategoride toplanmıştır.

Alma:

Belirli bir fikir, olay ya da uyarıcıya dikkat etme

Bunlara karşı hoşgörülü olma

Belirli uyarıcıları diğerlerinden ayırarak seçme

Tepkide Bulunma:

Belirli uyarıcılarla ilgilenme

Onlara belli biçimlerde tepkilerde bulunma

Değer verme:

Bir davranış, olay ya da olguya önem verme

Bir değeri diğerlerine tercih etme

Örgütleme:

Farklı değerleri tutarlı bir değerler sistemi oluşturacak şekilde örgütleme

Bir değer ya da değerler bütünüyle nitelenmişlik

Özümsenen değerlerle tutarlı bir yaşam felsefesi ya da dünya görüşü geliştirme

2.1.3. Devinişsel (Psikomotor) Öğrenmeler

Psikomotor öğrenmeler, belirli fiziksel hareketlerin belli bir sıraya göre doğru, hızlı ve otomatik olarak yapılması sonucunda ortaya çıkan davranışları içerir.

Bir müzik aleti çalmak, bir torna makinesini çalıştırmak, daktiloda on parmak yazı yazmak gibi davranışlar psikomotor becerilere örnek olarak verilebilir.

Psikomotor öğrenmeleri kategorilere ayırmak için en çok kullanılan taksonomi, Simpson’un taksonomisidir. Simpson psikomotor öğrenmeleri algılama (yorumlama), kuruluş (hazırlanma), kılavuz denetiminde yapma, mekanizma (alışkanlık), karmaşık dışa vuruk faaliyet, uyarlama (değiştirme) ve yaratma olmak üzere yedi kategoriye ayırmıştır.

Algılama (yorumlama):

Hareketlerin farkına varma

Kuruluş (hazırlanma):

Bir motor hareket için zihinsel, bedensel ve duygusal yönden hazır olma

Bir becerinin nasıl yapıldığını izleme

Kılavuz Denetiminde Yapma:

Bir beceriyi, önce beceriyi yapan başka bir kişiyi taklit ederek ve daha sonra kendi kendine yaparak öğrenme

Mekanizma (alışkanlık):

Bir beceriyi kendi başına, hiç kimseden yardım almadan, istenilen hassasiyette yapma

Karmaşık dışa-vuruk faaliyet:

25

Uyarlama (değiştirme):

Önceden kazanılan becerileri, yeni durumlarda kullanma

Yaratma:

Yeni, orjinal bir motor davranış geliştirme (http://www.kpss10.com/hedeflerin-asamali- siniflandirilmasi-t240.0.html).”

Devinişsel öğrenmeler, belirli fiziksel hareketlerin belli bir sıraya göre doğru, hızlı ve otomatik olarak yapılması sonucunda ortaya çıkan davranışlar olduğuna göre çalgı eğitimindeki öğrenmelerin çoğu da devinişsel öğrenmelere dayanır. Araştırmanın amacında da belirtildiği gibi çalgı eğitimi ve çalgı eğitiminin alt kolu olan viyola eğitiminin etkili ve verimli olabilmesi için viyola dersi öğretim programındaki devinişsel kazanımlara ulaşılması çok önemlidir.