Özel Öğretim Kurumlarının Açmış Olduğu Kurslar( Dershaneler ) Yaygın eğitim kurumlarımızdan bir diğeri de özel öğretim kurumlarıdır.

Yaygın eğitim kurumlarında eğitimden yararlanmak isteyen kişi gelir durumuyla ve almak istediği eğitimle ilgili olarak bir tercih yapmaktadır. Çıraklık eğitim merkezleri ve halk eğitim merkezleri ücretsiz eğitim yapmaktadırlar. Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre eğitim veren dershaneler ve özel kurslar ise eğitim karşılığında ücret almaktadırlar. Çıraklık eğitim merkezleri ve halk eğitim merkezlerinin açmış oldukları

kurslarda, verilen eğitimin şekli, kurslara devam eden öğrenci sayısı, kurs sonrasında sertifika almak için girilen sınav ve devamsızlık gibi konularda birbirlerinden farklılıklar bulunmaktadır.

2.4.2.1.Özel Öğretim Kurumlarının Gelişimi

İnsanların öğrenme ihtiyacı, insanlık tarihi kadar eskidir. Eski çağlarda örgütlü bir öğretim sistemi olmadığına göre, ilk öğrenmeler bire-bir yöntemi ile gerçekleşmiştir. Daha sonra öğreticinin tek, öğrenenlerin birden fazla olması ile örgütlü öğretim sistemine (okullaşmaya) doğru gidilmiştir.

İnsanların daha çok öğrenme isteği duyması ise okul sistemi dışında ücretle ders alma "özel ders" ihtiyacını ortaya çıkartmıştır. Özellikle bazı sanat dallarında (müzik, resim gibi) eskiden beri bazı tanınmış isimlerden özel ders almak bir ayrıcalık olarak görülmüştür. Bu durum günümüzde de devam etmektedir. Okul yolu ile öğrenme sistemi geliştikten sonra da, daha çok öğrenme, daha iyi öğrenme isteği ile beraber, ücretle ders alma ihtiyacı gene devam etmiştir. Bununla da ücretli (paralı) öğretim yapan kurumlar, Türkiye'deki adıyla "Özel Öğretim Kurumları" doğmuştur. Bunların içinde yaygın eğitim kapsamındaki özel dershanelerin, Türkiye'deki geçmişi Cumhuriyet döneminden öncedir. 1915 yılında yayınlanan Mekatib-i Hususiye Talimatnamesi' yle özel dershaneler yasal statü içine alınmıştır.

Talimatname'nin içeriği, "Özel Okullar" ile ilgili olmakla beraber dershaneler hakkında da düzenlemeler vardır. Talimatname’nin 1. maddesinde; "... Bir veya birkaç fen, lisan veya sanat tahsiline mahsus olarak bu veçhile açılan dershaneler dahi mekâtibi hususiyeden maduttur." Ve yine 16. maddesinde ise "... Açılacak mekâtip hakkında hükûmeti mahalliye ve Maarif İdarelerince yapılması lâzımgelen tetkikat ve tahkikat salifüzzikir dershaneler hakkında işbu esaslar üzerine icra edilerek ruhsatnamesi ita kılınır" denilmektedir(www.öz-de-bir.com.tr)

Bu durumda, başlangıçta fen, lisan veya sanat öğrenimi için açılan ve bir "özel okul" gibi düşünülen Özel Dershaneler, 1965 yılından sonra daha çok takviye kursları şekline dönüşmüştür.

Özel Dershaneler bugünkü statülerine 08.06.1965 tarih ve 625 sayılı yasa ile kavuştu. Bu tarihten sonra, merkezi sınavların da yaygınlaşması ile özel dershanelerde de gelişmeler oldu. 1970'li yıllarda, illerin yarısından fazlasında özel dershane vardı (www.öz-de-bir.com.tr).

12 Eylül 1980 ihtilâlinden sonra özel dershanelerin kapatılması gündeme geldi. 1981 yılından 1983 yılına kadar konu kamuoyunda tartışıldı. 1983'te özel dershanelerin kapatılması ile ilgili bir yasa tasarısı kurucu mecliste gündeme getirildi. Uzun tartışmalardan sonra yasa tasarısı reddedildi. Ancak Milli Güvenlik Kurulu bu kararı veto ederek, 625 sayılı yasanın bazı maddelerini değiştirerek 16.06.1983 tarih ve 2843 sayılı yasayı kabul ederek, özel dershanelerin bu yasanın yürürlüğe giriş tarihinden bir yıl sonra, yani 31.07.1984 tarihinden itibaren kapatılmasına karar verdi (www.öz-de-bir.com.tr).

1983 yılında yapılan seçimlerde bu konu yeniden tartışmaya açılmıştır. O sıralarda Türkiye genelinde faaliyet gösteren 174 özel dershanenin, tasfiye işlemleri de başlamıştır. Diğer taraftan da kapatma işleminin haksızlığını dile getirmek için dershaneler bir araya gelmişlerdir.Bunun üzerine özel dershanelerin faaliyetlerini sürdürmesini sağlayan, 11 Temmuz 1984 tarih ve 3035 sayılı yasa kabul edilmiştir. Bu yasa ile yine 625 sayılı özel öğretim kurumları yasasının bazı maddeleri değiştirilmiş ve bir yıl önce 2843 sayılı yasa ile getirilen kapatma hükmü iptal edilmiştir. Böylece özel dershaneler fiilen kapanmadan (kapanmalarına 20 gün kala çıkan 11.07.1984 tarih ve 3035 sayılı yasa ile) faaliyetlerine devam etme olanağı bulmuşlardır (www.öz-de-bir.com.tr).

3035 sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte, yasa hükümleri gereğince özel dershanelerle ilgili olarak pek çok yönetmelik, yönerge ve genelge yayınlanmaya başlanmıştır (www.öz-de-bir.com.tr) .

Türk Milli Eğitim Sistemi içinde gerçek yerini almaya başlayan özel dershaneler, hızlı bir gelişme süreci içine girmişlerdir. Bu süreç içerisinde, özel dershanelere kimlik kazandırmak amacıyla kısa adı ÖZ-DE-BİR olan Özel Dershaneler Birliği Derneği ve kısa adı ÖZKURDER olan Özel Kurslar Derneği kurulmuştur. Özel dershaneler ve dershaneler bünyesinde açılan mesleki ve teknik

özel kurslar hem nicelik olarak hem de nitelik olarak gelişmeye devam etmiştir. 1984 yılında 174 olan özel dershane sayısı bugün 4000'e yaklaşmış ve tüm Türkiye'de faaliyet göstermektedirler(www.öz-de-bir.com.tr).

2.4.2.2.Özel Öğretim Kurumlarının Amaçları ve İşleyişleri:

Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 27 nci maddesine dayanılarak hazırlanan Milli Eğitim Bakanlığı Özel kurslar Tip Yönetmeliği ile Özel Kursların amaçları, işleyiş ve kuruluş esasları düzenlemeye tabi tutulmuştur. Bu yönetmeliğin 6. maddesine göre; “ Kursun amacı, Türk Millî Eğitiminin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak kişilerin; sosyal, kültürel ve meslekî alanlarda bilgi, beceri, yetenek ve deneyimlerini geliştirmek veya isteklerine göre serbest zamanlarını değerlendirmektir” .

Bu kanunla düzenlemeye tabi tutulmuş olan dershanelerin amaçları daha farklıdır. Okuldaki eğitime parelel olarak yürütülen tamamlayıcı ve pekiştirici bir öğretim faaliyeti sunulmaktadır. Okullarda uygulanan programların varsa eksiğini tamamlamakta, yoksa verileni pekiştirmektedir. Bunu yaparken okulların veremediği teknik yapılanmayı sağlamakta, benimsetmekte ve başarıya yönlendirmektedir (www.öz-de-bir.com.tr). Özel dershanelerde kavramaya yönelik bir öğretim vardır denilebilir. Test uygulamaları ile pekiştirmeye yönelik eğitim verilir. Özel dershaneler programlarını uygularken planladığı öğretimi kesintisiz ve metodolojik olarak yürütür. Bu öğretim şeklinin ezber eğitimi ön plana çıkarması sebebiyle eleştirilere neden olduğu söylenebilir.

Özel Kurslar ise; dershaneler bünyesinde veya tamamen özel kurs adı ile açılmaktadır ve dershane eğitiminden farklı bir amaca hizmet etmektedir. Özel kurslar, herhangi bir meslek veya sanat eğitimi vermek amacını gütmektedir. Daha önce kursiyerin bu eğitimi almış olmasının veya olmamasının bir önemi yoktur. Bilgi pekiştirme veya tamamlama amacına değil ilk kez öğretme amacına yönelmektedir denilebilir.

Türkiye genelinde yaklaşık 1500 civarında mesleki, teknik, ve yabancı dil eğitimi veren kurs bulunmaktadır. Özel Kurslar için yapılan yatırımlar 12 milyar YTL

olup, 16.200 kişi çalışmaktadır ve bu kişilerin % 90’nını yüksek öğrenim görmüş mezunlar oluşturmaktadır (Alpan,2002,s:1).

Kurslarda uygulanan programlar, meslek ve sanatın gerektirdiği niteliklerde ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın onayı ile yürütülmektedir. Bakanlık müfettişleri ile de denetimi yapılmaktadır. Kurs sona erdikten sonra yapılan sınav sonrasında ise kursiyerlere Milli Eğitim Bakanlığı onaylı sertifika verilmektedir. (Ek-1)

2.4.2.3. Özel Kursların Sağladığı Yararlar

Özel kurslar toplumun ihtiyaçları doğrultusunda ortaya çıkmış ve yine toplumu ihtiyaçları doğrultusunda hızla artarak eğitim sistemimizdeki yerini almıştır. Kursiyerler özel kurslara gitme tercihini kendi istekleri doğrultusunda ve belirli bir ücret karşılığında yapmaktadırlar. Özel kursların topluma ve bireye bir takım yararları bulunmaktadır. Bunlar;

- Kursiyerlerin bir meslek veya sanatla ilgili gerekli bilgi ve becerileri edinmesini sağlamak,

- Ülke ekonomisinde istihdam yaratmak,

- Kursiyerlere sertifika sahibi olma şansı vererek iş imkanı doğurmak, - Meslek edinme arzusuyla gelmeyen kursiyerlere ise hobi yaratmak,

- Kursiyerlerin kısa süre içinde eğitim almalarını ve sertifika sahibi olmalarını sağlamaktadır.

- Öğreticilerin daha fazla donanımlı olmasını sağlamak,

Özel kursların kursiyerlere, öğretici personele ve topluma yararları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra eğitimde fırsat eşitliğini bozduğu yolunda da çeşitli eleştirilere hedef olmaktadır.