Öğrenen Örgüt

Öğrenen örgüt kavramı, örgütsel öğrenme kavramından farklıdır. Öğrenen örgüt, bir örgüt tipi olup; örgütsel öğrenme ise örgütlerdeki öğrenme faaliyetleri ve süreçleridir. Öğrenen örgüt, bazen sürekli değişim, uyum, gelişme ve/ veya öğrenme süreçleri olarak tanımlanırken; örgütsel öğrenme, örgütü öğrenen örgüt olmaya götüren süreçlerdir (Seymen ve Bolat, 2002: 125- 126).

2.5.1.Öğrenen Okul Düşüncesi

Öğrenen okul düşüncesi, önemi gittikçe açığa çıkan bir kavramdır ki, öğrenme oryantasyonu dikkate alınarak, okullar yeniden oluşturulabilir, herhangi bir emir ve komut alınmadan ve ayarlamaya ihtiyaç duyulmadan sürekli olarak yenilenebilir. Senge (1993: 14) öğrenen örgütü, “geleceğini oluşturmak için kapasitesini sürekli olarak genişleten örgüt” olarak tanımlamıştır.

Öğrenen bir okulda geleneksel olarak birbirinden şüphelenebilen insanlar (ebeveynler, öğretmenler, eğitimciler ve yerli iş adamları, yöneticiler ve sendika üyeleri, okulun içindeki ve dışındaki insanlar, öğrenciler ve yetişkinler), okul sisteminin geleceğinde ortak alanlarını fark ederler ve bir şeyleri birbirlerinden öğrenebilirler.

Eğitimde öğrenen örgüt yaklaşımı, insanların birbirleriyle çalışmaları ve konuşmalarından daha fazla bir şeydir. Şimdiye kadar öğrenen örgütler olarak yeniden oluşturulmuş okulların uygulamasında okulların yüzlerce okul ve binlerce insan arasından iki yüzyıldan daha fazla deneyim toplanmıştır (Senge ve diğ., 2000: 5).

Öğrenen örgüt araştırması, doğada normatif bir yapı sergilemekte ve bu temel varsayımla, örgütün öğrenmesi proaktif müdahaleler/girişimler vasıtasıyla oluşturulabilir (Edmondson ve Moingeon, 1998: Akt. Ngwenya-Scoburgh, 2009:2). Bu

yaklaşım, kollektif öğrenmeyi kolaylaştıran örgüt içine özel sistemleri, ilkeleri ve özellikleri tanımlamayı göstermektedir.

Senge (1993),başarılı öğrenen örgüt için beş temel bileşeni içeren beşinci disiplini amaçlayarak öğrenen örgütle ilgili temel varsayımı biçimlendirmiştir (Song, Joo, ve Chermack, 2009: 46):Sistemler düşüncesi, kişisel hakimiyet, zihni modeller, paylaşılmış/paylaşılan vizyon, takım öğrenme.

2.5.1.1.Kişisel Hakimiyet

(Bireysel İsteği/ Arzuyu ve Farkındalığı Geliştirmek)

Kişisel hakimiyet, uygun kişisel vizyon imajınızı ifade etme uygulamasıdır- Yaşamınızda oluşturmayı en çok istediğiniz sonuçlar- bununla birlikte, bugünkü yaşamınızın şu andaki gerçekliğinin gerçeklik değerlemesi. Eğitimle uğraşan kişiler, başlangıçta beş disiplini öğrenmeye başladıklarında sıklıkla kişisel hâkimiyeti vurgulamaya başladılar. Onlar sınıfta, okullarda ve toplumda onun kapasitesinin farkındalar. Onlar biliyor ki, öğrenen insanın kendi gayreti, ilgisi ve merakı olmadan, herhangi bir süregelen tarzda bir ortamda öğrenme gerçekleşmez (Song ve diğ., 2009: 59).

2.5.1.2.Paylaşılmış Vizyon

Geleceğe yönelik olarak paylaşılan resimlerin ortaya çıkarılması olarak da düşünebileceğimiz paylaşılmış vizyon, örgütteki tüm bireylerin ortak bir kimlik etrafında birleşmesine vurgu yapar.

Paylaşılan vizyonun uygulaması, “geleceğe yönelik paylaşılan resimleri” ortaya çıkarma becerisiyle ilgilidir. Bu resimler, yalın kat itaat duygusu yerine gerçek bağlanmayı ve görev almaya teşvik eder. Bu disipline hâkim olan liderler, ne kadar yürekten duyulursa duyulsun, bir vizyonu dikte etmeye çalışmanın ne kadar amaç dışı sonuçlar doğurduğunu öğrenirler (Senge, 1993:18). Senge’ye göre, gerçek (sahici) bir görme gücü (vision) varsa (çok bilinen vizon ifadesinin/bildiriminin karşıtı olarak), insanlar kendilerine öyle söylendiği için değil, kendi istedikleri için kendilerini aşar ve öğrenirler.

2.5.1.3.Zihni Modeller

(Düşünüş kaynaklarımızın yüksek farkındalığını oluşturmak)

Derinlemesine düşünme ve sorgu becerileri disiplini olarak tanımlanan bu disiplin, tutum ve algıların farkındalığını/ bilincini geliştirmek etrafında odaklanmıştır. zihni modellerle çalışmak, şu andaki/ mevcut gerçekliğinizi daha açık ve dürüstçe tanımlamaya yardımcı olabilir. Bu nedenle eğitimdeki çoğu zihni model sıklıkla tartışılamaz ve öğrenen bir okul için kritik eylemlerden birini ortadan kaldırmak, tehlikeli ve bozulmuş konuları güvenli ve verimli bir şekilde konuşma yeteneğini geliştirmektir.

Sistem düşüncesi, zihni modellerle etkili bir şekilde çalışmak için eşit ölçüde öemlidir. Çağdaş araştırmalar, zihni modellerimizin çoğunun kusurlu olduğunu göstermektedir. Kritik geri besleme ilişkilerine sahip değiller, zamandaki gecikmeleri yanlış değerlendiriyorlar ve çoğu kez göze görünür veya belirgin olan değişkenler üzerinde odaklaşırlar. Bu kusurların kavranması, yaygın zihni modellerin nerede en zayıf olduklarının ve nerede etkili kararlar için yöneticilerin zihni modellerinin “yüzeye çıkarılmasından” fazlasının gerekeceğini görmeye yardımcı olur.

Pratik bir yönetim disiplini olarak zihni modelleri hızlandıracak olan bir örgütün her tarafında kullanılan bir “genel yapılar” kütüphanesi olacaktır (Senge, 1993: 224).

2.5.1.4.Takım Öğrenme

Bu, bir grup etkileşimi disiplinidir. Takım halinde öğrenme, hizalanma ve bir takımın üyelerinin gerçekten arzuladığı sonuçları yaratma kapasitesini geliştirme sürecidir. Takım halinde öğrenme, ortak vizyon geliştirme ve kişisel ustalık disiplinleri üzerine kurulur. Çünkü yetenekli takımlar yetenekli bireylerden oluşur. Ortak vizyon ve yetenek tek başına yeterli değildir. Yetenekli bireylerden oluşan ve bir süre için aynı vizyonu paylaşıp da, öğrenmeyi öğrenemeyen takımların sayısı da fazladır (Senge, 1993: 257).

Senge (1993: 257), takım öğrenmenin önemini şöyle belirtmiştir: “ Bir düzeyden sonra bireysel öğrenme, örgütsel öğrenme için pek de önemli değildir. Bireyler sürekli olarak öğrenirler, ama yine de bir örgütsel öğrenme ortaya çıkmaz. Ama takımlar öğrenirse, tüm örgüt içinde öğrenme için bir mikrokozm (küçük evren) haline gelirler. Kazanılan içgörüler eyleme dönüştürülür. Geliştirilen beceriler başka bireylere ve

takımlara propaganda yapabilir. Takımın başarıları örgütün tümü için birlikte öğrenme standardını belirleyebilir”.

2.5.1.5.Sistemler Düşüncesi/ Düşünüşü

Bu disiplinde insanlar, bağımsızlık ve değişimi daha iyi anlamak için öğrenirler ve bundan dolayı eylemlerinin sonuçlarını biçimlendirmeyi zorlamayla daha etkili ilgilenirler. Bu düşünce yaşamın bağlantısallığını giderek daha fazla duyumsamaya ve parçalardan çok bütünü görmeye teşvik eder (Senge, 1993).

2.6.Tükenmişlik, Öğrenilmiş Çaresizlik, Öz-Yeterlik ve Örgütsel Öğrenme