7. BULGULAR VE TARTIŞMA
7.2 Öğrencilerin ve Annelerinin Yiyecek Satın Alma Davranışları
7.2.7 Öğrencilerin Yiyecek Satın Aldıkları Yerlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.7’de öğrencilerin yiyecek satın aldıkları yerlere ilişkin bilgiler incelenmektedir
Tablo 7.2.7 Öğrencilerin Yiyecek Satın Aldıkları Yerlere Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Erkek Kız Toplam
Yiyecek Satın Alma Yeri f % f % f %
Süpermarket / Bakkal 67 78,8 70 82,4 137 80,5
Okul Kantini 15 17,6 14 16,5 29 17,0
Seyyar Satıcı 3 3,5 1 1,2 4 2,5
Toplam 85 100,0 85 100,0 170 100,0
χ²=1,10 P=0,57 SD=2
Erkek ve kız öğrencilerin sırasıyla süpermarket ve bakkal(%78,8, %82,4), okul kantini(%17,6, %16,5), seyyar satıcıdan(%3,5, %1,2) yiyecek satın almaktadır. Öğrencilerin büyük çoğunluğunun(%80,5) süpermarket ve bakkaldan yiyecek satın aldıkları görülmektedir(Tablo 7.2.7).
7.2.8 Öğrencilerin Yiyecek Satın Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Kuralları Öğrendikleri Kaynaklara Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.8’ de ankete katılan ilköğretim öğrencilerinin yiyecek satın alırken dikkat edilmesi gereken kuralları öğrendikleri kaynaklara ilişkin bilgiler incelenmiştir.
Tablo 7.2.8 Öğrencilerin Yiyecek Satın Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Kuralları Öğrendikleri Kaynaklara Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Erkek Kız Toplam
Yiyecek Satın Alma Kurallarını Öğrenme
Kaynağı f % f % f %
Ebeveyn 63 74,1 67 78,8 130 76,5
Öğretmen 16 18,8 10 11,7 26 15,3
Kitle Đletişim Araçları 5 5,8 6 7,0 11 6,5
Arkadaş 1 1,1 2 2,3 3 1,8
Toplam 85 100,0 85 100,0 170 100,0
χ²=1,93 P=0,58 SD=3
Erkek (%74,1) ve kız(%78,8) öğrencilerin büyük bir çoğunluğu yiyecek satın alırken dikkat edilecek kuralları ebeveynlerinden öğrendikleri saptanmıştır. Yiyecek satın alırken
dikkat edilecek kuralları arkadaşlarından öğrenen öğrencilerin oranları ise oldukça düşüktür(%1,8) (Tablo 7.2.8).
7.2.9 Öğrencilerin Satın Aldıkları Yiyeceğin Etiketini Okuma Durumlarına Đlişkin Bilgiler Tablo 7.2.9’da öğrencilerin satın aldıkları yiyeceğin etiketini okuma durumlarına ilişkin bilgiler incelenmektedir.
Tablo 7.2.9 Öğrencilerin Satın Aldıkları Yiyeceğin Etiketini Okuma Durumlarına Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Erkek Kız Toplam
Satın Alınan Yiyeceğin
Etiketini Okuma f % f % f % Evet 60 70,6 67 78,8 127 74,7 Hayır 4 4,7 1 1,2 5 3,0 Bazen 21 24,7 17 20,0 38 22,3 Toplam 85 100,0 85 100,0 170 100,0 χ²=2,60 P=0,27 SD=2
Tablo 7.2.9’dan da anlaşılacağı gibi, erkek öğrencilerin %70,6’sı satın aldıkları yiyeceğin etiketini okudukları,%4,7’sinin okumadıkları, %24,7’sinin bazen okudukları görülmektedir. Kız öğrencilerin %78,8’inin satın aldıkları yiyeceğin etiketini okudukları, %1,2’sinin okumadıkları, %20’sinin bazen okudukları görülmektedir.
Budak ve diğerlerinin(2005) yapmış oldukları araştırma sonuçlarına göre etiket okuyanların oranı % 80,3, etiket okumayanların oranı %19,7 olarak bulunmuştur. Bu bulgular araştırma bulgularımıza paralellik göstermektedir.
Şanlıer ve Şeren(2005) yapmış oldukları araştırmada tüketicilerin %22,7’sinin besin etiket bilgilerini her zaman okuduklarını, %27,6’sının genelde okuduklarını, %39,4’ü bazen okuduklarını, %10,3’ü hiç okumadıklarını belirtmektedir. Bu bulgular araştırma bulgularımızı destekler niteliktedir.
7.2.10 Annelerin Çocuklarının Đstediği Alış Veriş Listesi Dışındaki Bir Yiyeceği Satın Alma Durumlarına Đlişkin Bilgiler
Yiyecek alış verişi sırasında çocukların ailelerinden alış veriş listesi dışında kendileri için almalarını istedikleri yiyeceklere ilişkin frekans(f) ve yüzdeler(%) Tablo 7.2.10’ da sunulmuştur.
Tablo 7.2.10 Annelerin Çocuklarının Đstediği Alış Veriş Listesi DışındakiBir Yiyeceği Satın Alma Durumlarına Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Yiyecek Satın Alma Durumu f % Genellikle Satın Alır 28 16,5 Genellikle Satın Almaz 41 24,1
Bazen Satın Alır 101 59,4
Toplam 170 100,0
Annelerin %16,5’i çocuklarının alış veriş listesi veya ihtiyaçlar dışında alınmasını istedikleri yiyecekleri genellikle satın alırken, %24,1’i genellikle satın almamakta, %59,4’ü ise bazen satın almaktadırlar. Annelerin yarısından fazlasının, çocuklarının isteklerini kıramadıkları söylenebilir(Tablo 7.2.10).
7.2.11 Öğrencilerin Annelerinden Talep Ettikleri Yiyeceklerin Satın Alınmama Nedenlerine Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.11’ de ankete katılan annelerin çocuklarının istedikleri fakat kendilerinin tercih etmedikleri bir yiyeceği satın almama nedenlerinin annelerin eğitim durumlarına göre dağılımları incelenmiştir.
Tablo 7.2.11 Öğrencilerin Annelerinden Talep Ettikleri Yiyeceklerin Satın Alınmama Nedenlerine Đlişkin Bilgiler
Đlköğretim mezunu Ortaöğretim mezunu Üniversite mezunu Toplam Talep Edilen Yiyeceklerin
Alınmama Nedenleri f % f % f % f %
Sağlıksız olması 66 62,3 18 66,6 7 77,8 91 64,1
Öncelikli ihtiyaç olmaması 20 18,9 7 26,0 - - 27 19,0 Alış veriş bütçesinde yer almaması 12 11,3 1 3,7 1 11,1 14 9,8 Fiyatın yüksek olması 8 7,5 1 3,7 1 11,1 10 7,1
Toplam 106 100,0 27 100,0 9 100,0 142 100,0
χ²=8,84 P=0,54 SD=6
Tablo 7.2.11’den de anlaşılacağı gibi, Đlköğretim mezunu annelerin %7,5’i çocukların istedikleri yiyecekleri pahalı buldukları, %62,3’ü sağlıksız olduğunu düşündükleri, %18,9’u öncelikli ihtiyaç olmaması, %11,3’ü alış veriş bütçesinde yer almaması nedenleri ile çocukların istedikleri yiyecekleri satın almamaktadır. Üniversite mezunu annelerin %11,1’i çocukların istedikleri yiyecekleri pahalı buldukları ve alış veriş bütçesinde yer almadığı, %77,8’i sağlıksız
olduğunu düşündükleri için çocukların istedikleri yiyecekleri satın almamaktadır. Genel toplamda, ailelerin(%64,1) yiyeceğin sağlıksız olduğunu düşündükleri için talep edilen yiyeceği satın almamaktadır. Talep edilen ürünleri almama nedenlerinde ilköğretim, ortaöğretim ve üniversite mezunu anneler arasında anlamlı bir fark yoktur(P>0,05).
7.2.12 Öğrencilerin Annelerinin Kendileri Đçin Satın Almalarını Đstedikleri Yiyeceğin Türüne Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.12’de ilköğretim öğrencilerinin, annelerinin kendileri için satın almalarını istedikleri yiyeceklere ilişkin bilgiler incelenmiştir
Tablo 7.2.12 Öğrencilerin Annelerinin Kendileri Đçin Satın Almalarını Đstedikleri Yiyeceğin Türüne Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Tercih Sırası
1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih Ağırlıklı Toplam Yiyecek Maddeleri f % f % f % f % Önem Düzeyi Et ürünleri 51 30,0 30 17,6 19 11,2 232 22,7 1 Şeker, şekerleme 19 11,2 30 17,6 22 12,9 139 13,6 2 Bisküvi 21 12,4 17 10,0 30 17,6 127 12,4 3 Çikolata, 18 10,6 21 12,4 24 14,1 120 11,7 4 Sebze 16 9,4 17 10,0 7 4,1 89 8,7 5 Meyveli süt / Yoğurt 16 9,4 12 7,1 17 10,0 89 8,7 6 Normal Süt /Yoğurt 14 8,2 11 6,5 12 7,1 76 7,4 7 Gazlı-gazsız içecekler 10 5,9 16 9,4 12 7,1 74 7,2 8 Meyve 3 1,8 5 2,9 20 11,8 39 3,8 9 Cips 2 1,2 11 6,5 7 4,1 35 3,4 10 Toplam 170 100,0 170 100,0 170 100,0 1020 100,0
(Ağırlıklı Toplam=1. Sırada tercih eden kişi sayısı x 3 + 2. Sırada tercih eden kişi sayısı x 2 + 3. Sırada tercih eden kişi sayısı x 1) (Erdoğan 2003)
Tablo 7.2.12’de de görüldüğü gibi, ilköğretim öğrencilerinin annelerinden kendileri için satın almalarını istedikleri yiyeceklerin başında et ürünleri gelmektedir(%22,7). Öğrencilerin ikinci olarak istedikleri yiyecekler şeker ve şekerlemelerdir(%13,6). Öğrencilerin üçüncü olarak tercih ettikleri yiyecekler ise bisküvi olarak bulunmuştur. Öğrencilerin yiyecek tercihinde son sırayı cips almaktadır(%3,4).Meyve tercih etme toplam puanı(%3,8) ile cips tercih etme toplam puanı(%3,4) birbirine çok yakın değerlerde bulunmuş olup, meyve tüketiminin az olması üzücü bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Ailelerin gelir seviyesinin düşük olması ve et
ürünlerinin fiyatının yüksek olmasının öğrencilerde, bu besin grubunu 1. olarak tercih etmelerinde etkili olabileceği düşünülmektedir.
Noble et al.(2000) yürüttükleri araştırmada, çocukların en fazla tercih ettikleri yiyecekler arasında cips, sos, bezelye, sığır etinden sandviç, hazır ton balığı, pizza,spagetti vb. olarak saptamışlardır.
O’Dougherty et al.(2006) yaptıkları çalışmada, çocukların %44,4’ü atıştırmalık yiyecekleri tercih ederken, %22,6’sı meyve ve sebzeleri tercih etmektedirler. Et ürünlerini tercih edenlerin oranı ise %4,5’tir. Bu bulgular çalışmamızla ters orantılıdır.
7.2.13 Öğrencilerin Annelerinin Temel Yiyecekleri Satın Alma Sıklıklarına Đlişkin Bilgiler Tablo 7.2.13’ de ankete katılan annelerin temel bazı yiyecekleri satın alma sıklıklarına ilişkin bilgiler incelenmiştir.
Tablo 7.2.13 Öğrencilerin Annelerinin Yiyecek Satın Alma Sıklıkları
Yiyecekler Günlük 2-3 Günlük Haftalık 15 Günlük Aylık Mevsimli k Toplam f % f % f % f % f % f % f %* Ekmek 130 76,5 17 10,0 15 8,8 5 2,9 3 1,8 - - 170 100,0 Süt, yoğurt 21 12,4 59 34,7 72 42,4 15 8,8 3 1,8 - - 170 100,0 Pirinç, makarna, bulgur 9 5,3 11 6,5 26 15,3 25 14,7 93 54,7 6 3,5 170 100,0 Un, şeker 17 10,0 6 3,5 12 7,1 10 5,9 96 56,5 29 17,1 170 100,0 Kuru soğan, patates 10 5,9 9 5,3 43 25,3 19 11,2 23 13,5 66 38,8 170 100,0 Sebze, meyve 22 12,9 13 7,6 121 71,2 11 6,5 2 1,2 1 0,6 170 100,0 Sıvı yağ 17 10,0 6 3,5 19 11,2 22 12,9 102 60,0 4 2,4 170 100,0 Margarin ve katıyağ 15 8,8 10 5,9 45 26,5 25 14,7 71 41,8 4 2,4 170 100,0 * satır yüzdesi
Tablo 7.2.13’de de görüldüğü gibi, annelerin %76,5’i ekmeği günlük, %42,4’ü süt ve ürünlerini haftalık, %54,7’si pirinç, makarna, bulgur vb. ürünleri aylık , %56,5’i un ve şekeri aylık, %38,8’i kuru soğan ve patatesi mevsimlik, %71,2’si sebze ve meyveyi haftalık, %60’ı sıvı yağı aylık, %41,8’i margarin ve katı yağı aylık satın aldığı gözlenmiştir.
Erdoğan (2003) yapmış olduğu araştırmada, katılımcıların %78,8’i süper marketten, %7,3’ü toptan satış mağazasından, % 9,3’ü bakkaldan, %4,8’i pazardan yiyecek alışverişi yapmakta olduklarını bulmuştur. Bu bulgular, araştırmamızın sonuçları ile benzerdir.
7.2.14 Öğrencilerin Annelerinin Yumurta ve Et Grubundaki Yiyecekleri Satın Alma Sıklıklarına Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.14’ de ankete katılan annelerin yumurta ve et grubundaki yiyecekleri satın alma sıklıklarına ilişkin bilgiler incelenmiştir
Tablo 7.2.14 Öğrencilerin Annelerinin Yumurta ve Et Grubundaki Yiyecekleri Satın Alma Sıklıkları
Yiyecekler Günlük 2-3 Günlük Haftalık 15 Günlük Aylık Mevsimlik Tüketmez
f % f % f % f % f % f % f % Kırmızı et 7 4,1 11 6,5 52 30,6 50 29,4 44 25,9 6 3,5 - - Tavuk 10 5,9 25 14,7 49 28,8 47 27,6 36 21,2 3 1,8 - - Balık 45 26,5 17 10,0 59 34,7 19 11,2 21 12,4 9 5,3 - - Yumurta 17 10,0 29 17,1 64 37,6 43 25,3 17 10,0 - - - - Salam, sosis 5 2,9 21 12,4 39 22,9 31 18,2 34 20,0 15 8,8 25 14,7 Sucuk 5 2,9 22 12,9 36 21,2 38 22,4 50 29,4 7 4,1 12 7,1 Pastırma 6 3,5 11 6,5 20 11,8 22 12,9 33 19,4 34 20,0 44 25,9
Annelerin %30,6’sı kırmızı eti haftalık satın alırken, %3,5’i mevsimlik satın almakta, %28,8’i tavuğu haftalık satın alırken, %1,8’i mevsimlik satın almakta, %34,7’si balığı haftalık satın alırken, %5,3’ü mevsimlik satın almakta, %37,6’sı yumurtayı haftalık satın alırken, %10,0’ı günlük satın almakta, %22,9’u salam-sosisi haftalık satın alırken, %14,7’i hiç tüketmemekte, %29,4’ü sucuğu aylık satın alırken, %7,1’i hiç tüketmemekte, %20’si pastırmayı mevsimlik satın alırken, %25,9’u hiç tüketmemekte oldukları bulunmuştur(Tablo 7.2.14).
Bağcı Bosi ve diğerleri(2007) yaptıkları araştırmada araştırmaya katılanların %22’si sosis, %21,5’i ise salam satın almadığını ifade etmekle birlikte, %69,3’ü salamı,%62,3’ü sosisi açık olarak satın aldıklarını ifade etmişlerdir.
7.2.15 Öğrencilerin Annelerinin Atıştırmalık Yiyecek ve Đçecek Satın Alma Sıklıklarına Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.15’ de araştırmaya katılan annelerin atıştırmalık yiyecek ve içecek satın alma sıklıklarına ilişkin bilgiler incelenmiştir.
Tablo 7.2.15 Öğrencilerin Annelerinin Yiyecek ve Đçecek Satın Alma Sıklıkları
Yiyecekler Günlük 2-3 Günlük Haftalık 15 Günlük Aylık Mevsimlik Hiç Tüketmez f % f % f % f % f % f % f % Gazlı içecekler 13 7,6 28 16,5 55 32,4 29 17,1 28 16,5 12 7,1 5 2,9 Şeker, lokum, şekerleme 7 4,1 23 13,5 24 14,1 31 18,2 48 28,2 37 21,8 - - Bisküvi 10 5,9 28 16,5 56 32,9 32 18,8 42 24,7 2 1,2 - - Çikolata 26 15,3 33 19,4 64 37,6 20 11,8 26 15,3 1 0,6 - - Cips 34 20,0 35 20,6 41 24,1 25 14,7 3 1,8 20 11,8 - - Kuruyemiş 11 6,5 20 11,8 43 25,3 49 28,8 44 25,9 3 1,8 - - Reçel,bal, pekmez 24 14,1 7 4,1 22 12,9 16 9,4 49 28,8 52 30,6 - -
Tablo 7.2.15’de de görüldüğü gibi, annelerin %32,4’ü gazlı içecekleri haftalık, %2,9’ü bu ürünleri hiç tüketmedikleri , %28,2’si şeker, lokum, şekerlemeyi aylık, % 4,1’i günlük satın almakta, %32,9’u bisküviyi haftalık, %1,2’si mevsimlik satın almakta, %37,6’sı çikolatayı haftalık, %0,6’sı mevsimlik satın almakta, %24,1’i cipsi haftalık, %1,8’i aylık satın almakta, %28,8’i kuruyemişi 15 günlük, %1,8’i mevsimlik satın almakta, %30,6’sı reçel bal, pekmezi mevsimlik satın almakta veya yapmakta iken, %4,12’i 2-3 günlük satın almakta olduğu gözlenmiştir.
7.2.16 Öğrencilerin Annelerinin Süt, Yoğurt ve Peynir Satın Aldıkları Yerlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.16’ da annelerin süt, yoğurt ve peynir satın aldıkları yerlere ilişkin bilgiler incelenmiştir.
Tablo 7.2.16 Öğrencilerin Annelerinin Süt, Yoğurt, Peynir ve Yumurta Satın Aldıkları Yerler
Yiyecekler Seyyar satıcı
Bakkal Pazar Market Satın almaz Toplam
f % f % f % f % f % f %
Süt 11 6,5 19 11,2 1 0,6 136 80,0 3 1,8 170 100,0
Yoğurt 4 2,4 18 10,6 2 1,2 142 83,5 4 2,4 170 100,0
Peynir 2 1,2 22 13 5 2,9 138 81,2 3 1,8 170 100,0
Annelerin %80’i sütü marketten, %11,2’si bakkaldan, %6,5’i seyyar satıcıdan satın almaktadır. Annelerin %83,5’i yoğurdu marketten, %10,6’sı bakkaldan, %2,4’ü seyyar satıcıdan ve %2,4’ünün hiç almadığı görülmektedir. Annelerin %81,2’si peyniri marketten, %11,8’i bakkaldan satın almaktadır. Annelerin büyük çoğunluğu süt ve süt ürünlerini marketten satın aldıkları görülmektedir (Tablo 7.2.16).
Güler ve Özçelik(2002) yaptığı araştırmada annelerin yarıdan fazlası (%65,6) peynir, %36,7’si süt, %45,7’si yoğurt satın almak için marketleri tercih etmektedir.
7.2.17 Öğrencilerin Annelerinin Et Ürünleri ve Yumurta Satın Aldıkları Yerlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.17’ da ankete katılan annelerin et ürünleri ve yumurta satın aldıkları yerlere ilişkin bilgiler incelenmiştir
Tablo 7.2.17 Öğrencilerin Annelerinin Et Ürünleri ve Yumurta Satın Aldıkları Yerler
Bakkal Pazar Kasap Market Satın
almaz Toplam Yiyecekler f % f % f % f % f % f % Et 7 4,1 6 3,5 81 47,6 72 42,4 4 2,4 170 100,0 Tavuk 6 3,5 5 2,9 21 12,4 133 78,2 5 2,9 170 100,0 Balık 3 1,8 117 68,8 4 2,4 40 23,5 6 3,5 170 100,0 Sucuk 11 6,5 6 3,6 6 3,5 135 79,4 12 7,1 170 100,0 Salam,sosis 7 4,1 5 3,0 3 1,8 130 76,5 25 14,7 170 100,0 Yumurta 1 0,6 26 15,2 9 5,3 130 76,5 4 2,4 170 100,0
Annelerin %47,6’sı kırmızı eti kasaptan satın alırken, %2,4’ünün satın almadığı gözlenmiştir. Annelerin %78,2’si tavuğu, marketten satın almaktadır. Annelerin %64,1’i balığı pazardan satın almaktadır. Annelerin %81,2’si sucuğu marketten satın alırken, %7,1’i satın almamaktadır. Annelerin %77,6’sı salam, sosisi marketten satın alırken, %14,7’si satın almamaktadır. Annelerin %76,5’i yumurtayı marketten satın almaktadır(Tablo 7.2.19).
Başer(2006) yaptığı çalışmada, tüketicilerin %40,4’ünün süpermarketten, %35’inin hipermarketten, %12,7’sinin semt pazarlarından gıda ürünleri satın almakta olduklarını saptamıştır. Genel olarak bakıldığında bu bulgular çalışmamızı desteklemektedir.
Talas(2006) yaptığı çalışmada, genel örneklemde kadınların %67,2’sinin kırmızı eti süpermarketten, %32,8’inin kasaptan aldıkları belirlemiştir.
7.2.18 Öğrencilerin Annelerinin Sıvı yağ-Katı yağ-Margarin, Tereyağ ve Zeytin Satın Aldıkları Yerlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.18’ de ankete katılan annelerin sıvı yağ-katı yağ-margarin, tereyağ ve zeytin satın aldıkları yerlere ilişkin bilgiler incelenmiştir
Tablo 7.2.18 Öğrencilerin Annelerinin Sıvı yağ-Katı yağ-Margarin, Tereyağ ve Zeytin Satın Aldıkları Yerler
Yiyecekler Bakkal Pazar Market Satın
almaz Toplam f % f % f % f % f % Sıvı yağ- Katı yağ- Margarin 20 11,8 7 4,2 143 84,1 - - 170 100,0 Tereyağ 23 13,5 3 1,8 140 82,4 4 2,4 170 100,0 Zeytin 17 10,0 23 13,6 126 74,1 4 2,4 170 100,0
Annelerin %84,1’i sıvı yağ, katı yağ ve margarini, %82,4’ü tereyağını marketten satın almaktadır. Annelerin büyük çoğunluğu (%74,1) zeytini marketten satın almaktadır(Tablo 7.2.18).
Güler ve Özçelik(2002) yaptığı çalışmada kadınların sıvı yağı(%66,4), margarini(%63,3) ve tereyağını(%60,7) süper marketten aldıklarını saptamıştır. Bu bulgular, çalışmamızı destekler niteliktedir.
7.2.19 Öğrencilerin Annelerinin Makarna-Pirinç-Bulgur ve K.Baklagil Satın Aldıkları Yerlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.19’ de ankete katılan annelerin makarna-pirinç-bulgur ve k.baklagil satın aldıkları yerlere ilişkin bilgiler incelenmiştir
Tablo 7.2.19 Öğrencilerin Annelerinin Makarna-Pirinç-Bulgur ve K.Baklagil Satın Aldıkları Yerler
Yiyecekler Bakkal Pazar Market Satın almaz Toplam f % f % f % f % f % Makarna, pirinç, bulgur 21 12,4 9 5,3 138 81,2 2 1,2 170 100,0 K.Baklagil 13 7,6 37 21,9 111 65,3 9 5,3 170 100,0
Tablo 7.2.18’de de görüldüğü gibi, ankete katılan annelerin %81,2’si makarna,pirinç, bulguru , %65,3’ü k.baklagili marketten satın almakta olduğu belirlenmiştir. Annelerin büyük çoğunluğu makarna,pirinç, bulgur ve k.baklagil satın alırken marketleri tercih etmektedir.
Güler ve Özçelik(2002) çalışmalarında kadınların % 61,0’ı pirinç, %60,0’ı bulgur, %64,7’si, %58,7’si k.baklagil satın alırken süper marketleri tercih etmekte olduklarını saptamıştır. Çalışmamızda da marketlerin tercih edilme oranları bu bulgulara benzerlik göstermektedir.
7.2.20 Öğrencilerin Annelerinin Sebze-Meyve,Patates-Soğan Satın Aldıkları Yerlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.20’ de ankete katılan annelerin sebze-meyve, patates-soğan satın aldıkları yerlere ilişkin bilgiler incelenmiştir.
Tablo 7.2.20 Öğrencilerin Annelerinin Sebze-Meyve,Patates-Soğan Satın Aldıkları Yerler
Yiyecekler Seyyar Satıcı
Bakkal Manav Pazar Market Toplam
f % f % f % f % f % f %
Sebze, meyve 2 1,2 1 0,6 30 17,6 125 73,5 12 7,1 170 100,0 Patetes, soğan 4 2,4 1 0,6 19 11,2 136 80,0 10 5,9 170 100,0
Annelerin %73,5’i sebze, meyveyi , %80’i patates, soğanı pazardan almaktadır. Annelerin %17,6’sı , sebze meyveyi , %11,2’si patates, soğanı manavdan almaktadır. Sebze- meyve(%73,5), patates-soğan(%80), satın alırken tercih edilen yer, büyük oranla pazarlar olmaktadır(Tablo 7.2.20).
Güler ve Özçelik(2002), çalışmalarında kadınların %53,0’ü sebze-meyveyi, %52,7’si patates-soğanı pazardan satın aldıklarını belirlemişlerdir.
7.2.21 Öğrencilerin ve Annelerinin Yiyecek Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.21’ de ankete katılan öğrencilerin ve annelerinin yiyecek satın alma davranışlarını etkileyen faktörlere ilişkin bilgiler incelenmiştir.
Tablo 7.2.21 Öğrencilerin ve Annelerinin Yiyecek Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlere Đlişkin Đstatistiki Bilgiler Anne Çocuk Önemsiz Çok az Önemli Biraz Önemli Çok Önemli
Toplam * Önemsiz Çok az
Önemli Biraz Önemli Çok Önemli Toplam* Faktörler f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % Fiyat 2 1,2 14 8,2 61 35,9 93 54,7 170 100,0 5 2,9 23 13,5 57 33,5 85 50,0 170 100,0 Üretim ve son kullanma tarihi 3 1,8 5 2,9 7 4,1 155 91,2 170 100,0 4 2,4 5 2,9 11 6,5 15 88,2 170 100,0 Marka 10 5,9 16 9,4 65 38,2 79 46,5 170 100,0 14 8,2 24 14,1 51 30,0 81 47,6 170 100,0 Reklam 82 48,2 39 22,9 32 18,8 17 10,0 170 100,0 64 37,6 41 24,1 43 25,3 22 12,9 170 100,0 Ambalaj 50 29,4 40 23,5 45 26,5 35 20,6 170 100,0 56 32,9 43 25,3 36 21,2 35 20,6 170 100,0 Sağlık üzerine olumlu etkisi - - 1 0,6 9 5,3 160 94,1 170 100,0 3 1,8 6 3,5 18 10,6 143 84,1 170 100,0 Besleyici özellik 2 1,2 2 1,2 17 10,0 149 87,6 170 100,0 5 2,9 12 7,1 29 17,1 124 72,9 170 100,0 Doyuruculuk 4 2,4 12 7,1 37 21,8 117 68,8 170 100,0 4 2,4 22 12,9 56 32,9 88 51,8 170 100,0 Düşük kalorili oluşu 23 13,5 31 18,2 52 30,6 64 37,6 170 100,0 27 15,9 34 20,0 45 26,5 64 37,6 170 100,0 Yağ oranın az oluşu 4 2,4 7 4,1 31 18,2 128 75,3 170 100,0 11 6,5 23 13,5 41 24,1 95 55,9 170 100,0
Çevre dostu oluşu 11 6,5 20 11,8 68 40,0 71 41,8 170 100,0 5 2,9 13 7,6 47 27,6 105 61,8 170 100,0
Doğal oluşu 5 2,9 9 5,3 30 17,6 126 74,1 170 100,0 6 3,5 16 9,4 33 19,4 115 67,6 170 100,0
* Satır Yüzdesi
Tablo 7.2.21’ de, örneklem grubundaki anne ve çocukların yiyecekleri satın alırken dikkat ettikleri çeşitli faktörler verilmiştir.
Tablo 7.2.21 Fiyat faktörü açısından incelendiğinde, fiyatın çok önemli olduğunu ifade eden annelerin(%54,7) ve çocukların(%50,0) yüzdelerinin birbirine yakın olduğu görülmektedir.
Anne ve çocukların büyük çoğunluğu üretim ve son kullanma tarihi faktörünü çok önemli bulmaktadırlar(Anne: %91,2 , Çocuk: %88,2).
Çocukların yarısına yakını(%47,6), yiyecek satın alırken marka faktörünü çok önemli bulmaktadırlar.
Reklam faktörü açısından incelendiğinde,annelerin %48,2’si, çocukların %37,6’sı reklamın önemsiz olduğunu belirtmişlerdir
Annelerin %68,8’i, öğrencilerin %51,8’i yiyecek satın almada yiyeceğin doyuruculuğu faktörünün çok önemli olduğunu belirtmektedir.
Yiyecek maddesinin ambalajı, annelerin %29,4’ü, çocukların %32,9’u tarafından önemsiz bulunmuştur.
Annelerin %94,1’i yiyecek satın almada, yiyeceğin sağlık üzerindeki olumlu etkisi faktörünü çok önemli olarak belirtmişlerdir.
Tablo 7.2.21 genel olarak incelendiğinde ise, anne ve çocukların yiyecek satın alma tercihleri birbiri ile uyum içersinde olup tutarlı bir eğilim gösterdiği anlaşılmaktadır.
Budak ve diğerleri (2005) yaptıkları çalışmada besin ve içecek satın alırken öncelikle fiyatına(%88,3), son kullanma tarihine(%87,0), ambalajına(%80,8)dikkat etmektedirler.
Sağlam ve diğerleri (1999) yaptıkları çalışmada tüketicilerin hemen hemen yarısı malın üretim ve son kullanma tarihine dikkat etmektedirler. Fiyatına dikkat edenlerin oranı %92,0 iken, markaya dikkat edenlerin oranı %79,3’tür. Sağlığa yararlı olmasına dikkat edenlerin oranı %92,0, reklamlara dikkat edenlerin oranı %25,0 olarak bulunmuştur.
7.2.22 Öğrencilerin Yiyecek Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.22’ de öğrencilerin yiyecek satın alma davranışlarını etkileyen faktörlere ilişkin bilgiler incelenmiştir.
Tablo 7.2.22 Öğrencilerin Yiyecek Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlere Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Erkek Öğrenci Kız Öğrenci
Önemsiz Çok Az Önemli Biraz Önemli Çok Önemli
Toplam Önemsiz Çok Az
Önemli Biraz Önemli Çok Önemli Toplam * Faktörler f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % χ² ve p Fiyat 2 2,3 15 17,6 25 29,4 43 50,5 85 100,0 3 3,5 8 9,4 32 37,6 42 49,4 85 100,0 χ²=3,20 P=0,36 Üretim ve
son kullanma tarihi
3 3,5 2 2,3 8 9,4 72 84,7 85 100,0 1 1,1 3 3,5 3 3,5 78 91,7 85 100,0 χ²=3,71 P=0,29 Marka 10 11,7 13 15,2 22 25,8 40 47,0 85 100,0 4 4,7 11 12,9 29 34,1 41 48,2 85 100,0 χ²=3,71 P=0,29 Reklam 40 47,0 12 14,1 22 25,8 11 12,9 85 100,0 24 28,2 29 34,1 21 24,7 11 12,9 85 100,0 χ²=11,0 P=0,01 Ambalaj 31 36,4 19 22,3 17 20,0 18 21,1 85 100,0 25 29,4 24 28,2 19 22,3 17 20,0 85 100,0 χ²=1,36 P=0,71 Sağlık üzerine olumlu etkisi 3 3,5 2 2,3 12 14,1 68 80,0 85 100,0 - - 4 4,7 6 7,0 75 88,2 85 100,0 χ²=6,00 P=0,11 Besleyici özellik 2 2,3 3 3,5 19 22,3 61 71,7 85 100,0 3 3,5 9 10,5 10 11,7 63 74,1 85 100,0 χ²=6,02 P=0,11 Doyuruculuk 1 1,1 11 12,9 34 40,0 39 45,8 85 100,0 3 3,5 11 12,9 22 25,8 49 57,6 85 100,0 χ²=4,70 P=0,19 Düşük kalorili oluşu 18 21,1 21 24,7 20 23,5 26 30,5 85 100,0 9 10,5 13 15,2 25 29,4 38 44,7 85 100,0 χ²=7,68 P=0,05 Yağ oranının az oluşu 10 11,7 11 12,9 23 27,0 41 48,2 85 100,0 1 1,1 12 14,1 18 21,1 54 63,5 85 100,0 χ²=9,79 P=0,02
Çevre dostu oluşu 5 5,8 7 8,2 27 31,7 46 54,1 85 100,0 - - 6 7,0 20 23,5 59 69,4 85 100,0 χ²=7,72
P=0,05 Doğal organik oluşu 5 5,8 11 12,9 16 18,8 53 62,3 85 100,0 1 1,1 5 5,8 17 20,0 62 72,9 85 100,0 χ²=5,65 P=0,13 * Satır Yüzdesi
Tablo 7.2.22’ de, erkek ve kız öğrencilerin yiyecekleri satın alırken dikkat ettikleri çeşitli faktörler verilmiştir.
Erkek öğrencilerin %47,0’ı, kız öğrencilerin %28,2’si reklam faktörünü önemsiz bulmuşlardır. Erkek ve kız öğrenciler arasında anlamlı bir fark vardır(p<0,05).
Erkek öğrencilerin %30,5’i, Kız öğrencilerin %44,7’si yiyeceğin düşük kalorili oluşunu çok önemli olarak belirtmişlerdir. Yiyeceğin düşük kalorili oluşu konusunda erkek ve kız öğrenciler arasında anlamlı bir fark vardır(p<0,05).
7.2.23 Öğrencilerin Annelerinin Yiyecek Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlere Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.23’ de araştırmaya katılan ilköğretim öğrencilerinin annelerinin yiyecek satın alma davranışlarını etkileyen faktörlere ilişkin bilgiler incelenmiştir
Tablo 7.2.23 Öğrencilerin Annelerinin Yiyecek Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlere Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Önemsiz Çok Az Önemli Biraz Önemli Çok Önemli Toplam Annelerin satın alma
davranışını etkileyen faktörler f % f % f % f % f % Eşin tercihi 3 1,8 6 3.5 28 16,5 133 78,2 170 100,0 Çocukların tercihi 2 1,2 12 7,1 73 42,9 83 48,8 170 100,0 Kendi tercihleri 4 2,4 2 1,2 44 25,9 120 70,6 170 100,0 Hazırlama ve pişirmede Sağladığı kolaylık 17 10,0 24 14,1 53 31,2 76 44,7 170 100,0 Kullananların tavsiyesi 15 8,8 31 18,2 74 43,5 50 29,4 170 100,0
Yiyecek maddesinin kolay
bulunuşu 26 15,3 23 13,5 59 34,7 62 36,5 170 100,0
Alışkanlıkları 11 6,5 20 11,8 68 40,0 71 41,8 170 100,0
Ürünün promosyonu olması,
yanında ek ürün verilmesi 65 38,2 35 20,6 41 24,1 29 17,1 170 100,0
Tablo 7.2.23’ü incelediğimizde, örneklem grubundaki annelerinin %78,2’si eşinin tercihlerini çok önemli bulurken, %1,8’i önemsiz bulmaktadır. Annelerin %48,8’i çocuklarının tercihlerini çok önemli bulurken, %1,2’si önemsiz bulmaktadır. Annelerin %70,6’sı kendi tercihlerini çok önemli bulurken, %2,4’ü önemsiz bulmaktadır. Ürünün promosyonlu olması yada ek ürün verilmesi, annelerin %38,2’si tarafından önemsiz bulunmaktadır.
7.2.24 Öğrencilerin Annelerinin Yiyecek Maddeleri Satın Almadan Önceki ve Satın Alma Aşamasında Gösterdikleri Tutum ve Davranışlarından Aldıkları Puan Ortalamalarına Đlişkin Bilgiler
Tablo 7.2.24’te öğrencilerin annelerinin yiyecek maddeleri satın almadan önceki ve satın alma aşamasında gösterdikleri tutum ve davranışlarından aldıkları ortalama puanlara ilişkin bilgiler incelenmiştir
Tablo 7.2.24 Öğrencilerin Annelerinin Yiyecek Maddeleri Satın Almadan Önceki ve Satın Alma Aşamasında Gösterdikleri Tutum ve Davranışlarından Aldıkları Puan
Ortalamalarına Đlişkin Đstatistiki Bilgiler
Yiyecek Maddelerini Satın Almadan Önceki ve Satın Alma Aşamasında Gösterdikleri Tutum
ve Davranış Puan Ortalamaları
χ
±Sχ
1. Evdeki yiyecek stokunu kontrol eder, ihtiyaçları saptar. 4,42 ± 0,07
2. Đhtiyaç olan yiyecek maddelerinin listesini hazırlar. 4,33 ± 0,07
3. Satın alınacak yiyecek maddelerinin miktarlarını ve yaklaşık fiyatlarını alışveriş listesine yazar. 3,38 ± 0,10 4. Arkadaş veya yakınlarının tavsiyelerini göz önünde bulundurur. 3,47 ± 0,08 5. Alışveriş yapılacak yerleri fiyat, çeşit ve bolluk yönünden karşılaştırır. 4,08 ± 0,08
6. Alışveriş yapılacak yerlerin temiz olmasına dikkat eder. 4,60 ± 0,06
7.Alışverişe çıkarken karnının tok olmasına dikkat eder. 3,45 ± 0,09
8. Devamlı aynı yerden alışveriş yapar. 2,60 ± 0,09
9. Yiyecek maddelerinin raflardaki muhafaza edilme koşullarına dikkat eder. 4,47 ± 0,06 10 Yiyecek maddelerinin üretim ve son kullanma tarihlerine dikkat eder. 4,61 ± 0,05 11. Ambalajında yiyecek maddesinin ve üretici firmanın adı ve adresinin belirtilip belirtilmediğine
dikkat eder. 3,98 ± 0,08
12. Yiyecek maddesinin ambalajında kalite belgesinin olup olmadığına bakar (ISO, TSE, HACCP). 4,30 ± 0,07 13. Yiyecek maddelerinin Sağlık veya Tarım Bakanlığı'ndan izninin olup olmadığına dikkat eder. 4,28 ± 0,07 14. Yiyecek maddesinin ambalajının ezilmiş, delinmiş olup olmadığına dikkat eder. 4,67 ± 0,06 15. Ambalajın, ürünün kalitesinin bir göstergesi olduğunu düşünerek satın alır. 3,04 ± 0,10 16. Aynı yiyecek maddesinde cam/kağıt-karton ambalajlı olanları , alüminyum ambalajlı olanlarına
tercih eder. 3,61 ± 0,09
17. Aynı yiyecek maddesinde plastik ambalajlı olanları satın alır. 3,38 ± 0,09 18. Yeni çıkan markalı yiyecekleri bir kez denemek için satın alır. 2,65 ± 0,09 19. Đki farklı markadan pahalı olanını daha kaliteli olacağı düşüncesiyle onu satın alır. 2,96 ± 0,10
20. Reklamları yapılan, bilinen markaları tercih eder. 3,48 ± 0,09
Tutum cümlelerinden alınan toplam puan 76,0 ± 8,80
Tablo 7.2.24’ten de anlaşılacağı gibi, yiyecek maddeleri satın almadan önceki tutumlar içerisinde en çok puanı alanlar “alış veriş yapılacak yerin temizliği önemlidir” (4,60 ± 0,87),” Evdeki gıda stokunu kontrol eder, ihtiyaçları saptar” (4,42 ± 0,92), “Đhtiyaç olan yiyecek maddelerinin listesini hazırlar” (4,33 ± 0,96), “Alışveriş yapılacak yerleri fiyat, çeşit ve bolluk yönünden karşılaştırır” (4,08 ± 1,07) tutum cümleleridir. En az puan alan tutum cümlesi ise, “Devamlı aynı yerden alışveriş yapar” (2,60 ± 1,25) tutum cümlesidir.
Yiyecek maddeleri satın alma aşamasındaki tutumlar içerisinde en çok puanı alanlar “Yiyecek maddesinin ambalajının ezilmiş, delinmiş olup olmadığına dikkat eder” (4,67 ± 0,85), “Yiyecek maddelerininüretim ve son kullanma tarihlerine dikkat eder” (4,61 ± 0,73),
“Yiyecek maddelerinin raflardaki muhafaza edilme koşullarına dikkat eder” (4,47 ± 0,80) tutum cümleleridir. En az puan alan tutum cümlesi ise, “Yeni çıkan markalı yiyecekleri bir kez denemek için satın alır” (2,65 ± 1,20), “Đki farklı markadan pahalı olanını daha kaliteli olacağı düşüncesiyle onu satın alır” (2,96 ± 1,42) tutum cümleleridir. Annelerin yiyecek satın almadan önceki ve satın alma sırasındaki tutum ve davranışlardan aldıkları toplam puanların ortalaması yüz üzerinden, 76,0 ± 8,80 olarak bulunmuştur. Annelerin tutum ve davranışlardan
aldıkları ortalama puanın yüksek oluşu, doğru bilgilere sahip olduklarını göstermektedir.