Öğrenci ve Öğretmen Sağlık Tutum Ölçeklerinin Uygulanması

öğretmen sağlık tutum ölçekleri, rastgele seçilen Balıkesir merkez ve merkeze bağlı köy ilköğretim okullarındaki öğretmen ve öğrencilere uygulanmıştır. Gerekli izinler alınarak yürütülen çalışma, 2012 Mayıs ayının üçüncü haftasında gerçekleştirilmiştir. Gönüllülük esasına dayalı olarak rastgele seçilen 5. ve 8. sınıf ilköğretim öğrencilerine, öğrenci sağlık tutum ölçeği; mevcut okuldaki Fen Teknoloji ve Sınıf öğretmenlerine, öğretmen sağlık tutum ölçeği uygulanmıştır (Tablo 2.14 ve Tablo 2.15).

Tablo 2.14: Örneklemdeki Öğrencilerin Sınıf ve Cinsiyete Göre Dağılımı Öğrenci Örneklemi

Kız Erkek Sınıf Toplam

5. Sınıf 292 (5K) 293 (5E) 585

8. Sınıf 290 (8K) 264 (8E) 554

Toplam 582 557 1139

Tablo 2.14’te de görüldüğü gibi 5. sınıf 585 öğrenci ve 8. sınıf 554 öğrenci çalışmaya gönüllü olarak katılmıştır. İleriki aşamalarda tablolarda bu gruplar 5K, 5E, 8K, 8E olarak adlandırılmıştır.

76

Tablo 2.15: Örneklemdeki Öğretmenlerin Branşlarına ve Mezun Oldukları Lisans Programlarına

Göre Dağılımı

Öğretmen Örneklemi

Branş

Lisans Sınıf Ö. Fen Teknoloji Toplam

Sınıf 42 (A Grubu) - 42 Diğer 22(D Grubu) - 22 Fen - 15(B Grubu) 15 FKB - 7 (C Grubu) 7 Toplam 64 22 86

Tablo 2.15’te de görüldüğü gibi örneklemdeki öğretmenler, mezun oldukları lisans programına ve görev yaptıkları branşa göre A, B, C, D grubu olarak adlandırılmıştır. Çalışmaya 64 Sınıf ve 22 Fen Teknoloji öğretmeni olmak üzere toplamda 86 öğretmen gönüllü olarak katılmıştır. Yaklaşık olarak 40 dakika süre verilerek yapılan uygulama sonrası ölçekten elde edilen veriler SPSS 16 paket programına yüklenmiştir. Öğretmen ve öğrenci için ayrı ayrı girilen verilerle yapılan analizler aşağıda kısaca anlatılacaktır.

2.5.3.1 Öğretmene Yönelik Sağlık Tutum Ölçeği Verilerinin Değerlendirilmesi

Öğrenci ölçeklerinde olduğu gibi, 2012 Mayıs ayının üçüncü haftasında Balıkesir merkez ve merkeze bağlı rastgele seçilen 10 ilköğretimde görev yapan 86 Sınıf ve Fen Teknoloji öğretmenine, hazırlanan ve geçerlik güvenirlik çalışmaları yapılan sağlık tutum ölçeği uygulanmıştır. Yine uygulama sırasında bizzat bulunularak gerekli açıklamalar yapılmış ve gönüllülük esas alınmıştır.

Öğretmen sağlık tutum ölçeği de öğretmenin sağlığa yönelik olumlu ve olumsuz tutumundan ziyade, sahip olduğu sağlık eğitimi yaklaşımını tespit etmeye yönelik tasarlanmıştır. Ölçek maddelerine verilen yanıtların dönüşümü sırasında geleneksel sağlık eğitimi yaklaşımını yansıtan maddeler tersten puanlanmıştır. (Tablo 2.16).

Aşağıda uygulanan 35 maddelik öğretmen sağlık tutum ölçeğinin puanlamasına ilişkin tablo verilmiştir.

77

Tablo 2.16: Öğretmen Sağlık Tutum Ölçeği

*: Sağlık eğitiminde geleneksel tutumu temsil eden bu maddeler, tersten puanlanmıştır

Madde Öğretmen İçin Tasarlanan Sağlık Eğitimine Yönelik Tutum Ölçeği Maddeleri

1 Öğrencilerimin kendi sağlıkları konusunda olumlu davranış geliştirmeleri hoşuma gider 2* Öğrencilerimi hijyen konusunda uyarmak gerektiğine inanıyorum

3* Öğrencilerim henüz kendi sağlıkları hakkında sorumluluk alamaz

4* Sosyal yönden sağlıklı olmaları için öğrencilerime yapmaları gerekenleri öğretirim 5 Öğrencilerimin bilinçli tüketici olmaları için grup çalışması yapmalarını teşvik ederim 6* Öğrencilerime hastalıklardan korunmaları için gereken bilgileri öğretirim

7 Kendi güvenlikleri konusunda öğrencilerime sorumluluk yüklemeyi seviyorum 8* Öğrencilerimden kendi beslenmeleri hakkında değerlendirme yapmalarını beklemem 9 Ellerin yıkanması konusunda öğrencilerime sık sık hatırlatma yapmayı sevmiyorum 10 Öğrencilerimin birbirleriyle olumlu iletişim kurmaları hoşuma gider

11* Öğrencimin madde bağımlısı olduğunu fark edersem önce ailesine haber veririm 12* Sağlık konularında çok fazla endişelenmeye gerek yok çünkü kaderimizde ne varsa onu

yaşarız

13* Çevresel sağlık konusunda öğrencilerime sorumluluk vermem

14 Çocuklar için dengeli/düzenli beslenmenin önemini vurgulamayı sevmiyorum 15 Öğrencilerimin sağlık bilinci kazandıklarını görmek heyecan vericidir 16* Her hafta başında tırnak kontrolü yaparım

17 Öğrencilerimin tehlike ile karşılaştıklarında birbirlerine yardımcı olmaları beni sevindirir 18* Öğrencilerimin aşı karnelerini bizzat kendim takip ederim

19* Öğrencilerimin sağlık konuları ile ilgili önyargılarını göz önünde bulundurmaya gerek görmüyorum

20* Sağlıklı bir nesil için koruyucu-önleyici tedbirlerin alınması gereklidir

21* Öğrencilerimin beslenme sağlığı konusunda sahip olabilecekleri kavram yanılgıları hakkında bilgi sahibi değilim

22* Okuldaki tuvaletlerin temiz olup olmadığını bizzat kendim kontrol ederim

23* Derslerimde, öğrencilerimin birbirleriyle etkileşimini sağlayan yöntemleri tercih etmem 24* Kendi güvenlikleri konusunda öğrencilerime sorumluluk yükleyemem

25 Öğrencilerimin ihtiyaçlarını göz önünde tutarak alışveriş yapmaları hoşuma gidiyor 26 Sağlık dersi sonunda öğrencilerime çoktan seçmeli sorular sormayı sevmiyorum 27* Öğrencilerim okuldaki tuvaletlerin temizliği konusunda sorumluluk sahibi değiller 28 Derste sağlıkla ilgili deyimlere/atasözlerine yer vermeyi sevmiyorum

29* Öğrencilerim henüz cinsel sağlık konuları ile ilgili eğitim alamaz

30* Kaynakları bilinçli tüketme konusunu anlattıktan sonra çoktan seçmeli sorularla değerlendirme yaparım

31* Beslenme konusunda öğrencilerimin bilinçlenebileceğine inanmıyorum

32 Öğrencilerimin çevrelerini temiz tutmaları konusunda hatırlatma yapmayı sevmiyorum 33* Öğrencilerin kendi güvenlikleriyle ilgili sorumluluk alabileceklerine inanmıyorum 34* Öğrencilerimin güvenliğini tehdit eden bir problem gördüğümde hemen gerekli düzeltici

müdahaleyi yaparım

35 Öğrencilerimin sosyal sorumluluk bilinci kazanabilmeleri için doğal bir sürece ihtiyaçları olduğunu biliyorum

78

Öğretmen yanıtlarından elde edilen veriler SPSS 16 paket programına yüklenmiş ve kayıp veriler (eksik yada hatalı olabilir) “0” olarak adlandırılmıştır. Tablo 2.16’da da görüldüğü gibi “*” ile işaretlenen maddeler tersten puanlanmıştır. Sonraki aşamada her bir öğrencinin ölçeğe verdiği yanıtlardan elde edilen toplam puan hesaplanmıştır. SPSS programı ile ölçeğe ilişkin betimleyici istatistik hesaplar yapılmıştır. Bu istatistiklere ilişkin bulgular Bölüm 3’te ayrıntılı olarak yer almaktadır.

2.5.3.2 Öğrenciye Yönelik Sağlık Tutum Ölçeği Verilerinin Değerlendirilmesi

2012 Mayıs ayının üçüncü haftasında Balıkesir merkez ve merkeze bağlı rastgele seçilen 10 ilköğretimde öğrenim gören 5 ve 8. Sınıf 1139 öğrenciye, hazırlanan ve geçerlik güvenirlik çalışmaları yapılan sağlık tutum ölçeği uygulanmıştır. Uygulama sırasında bizzat bulunularak gerekli açıklamalar yapılmış ve gönüllülük esas alınmıştır. İlköğretimin 1 ve 2. kademesinin sonu olan 5 ve 8. sınıflara uygulanması, ayrıca Mayıs ayının üçüncü haftası olması sebebiyle eğitim ve öğretimlerinin sonunda olması araştırmanın amacına yöneliktir.

Öğrenci sağlık tutum ölçeği, sağlığa yönelik olumlu ve olumsuz tutumlardan ziyade, kendinin ve çevresinin sağlığı konusunda sorumluluk alabilen çağdaş bir yaklaşıma sahip olması yada sağlık sorumluluğunu kendi dışındaki kaynaklara (anne, baba, öğretmen gibi) yükleyen geleneksel yaklaşıma sahip olup olmasına göre tasarlanmıştır. Bu bağlamda bazı maddeler sağlık için olumlu bir tutum ifade ederken aynı zamanda sorumluluğu başkalarına emanet eden yaklaşımı da temsil edebilmektedir. Ölçek maddelerine verilen yanıtların dönüşümü sırasında bu gelenekselci yaklaşımı temsil eden maddeler ters çevrilerek puanlanmıştır. Bu aşamada puanlamada sağlığa yönelik olumlu ve olumsuz tutum esas alınmamıştır (Tablo 2.17).

Aşağıda uygulanan 34 maddelik öğrenci sağlık tutum ölçeğinin puanlamasına ilişkin tablo verilmiştir.

79

Tablo 2.17: Öğrenci Sağlık Tutum Ölçeği Madde Öğrenci Sağlık Tutum Ölçeği Maddeleri

1 Sağlığım için yapmam gerekenleri öğrenmeyi seviyorum 2 Çöplerimi her zaman ayrıştırarak bir çöp kutusuna atarım 3 Alışverişe gitmeden önce alınacakları listelemek hoşuma gidiyor 4 Zamanı gelince aşılarımı olurum

5 Biten pilleri her zaman atık pil kutusuna atarım 6* Hasta değilsem doktora kontrole gitmek istemiyorum 7* Çocuk olarak haklarımı bilmiyorum

8 Bana hediye olarak sağlıkla ilgili kitap verilmesinden hoşlanırım 9 Tehlikeli sokak aralarında arkadaşlarımla oyun oynamam 10 Geri dönüşümü dikkate alır, çöplerimi ayrıştırırım 11* Vücudumu sevmiyorum

12* Kendi güvenliğimden sorumlu değilim

13* Sadece ekonomik öneme sahip bitki ve hayvanlar korunma altına alınmalıdır 14 Çevremdekilerin sağlığına önem vermek hoşuma gidiyor

15* Spor yapmaktan hoşlanmıyorum

16* Kişisel bakım ve temizliğimi kendim yapmayı sevmiyorum

17 Bazı insanların kendilerini diğerlerinden üstün görmelerine üzülüyorum 18 Arabaya bindiğimde mutlaka emniyet kemerimi bağlarım

19 Kendi sağlığıma önem verdiğime inanıyorum

20* Öğretmenler okulda cinsel eğitim vermemeli çünkü bu konular özeldir 21 Bir insan bana kaba davrandığında ona aynı şekilde karşılık vermem 22* Aşı olunca hiç hasta olmam

23* İnsanların diğer canlılara karşı sorumluluğu yoktur 24* Trafik kurallarına sadece sürücüler uymak zorundadır 25 İnsanların kendi sağlıklarına karşı sorumlulukları vardır 26* Derslerde sağlıkla ilgili bilgi verilmesinden hoşlanmıyorum 27* Sağlıklı olmak için hastalıklardan korunmak gerekir

28* Dişlerimi fırçalarken suyun boşa akmasının kimseye zararı olmaz 29* İnsanların diğer canlılara göre genleri daha fazladır

30* Sağlığım ile ilgili bilgileri doktordan öğrenmek hoşuma gider 31* Ellerimi yıkamaktan hoşlanmıyorum

32* Sıvı yiyecekler daha hızlı sindirilir 33* Sağlığımdan anne-babam sorumludur

34* İkizlerin genleri aynı olduğu için mikroplara karşı bağışıklık sistemleri de aynıdır *: Sağlık eğitiminde geleneksel tutumu temsil eden bu maddeler, tersten puanlanmıştır

Öğrencilerden elde edilen veriler SPSS 16 paket programına yüklenerek gereken analizler yapılmıştır. Öncelikle her bir öğrencinin ölçek maddelerine verdikleri yanıtlar programa irilmiştir. Ölçekte yer alan kayıp veriler (eksik yada hatalı olabilir) “0” olarak adlandırılmıştır. Tablo 2.17’de de görüldüğü gibi “*” ile işaretlenen söz konusu maddeler tersten puanlanmıştır. Sonraki aşamada her bir öğrencinin ölçeğe verdiği yanıtlardan elde edilen toplam puan hesaplanmıştır. Son olarak da ölçeğe ilişkin betimleyici istatistik hesaplar yapılmıştır. Bu hesaplamaların hepsi SPSS programı ile gerçekleştirilmiştir. Bu istatistiklere ilişkin bulgular 3. Bölümde ayrıntılı olarak yer almaktadır.

80

2.5.4 Öğretmen ve Öğrenci Sağlık ve Sağlık Eğitimi Anketlerinin