Çoklu Zekâ Kuramına Göre Ders Planlama

Çoklu zekâ kuramı ders programlarında hazırlanan etkinliklerin zenginleĢtirilerek, aynı bilginin öğrencilere değiĢik yollarla sunulmasını hedeflemektedir. Bu da konunun daha kolay öğrenilmesine aynı zamanda da öğrencinin bu durumdan keyif almasını sağlamaktadır. Öğrenci merkezli öğretimin benimsendiği teoride, öğrenciler ezber dıĢına çıkarak, öğrenmede yaparak ve yaĢayarak aktif birer rol oynarlar. Bu amacı gerçekleĢtirmek için öğretmenler

tarafından hazırlanan günlük ders planlarının, haftalık, aylık ve yıllık ders planlarının tasarlamasında çoklu zeka kuramı önemli bir araçtır (Saban, 2002:66).

Çoklu zekâ anlayıĢıyla hazırlanan bir ders programında tek bir yöntemden bahsetmek mümkün değildir. Önemli olan öğretmenin iyi bir planlama dâhilinde konunun farklı zekâ bölümlerini göz önünde bulundurarak nasıl sunulacağını belirlemesidir. Yani iĢlenecek konu çoklu zekâ kuramının basamaklarını göz önüne alarak hazırlanmalı, aktiviteler bu doğrultuda oluĢturulmalıdır. Saban‟a göre öğretmenler ders planlarını hazırlarken „tematik‟ bir yaklaĢım izlemelidirler. Çünkü bu yaklaĢım sınıfta ele alınacak konu ile ilgili çeĢitli öğrenme etkinliklerinin disiplinler arası bir anlayıĢla planlanmasını ve uygulanmasını gerektirir. Bu sayede öğrenciler, bir alanda öğrendiklerini diğer alanlarla iliĢkilendirerek bütüncül bir görüĢ elde eder (Saban, 2002:73). Ayrıca bu Ģekilde hazırlanmıĢ farklı etkinlikler sayesinde her öğrenciye eĢit öğrenme fırsatı da verilmiĢ olur ve konu bütün öğrencilere ulaĢtırılmıĢ olur.

Vural, Çoklu Zekâ Kuramı‟na dayalı program ve ders planlarının hazırlanmasına iliĢkin çalıĢmaları Ģu Ģekilde özetlemiĢtir (Vural, 2004. 294):

Özel hedef ve konular üzerinde yoğunlaşmak

Bu aĢamada yıllık ya da bireysel öğretim planlarında olduğu gibi eğitim programı için hedef belirleme söz konusudur. Hedefin açık anlaĢılır ve net olması gerekir.

Anahtar sorular sormak

Hedefi gerçekleĢtirmek üzere zekâ türlerinin nasıl kullanılabileceğini belirlemek için her bir zekâ ile ilgili sorular sorulur.

Farklı olasılıkları düşünebilmek

Hedefe ulaĢmada her bir zekâ ile ilgili olarak neler yapılabileceği düĢünülerek sınıfta hangi yöntem, teknik ve öğretim materyallerin kullanılacağı tasarlanır. Örneğin, Sözel zekâ alanına uygun olarak, günlük yazma, tartıĢma, kelime oyunları, ve hikaye anlatma gibi aktivitelere yer verilip, kitaplar, teyp, bilgisayar gibi materyaller kullanılırken görsel zekâ alanına uygun olarak, görsel sunular, resim etkinlikleri, yaratıcılık oyunları gibi aktivitelere

yer verilip, grafik, harita, video, kameralar, tepegöz, lego setleri gibi materyaller kullanılabilir.

Beyin fırtınası

Çoklu zekâ planlama sayfaları kullanılarak her bir zekâ için kullanılabilecek öğretim yaklaĢımları beyin fırtınası kuralınca akla gelen her Ģey yazılarak listelenir. Her bir zekâ için çok sayıda fikir bulunmaya çalıĢılır.

Uygun etkinlikler seçmek

Planlama sayfası tamamlandığında eğitim hedefine uygun yaklaĢımlar seçilir.

Aşamalı-sıralı ders planı hazırlamak

Seçilen yaklaĢımlar kullanılarak hedefle ilgili ders ya da ünite planı hazırlanır.

Planı uygulamak

Gerekli materyaller temin edildikten sonra planının uygulanması aĢamasıdır. Uygulama sırasında olabilecek değiĢikliklere göre gerekli düzeltmeler yapılabilir.

Değerlendirme yapmak

Klasik test yöntemleri, ÇZK değerlendirme anlayıĢına göre yeterli bulunmamaktadır bunun yerine otantik değerlendirme anlayıĢını temel almaktadır. Çünkü otantik değerlendirme durumsaldır; yani öğrencilerin gerçek hayat uygulamalarına yakın durumlardaki performanslarına dair bilgilerin elde edilmesini sağlar. Öğrenci portfolyaları, bağımsız projeler, sınıf gazete ve dergileri, onlara yaratıcı görevler vermek tercih edilebilecek değerlendirme yöntemlerindendir. Otantik değerlendirmenin en önemli yanı, öğretmenin öğrencilerin performanslarına iliĢkin sınıfta yaptığı gözlemleri ve öğrencilerin ürünlerini belgelendirerek dosyalamasıdır.

Bu bağlamda zekâ alanlarına göre kullanılabilecek etkinlikler ve materyaller aĢağıdaki Ģekilde açıklanmıĢtır.

Sözel / Dilsel Zekâ: Konu ile ilgili ders anlatma, tartıĢmalar ve kelime oyunlarına katılma, hikâye anlatma ve günlük yazma gibi aktiviteler kullanılıp, kitaplar, teyp, kasete çekilmiĢ kitaplar ve bilgisayar gibi materyaller kullanılabilir.

Mantıksal / Matematiksel Zekâ: Konu ile ilgili beyin jimnastikleri, problem çözme, kafadan hesaplamalar yapma, sayı oyunları gibi aktivitelere yer verilip, hesap makinesi, matematik araç gereçleri, fen dersi araç gereçleri gibi materyaller kullanılabilir.

Görsel / Uzamsal Zekâ: Konu ile ilgili görsel sunular, resim etkinlikleri, yaratıcılık oyunları, benzetme ve görselleĢtirme aktiviteler kullanılıp, grafik, harita, video, kameralar, tepegöz, lego setleri gibi materyaller kullanılabilir.

Bedensel / Kinestetik Zekâ: Drama, dans etme, öğretici oyunlar, gevĢeme egzersizleri gibi aktivitelere yer verilip; kil, spor aletleri, oyun hamurları, dokunsal öğrenme gibi materyaller kullanılabilir.

Müziksel Zekâ: Vurarak ritim tutma, eğitici-öğretici Ģarkılar gibi aktivitelere yer verilip; kasetçalar ve müzik aletleri gibi materyaller kullanılabilir.

Sosyal (Kişilerarası) Zekâ: ĠĢbirliği halinde öğrenme, arkadaĢlarına konuyu anlatma, sosyal toplantılar, gösteriler gibi aktiviteler kullanılıp; tahta oyunları, rol oyunları gibi materyaller kullanılabilir.

İçsel Zekâ: Bağımsız çalıĢmalar, çalıĢma hakkında görüĢler gibi aktivitelere yer verilip; günlükler ve projeler gibi materyaller kullanılabilir.

Doğa Zekâsı:

Doğa yürüyüĢleri, alan gezileri yapılabilir. Sınıftaki bitki ve hayvanlar incelenebilir ve ekolojik çalıĢmalar (çevre bilinci) yapılabilir (Demirel ve diğerleri, 2006:135).

Matematiksel Zekâ Sayı, hesap, mantık, sınıflama ve eleştirisel düşünme becerilerini sınıfa nasıl getirebilirim? Bedensel Zekâ Vücut ya da el becerilerini işe nasıl

katabilirim ? Sosyal Zekâ Öğrencileri nasıl kaynaştırabilir, birlikte çalıştırabilirim? Doğa Zekâsı Doğadaki örnekleri sınıfa nasıl getirebilirim? İçsel Zekâ Duyguları, anıları, nasıl uyandırabilirim ya da öğrencilere seçme şansı nasıl verebilirim? Müzikal Zekâ Müziği ya da doğa seslerini, melodileri sınıfa nasıl getirebilirim? Sözel Zekâ Konuşmaları ya da yazılmış metinleri nasıl

kullanabilirim?

Görsel Zekâ Görsel şekilleri hayal etmeyi, renk, resim ve benzetimleri nasıl

kullanabilirim?

HEDEF

ġekil 1

Çoklu Zekâ Kuramı Planlama Soruları

Sonuç olarak, ÇZK‟nın planlamada kullanılmasının en iyi yolu öğretilecek konunun bir zekâdan diğerine nasıl uygulanabileceğinin düĢünülmesidir. BaĢka bir ifade ile asıl sorun, dildeki sembol sistemini resim, beden, müzik, mantık, sosyal, öze-dönük ve doğa zekâlarıyla bağlantılarının nasıl kurulacağıdır. Bu amacı gerçekleĢtirmede kullanılan Çoklu Zekâ Kuramı planlama yukarıdaki ġekil 1‟de gösterilmiĢtir.