ÇIYKÖ Puanlaması üç alanda yapılmaktadır. İlk olarak “Ölçek Toplam” Puanı, ikinci olarak “Fiziksel Sağlık Toplam” puanı, üçüncü olarak “Duygusal İşlevsellik”, “Sosyal İşlevsellik” ve “Okul İşlevselliği”nin değerlendirildiği madde puanlarının hesaplanmasından oluşan “Psikososyal Sağlık Toplam” puanı hesaplanmaktadır. Ölçeğin ebeveyn ve çocuk formu bulunmaktadır.
4.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu
4.1.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu Fiziksel Sağlık Alt Testi
DFA grubunun kendi içinde, FA öncesi ve sonrası Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu Fiziksel Sağlık Alt testi skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı fark saptandı (z=-3,314 p=0,001) (Tablo 8). 19 olgudan 14’ünün skorlarında artma saptanırken 5 olgunun skorlarında değişiklik saptanmadı.
Kontrol grubunun kendi içinde ilk ve son Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu Fiziksel Sağlık Alt testi skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmadı (z=-0,896 p=0,896). 23 olgudan 9’ünün skorlarında artma ve 9 olgunun skorlarında azalma saptandı, 5 olgunun skorlarında değişiklik saptanmadı.
4.1.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu Psikososyal Sağlık Alt Testi
DFA grubunun kendi içinde, FA öncesi ve sonrası Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu Psikososyal Sağlık Alt testi skorları
41 karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (z=-3,785 p=0,000) (Tablo 8). 19 olgudan 18’inin skorlarında artma ve 1 olgunun skorunda azalma saptandı.
Kontrol grubunun kendi içinde ilk ve son Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu Psikososyal Sağlık Alt testi skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmadı (z=-0,487 p=0,626) (Tablo 8). 23 olgudan 11’inin skorlarında artma ve 12 kişinin skorlarında azalma saptandı.
4.1.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu toplam skoru
DFA grubunun kendi içinde, FA öncesi ve sonrası Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu toplam skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık, son testte iyileşme saptandı (t=-8,566 p=0,000) (Tablo 8).
Kontrol grubunun kendi içinde ilk ve son Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formu toplam skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmadı (t=-0,483 p=0,634) (Tablo 8).
Tablo 8: Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Çocuk Formun fiziksel sağlık, Psikososyal sağlık ve toplam Skorları Değerlerinin Karşılaştırılması
FA ve kontrol grubu kendi içinde FA öncesi ve sonrası değerlendirilmesinde Willcoxon İşaretli Sıralar testi.
p*:DFA grubunun FA öncesi ve sonrası değerlerinin kıyaslanmasıyla elde edilmiştir.
ÇİYKÖ Çocuk formu DFA Grubu Kontrol Grubu Alt Testleri İlk
Değ. Son Değ P* İlk Değ. Son Değ P** Fiziksel Sağlık 86,94 ± 14,65 95,55 ± 7,95 0,001 81,62 ± 15,39 82,79 ± 16,99 0,896 Psikososyal Sağlık 67,92 ± 12,45 84,69 ± 9,77 <0,00 0 62,38 ± 16,78 60,35 ± 12,30 0,626 Toplam Skoru 72,58 ± 12,08 87,44 ± 8,76 <0,00 0 67,93 ± 13,63 65,91 ± 11,43 0,634
42
p**: Kontrol grubunun çalışma başında ve sonunda değerlerinin kıyaslanmasıyla elde edilmiştir.
4.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu
4.1.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu Fiziksel Sağlık Alt Testi
DFA grubunun kendi içinde, FA öncesi ve sonrası Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu Fiziksel Sağlık Alt testi skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulundu (z=-3,440 p=0,001)(Tablo 9), son test skor ortalamasında artış mevcuttu. 19 olgudan 16’sının skorlarında artma ve 1 olgunun skorunda azalma saptandı, 2 olgunun skorlarında değişiklik saptanmadı.
Kontrol grubunun kendi içinde ilk ve son Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu Fiziksel Sağlık Alt testi skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmadı (z=-0,370 p=0,711). 23 olgudan 10’unun skorlarında artma, 9 olgunun skorlarında azalma sapandı ve 5 olgunun skorlarında değişiklik saptanmadı.
4.1.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu Psikososyal Sağlık Alt Testi
DFA grubunun kendi içinde, FA öncesi ve sonrası Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu Psikososyal Sağlık Alt testi skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (z=-3,825 p=0,000)(Tablo 9). 19 olgudan 19’unun skorlarında artma saptandı.
Kontrol grubunun kendi içinde ilk ve son Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu Psikososyal Sağlık Alt testi skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmadı (z=-0,015 p=0,988). 23 olgudan 12’sinin skorlarında artma ve 11 kişinin skorlarında azalma saptandı.
43
4.1.1.1 Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu toplam skoru
DFA grubunun kendi içinde, FA öncesi ve sonrası Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu toplam skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı (z=-3,823 p=0,000) (Tablo 9). 19 olgudan 19’unun skorlarında artma saptandı.
Kontrol grubunun kendi içinde ilk ve son Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formu toplam skorları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmadı (z=-0,000 p=1,000) (Tablo 9).
Tablo 9: Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği Ebeveyn Formun fiziksel sağlık, Psikososyal sağlık ve toplam Skorları Değerlerinin Karşılaştırılması ÇİYKÖ Ebeveyn formu DFA Grubu Kontrol Grubu Alt Testleri İlk Değ. Son Değ. P* İlk Değ. Son Değ P** Fiziksel Sağlık 79,93 ± 18,26 93,09 ± 7,76 0,001 79,92 ± 13,35 81,65 ± 18,49 0,711 Psikososyal Sağlık 61,38 ± 17,26 81,15 ± 10,71 <0,00 0 57,24 ± 18,31 57,38 ± 14,20 0,988 Toplam Skoru 66,74 ± 14,28 84,16 ± 9,46 <0,00 0 62,67 ± 15,46 63,29 ± 13,47 1,000
DFA ve kontrol grubu kendi içinde FA öncesi ve sonrası değerlendirilmesinde Willcoxon İşaretli Sıralar testi.
p*:DFA grubunun FA öncesi ve sonrası değerlerinin kıyaslanmasıyla elde edilmiştir. p**: Kontrol grubunun çalışma başında ve sonunda değerlerinin kıyaslanmasıyla elde edilmiştir.
44
5 TARTIŞMA
Egzersizin psikiyatrik hastalıklar üzerinde olumlu etkileri olduğu gösterilmiş, ancak bu etkiyi nasıl sağladığı henüz tam olarak açıklanamamıştır. Stimülanlar katekolaminerjik sistem üzerinden etki yapmaktadır. Fiziksel aktivitenin de bu sistem üzerinde etkili olduğu gösterilmiştir (82). Bu nedenle fiziksel aktivite DEHB üzerinde iyileştirici etkiye sahip olabilir (56). Yapılan çalışmalar DEHB olan çocuklarda egzersizin olumlu etkilerini desteklemektedir. Bu nedenle DEHB davranış sorunlarında, fiziksel aktivite tıbbi tedavi ile birlikte ek bir tedavi yöntemi olarak düşünülebilir (83, 84).
DEHB tedavisinde farmakolojik ve farmakolojik olmayan (okul tabanlı müdahale stratejileri, psikoterapi ve bilişsel-davranışçı teknikler) tedavi yöntemleri uygulanmaktadır (85). Farmakolojik tedavi DEHB tedavisinde esas ve en etkin tedavi yöntemi (86) olmasına rağmen bazen yan etkiler (tolere edememe, tedaviye yanıt almama ve bağımlılık) görülebilmesinden dolayı non-farmakolojik tedavilere ihtiyaç duyulmaktadır (87, 88, 89).
Egzersizin DEHB üzerindeki etkilerini araştıran çoğu çalışma akut egzersiz sonrası etkileri değerlendirmiştir. Bu çalışmalarda, egzersiz öncesi ve sonrası yapılan DEHB değerlendirme testlerinde, egzersizin DEHB üzerinde anlamlı iyileştirici etkisinin olduğu saptanmıştır (90). DEHB’li 20 çocuk (10 çocuk kontrol grubu ve 10 çocuk egzersiz grubu) üzerinde yapılan bir çalışmada; 10 hafta boyunca haftada 3 kez yapılan orta şiddetli 45 dakikalık egzersiz (okul spor salonunda ısınma, aerobik, spor beceri ve soğuma) ile dikkat, düşünme problemleri ve sosyal davranışlarda iyileşme olduğu gösterilmiştir (48).
Literatüre bakıldığında, düzenli fiziksel aktivitenin DEHB olan çocuklarda sosyal, psikososyal sağlık, fiziksel sağlık, davranış sorunları, duygusal sorunlar, dikkat eksikliği ve aşırı hareketlik üzerindeki etkilerini araştıran çalışmalar sınırlı sayıdadır. Bu nedenle, DEHB olan çocuklarda düzenli fiziksel aktivite programının; psikososyal sağlık, fiziksel sağlık, davranış sorunları, duygusal sorunlar, akran sorunları, toplam güçlük puanı, dikkat eksikliği ve aşırı hareketlik üzerine etkilerini değerlendirmeyi amaçladık.
45