Çimento Sektöründe Devralmalar

Çimento sektöründe faaliyette bulunan teşebbüsler arasındaki devralma işlemleri, sektördeki etkin rekabetin önemli ölçüde sınırlanması sonucunu meydana getirebilmektedir. Buna bağlı olarak, söz konusu devralma işlemlerinin RKHK’nın 7. maddesi kapsamında değerlendirileceği şüphesizdir.

283

Ayrıntılı bilgi için bkz. Erdem, s. 146 vd.; Güven, Birleşme ve Devralmaların Denetlenmesi, s. 377 vd.

Şöyle ki; çimento sektöründe faaliyette bulunan teşebbüsler arasındaki devralma işlemleri, sektörde bir hâkim durum yaratarak veya varolan bir hâkim durumu güçlendirerek, etkin rekabetin önemli ölçüde sınırlanması sonucunu meydana getirebilir. Bu sonucu doğuran devralma işlemleri RKHK’ya aykırı kabul edilir ve işleme izin verilmez. Buna karşın, devralma işlemi sonucunda, sektördeki etkin rekabet sınırlanmıyorsa, devralma işlemine izin verilir.

Konuya örnek olarak, Rekabet Kurulu’nun Çimentaş/Cementir kararında284, Kurul, Çimentaş İzmir’in %56.1 oranındaki hissesinin Cementir tarafından devralınması işleminin, ilgili ürün pazarlarında tarafların toplam pazar payları ve ciroları bakımından, 1997/1 sayılı Tebliğ kapsamında izne tabi bir işlem olduğu; buna karşın, işlem sonucunda ilgili pazarda hâkim durum yaratılması veya varolan bir hâkim durumun güçlendirilmesi ve böylece etkin rekabetin önemli ölçüde sınırlanmasının söz konusu olmadığı yönünde kanaat getirmiş ve bu nedenle söz konusu devralma işlemine izin vermiştir.

Kurul, anılan kararı verirken, öncelikle ilgili pazar ve taraflara ilişkin tespitlerde bulunarak, değerlendirmelerine esas almıştır. Devralmaya konu olan teşebbüs bakımından, ilgili ürün pazarı285, torbalı ve dökme çimentoyu içerecek şekilde, her türlü çimento üretimi olarak tespit edilmiştir. İlgili coğrafi pazar ise, çimento ürününün ekonomik olarak belli bir uzaklığa kadar satılabilmesi, aksi takdirde nakliye maliyetinin286 artması nedeninden ötürü, Çimentaş'ın faaliyette bulunduğu Ege Bölgesi olarak tespit edilmiştir.

Çimentaş’ın hissedarları arasında bulunan ve bildirim konusu devir işlemiyle sahip oldukları %56.1 oranındaki 683 adet kurucu hisseyi Cementir’e devredecek olan hissedarların ilgili ürün pazarlarında başka bir faaliyetleri bulunmadığı; Çimentaş’ın hisselerini devralacak olan Cementir grubunun yönetim kurulu üyelerinin Türkiye’de ilgili pazarda faaliyet gösteren hiçbir teşebbüsün yönetim

284 _{Çimentaş/Cementir, RKK KN. 01-39/391-100, KT. 07.08.2001, www.rekabet.gov.tr( son} yararlanma: 21.05.2007).

285

Söz konusu Kurul kararında, ilgili ürün pazarı, çimento ve gazbeton pazarı olmak üzere iki farklı ürün pazarına ayrılmıştır. Ancak konu dışında kalması nedeniyle, çalışmada gazbeton pazarına ilişkin tespitlere yer verilmemiştir.

kurulu veya denetim kurulunda görev almadığı ve grubun Türkiye’de etkilenen pazarda faaliyeti ve iştirakinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu nedenle, 1997/1 sayılı Tebliğ’de belirtilen eşiklerin aşılıp aşılmadığının tespiti bakımından sadece Çimentaş’a ilişkin ciro ve pazar payları esas alınmıştır. Çimentaş’ın ciro ve pazar paylarının incelenmesi neticesinde, Tebliğ’de belirtilen pazar payı ve ciro eşiklerinin aşıldığı belirlenerek, işlemin Tebliğ kapsamında izne tabi bir devralma olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Kurul yapmış olduğu bütün bu incelemeler neticesinde, Çimentaş’ın sahip olduğu pazar payıyla birlikte rakip teşebbüslerin pazar paylarının ve üretim kapasitelerinin yakınlığını göz önünde bulundurarak, mevcut oligopolistik pazar koşulları altındaki potansiyel rekabet şartlarının, devralma sonrasında da mevcut durumdakinden farklı olmayacağı; bu bakımdan bildirim konusu işlem sonrası bir hâkim durum yaratılması veya varolan bir hâkim durumun güçlendirilmesinin söz konusu olmayacağı yönünde kanaat getirmiş ve devralma işlemine izin vermiştir.

Konuya ilişkin başka bir örnek olarak, Rekabet Kurulu’nun Denizli Çimento/Atilla Uras - İsmail ve A. Hilmi Eren kararında287, Kurul, La Dieti Foundation’da bulunan %50 oranındaki Denizli Çimento hisselerinin 08.06.2003 tarihinde Atilla Uras tarafından devralınması; Atilla Uras’ın elinde bulunan %50 oranındaki Denizli Çimento hisselerinin 16.12.2004 tarihinde İsmail Eren ve Ahmet Hilmi Eren tarafından devralınması işlemlerinin 1997/1 sayılı Tebliğ kapsamında izne tabi olduğu, buna karşın işlemler sonucunda RKHK’nın 7. maddesinde belirtilen nitelikte hâkim durum yaratılmasının veya varolan bir hâkim durumun güçlendirilmesinin ve böylece ilgili pazarda etkin rekabetin önemli ölçüde sınırlanmasının söz konusu olmadığı yönünde kanaat getirmiş; bu nedenle söz konusu devralma işlemlerine izin vermiştir288.

287 _{Denizli Çimento/Atilla Uras - İsmail ve A. Hilmi Eren, RKK KN. 06-84/1079-312, KT.} 15.11.2006, www.rekabet.gov.tr( son yararlanma: 21.05.2007).

288 _{İnceleme konusu olan izne tabi devralmalar 08.06.2003 ve 16.12.2004 tarihinde gerçekleştirilmiş} ve bu işlemlere ilişkin izin başvuruları, 31.08.2006 tarihinde Kurul’a bildirilmiştir. Bu durum üzerine Kurul tarafından, RKHK’nın 11. maddesindeki; “Bildirilmesi zorunlu olan birleşme ve

devralma işleminin Kurula bildirilmemiş olduğu hallerde Kurul, herhangi bir şekilde işlemden

haberdar olduğu zaman kendiliğinden birleşme veya devralmayı incelemeye alır” hükmü çerçevesinde söz konusu işlemler değerlendirilmeye alınmıştır. Bu bağlamda Kurul, söz konusu

Kurul söz konusu kararında, ilgili ürün pazarını, daha önceki benzer nitelikte olan Kurul kararlarını dikkate almak suretiyle, çimento pazarı olarak belirlemiştir. İlgili coğrafi pazar ise çimento ürününün özellikleri çerçevesinde, Denizli, Burdur, Afyon, Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Manisa, Uşak, Kütahya illeri coğrafi sınırlarının çizdiği bölge olarak tespit edilmiştir.

Kurul tarafından yapılan inceleme neticesinde, her iki devir işleminde de tarafların Denizli Çimento haricinde ilgili pazarda herhangi bir cirolarının bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu bakımdan incelemede, Denizli Çimento’ya ilişkin ciro durumu esas alınmıştır. Söz konusu devirler sonrasında Denizli Çimento’nun 2002 ve 2003 yılları ciroları bakımından 1997/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen ciro eşiklerini aşması sebebiyle söz konusu devralmaların izne tabi olduğu belirlenmiştir.

Sonuç olarak Kurul, Denizli Çimento’nun kontrolünde değişikliğe yol açan söz konusu devralma işlemlerinde tarafların hiçbirisinin Denizli Çimento dışında bildirime konu olan ilgili pazarda ya da etkilenen pazarlarda faaliyet gösteren başka bir teşebbüste hissedarlığı bulunmadığından söz konusu işlemler sonrasında ilgili pazarda hâkim durum yaratılması veya varolan hâkim durumun güçlendirilerek etkin rekabetin önemli ölçüde sınırlanması sonucunun meydana gelmediğine kanaat getirmiştir. Ancak şunu belirtmek gerekir ki, söz konusu Kurul kararında, devralma işlemlerine konu olan teşebbüsse nazaran, ilgili pazarda faaliyet gösteren diğer rakip teşebbüslerin pazarda sahip oldukları konuma ilişkin herhangi bir değerlendirmeye yer verilmemiştir. Bu bakımdan söz konusu karar eksik belirlemeler içermektedir.