Çevreye Yönelik BaĢarı Ölçeğ

3. Tüketim AlıĢkanlıklarına ĠliĢkin Değer Anketi

AraĢtırmada kullanılan bu veri toplama araçların özelikleri aĢağıda açıklanmıĢtır.

3.4.1. Çevreye Yönelik Tutum Ölçeği

AraĢtırmada, öğrencilerin çevreye yönelik tutum ölçmek amacıyla bir tutum ölçeği geliĢtirilmiĢtir (EK-1). Ölçek hem ön test hem de son test çalıĢmalarında uygulanmıĢtır. Ölçek 19 ifadeden oluĢmuĢ ve cevaplar beĢli likert tipi olarak hazırlanmıĢtır. Ölçek Ģu Ģekildedir:

1. Kesinlikle katılmıyorun 2. Katılmıyorum

3. Kararsızım 4. Katılıyorum

5. Kesinlikle katılıyorum

Ölçek geliĢtirme üç aĢamada tamamlanmıĢtır.Ġlk aĢamada ölçekte yer alacak maddeler düzenlenmiĢtir. Bunun için literatür taranmıĢ çevreye yönelik tutum

ölçeklerinin maddeleri incelenmiĢtir.Daha sonra uygulamanın yapılacağı grup ile ön bir çalıĢma yapılıp öğrencilerin çevreye yönelik görüĢleri alınmıĢtır. Bu çalıĢmalar sonrasında 40 madde hazırlanıp uzman görüĢü alınmıĢtır. Uzman olarak konu alanı uzmanı, bir doktora öğrencisi, bir fen ve teknoloji öğretmeni, bir ölçme değerlendirme uzmanı ve bir Türkçe öğretmeni incelemede bulunmuĢtur. Gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra ön çalıĢma olarak 40 maddelik testten 10 madde çıkarılmıĢtır. Uygulama gruplarından farklı aynı sınıf ve yaĢ grubu dikkatte alınarak 30 maddelik ölçek 200 öğrenciye uygulanmıĢtır. Bu uygulama sonucunda ölçme aracında geçerlik ve güvenirlik çalıĢmaları yapılmıĢtır.Ölçek güvenirliği hesaplanırken değeri yükseltmek için baĢlangıçta 5 madde daha ölçekten atılmıĢtır. Ölçme aracına faktör analizi yapılıp yapılamayacağının belirlenmesi için KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) değeri ve Bartlett‟s Testi (Bartlett‟s Test of Sphericity) hesaplanmıĢtır. KMO değerinin 0.50‟nin üstünde çıkmıĢ olması (KMO=0.772, p<.00) faktör analizi açısından örneklem kümesinin uygun olduğunu göstermiĢtir. Bartlett's testi sonucunun da (1681.913) p<.00 düzeyinde anlamlı olması ölçme aracının faktör yapılarına ayrıĢtırılabileceğini göstermiĢtir. Faktör analizine göre yük değeri 0.30‟un altındaki maddeler anketten çıkarılmıĢtır.Faktör analizinde aynı yapıyı ölçmeyen maddelerin ayıklanmasında dikkate alınan ölçütlerden biri de maddelerin yer aldıkları faktördeki yük değerlerinin yüksek olmasıdır.Bir faktörle yüksek düzeyde ilişki veren maddelerin oluşturduğu bir küme var ise bu bulgu, o maddelerin birlikte bir kavramı-yapıyı faktörü ölçtüğü anlamına gelir.Faktör yük değerinin, 0.45 ya da daha yüksek olması seçim için iyi bir ölçüdür. Ancak uygulamada az sayıda madde için bu sınır değer, 0.30’a kadar indirilebilir (Büyüköztürk, 2008). Bu düzenleme sonucunda baĢlangıçta 30 maddeden oluĢan anket sorularından yük değeri 0.30-0.75 arasında olanlar kullanılmıĢtır. Ölçek soruları 19 maddeye indirilerek son Ģeklini almıĢ, böylece yapı geçerliliği sağlanmıĢtır. Faktör analizi, bir konuda deneklerin verdiği cevaplara göre değiĢkenler arasındaki korelâsyonun hesaplanarak, birbiri ile iliĢkili olan ve aynı boyutu ölçen değiĢkenlerin gruplandırılması sonucu faktör elde etme iĢlemidir (Ural ve Kılıç, 2005). Faktör analizi, ölçülmek istenen özelliğe ait yapının bu ölçek ile ölçüldüğünde nasıl gerçekleĢtiğini belirlemek amacıyla kullanılır. Bu özelliğiyle de faktör analizi ölçeğin yapısını belirlemeye yönelik bir yapı geçerliliği çalıĢmasıdır (TavĢancıl, 2005).Ölçek yapılan faktör analizleri sonucunda tek faktörlü bulunmuĢtur. Ġstatistik paket programı kullanılarak yapılan

güvenirlik analizi sonucunda Çevre Eğitimi Anketi‟nin Cronbach α katsayısı 0.78 olarak hesaplanmıĢtır.

3.4.2. Çevreye Yönelik BaĢarı Ölçeği

Çevreye yönelik baĢarı ölçeği olarak kullanılacak ölçme aracı, çoktan seçmeli test olarak hazırlanmıĢ olup, Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan Seviye Belirleme Sınavlarında yer alan çıkmıĢ çevre konularını içeren sorular alınarak hazırlanmıĢtır. Hazırlanan sorular için uzman görüĢüne baĢvurulmuĢtur (EK-3).

3.4.3. Tüketim AlıĢkanlıklarını Belirlemeye Yönelik Anket

Öğrencilerin ekolojik ayak izi hesaplamalarına ve sürdürülebilirliğe temel oluĢturan tüketim alıĢkanlıklarına iliĢkin değerlerini belirlemek amacıyla toplam üç sorudan oluĢan, tercihli, açık uçlu sorular sorulmuĢ ve yapmıĢ oldukları tercihleri neden yaptıklarına dair açıklama yapmaları istenmiĢtir. Anket soruları hazırlanırken ekolojik ayak izini oluĢturan temel bileĢenlerde atık bileĢenin temelini oluĢturacak tüketim materyalleri dikkate alınmıĢtır.

Bunun için ilk soru da genel olarak tüketim alıĢkanlıklarını belirleyecek beĢ farklı kategoriden oluĢan el posterleri hazırlanmıĢ ve öğrencilerden ilk soruda bu posterlerdeki kategorileri baz alarak kendileri için en önemli olan tüketim ürününü seçmesi ve bu seçiminin nedeni açıklaması istenmiĢtir.

Ġkinci soru gıda üzerine öğrencilerin tüketim alıĢkanlıklarını belirlemek amacıyla düzenlenmiĢtir. Soruda bu yaĢ grubunun gıda ürünlerinden tercihleri düĢünülerek, okulda (kantin-yemekhane) ya da evde tercih edebilecekleri yiyeceklere uygun üç Ģık hazırlanmıĢ ve yine kendilerine uygun olan tüketim ürününü seçerek nedeniyle açıklaması istenmiĢtir.

Üçüncü soru ulaĢım araçları üzerine öğrencilerin tercihlerini değerlendirmek amacıyla düzenlenmiĢtir. Öğrencilerin yaĢ grubu da dikkate alınarak üç Ģık oluĢturulmuĢ ve öğrencilerden kendileri için uygun olan Ģıkkı seçerek nedeni ile birlikte açıklaması istenmiĢtir (EK-4).

3.5. Verilerin Toplanması

Bu çalıĢma, 2009-2010 eğitim-öğretim yılının birinci döneminde Ankara Ġli Yenimahalle Ġlçesi Emniyetçiler Ġlköğretim Okulu ve Ankara Ġli Yenimahalle Ġlçesi Gazi Ġlköğretim Okullarının 7.sınıflarında öğrenim gören toplam 4 Ģubeden oluĢan 80 öğrenci ile haftada dört ders saati olmak üzere toplam dört hafta boyunca yürütülmüĢtür.ÇalıĢmada yer alan iki farklı okuldan Gazi Ġlköğretim Okulu 7.sınıf Ģubeleri (7/A ve 7/B) araĢtırmanın deney grubunu, Emniyetçiler Ġlköğretim Okulu 7.sınıf Ģubeleri ( 7/A ve 7/B) araĢtırmanın kontrol grubunu oluĢturmuĢtur. ÇalıĢmanın baĢında tüm gruplara baĢarı düzeylerini belirlemek için ÇYBÖ, tutumları ölçmek için ÇYTÖ ve tüketim alıĢkanlıklarına iliĢkin değerleri ölçmek için TABYA ön test olarak uygulanmıĢtır.

Deney grubunda ekolojik ayak izi kavramının yer aldığı grup merkezli öğrenciyi merkeze alan ve iĢbirlikli yaklaĢımın temel alındığı program uygulanmıĢ, kontrol grubunda ise deney grubundan farklı olarak ekolojik ayak izi kavramına yer verilmemiĢtir.Eğitimler tamamlandıktan sonra ise baĢarı düzeylerini belirlemek ve değiĢimleri gözlemlemek üzere ÇYBÖ, tutumları belirlemek ve değiĢimi gözlemlemek üzere ÇYTÖ ve tüketim alıĢkanlıklarına iliĢkin değerleri değerlendirmek için TABYA son test olarak uygulanmıĢtır.

3.6. Verilerin Analizi

Ġki faktörlü bir karıĢık desen ya da split-plot olarak da tanımlanabilen ön test, son test kontrol gruplu desenlerde deneysel iĢlemin etkisini test etmek amacıyla dört ayrı veri analizi yaklaĢımı önerilmekte ve uygulanmaktadır. Bunlardan biri de tek faktör üzerinde tekrarlanmıĢ ölçümler için iki faktörlü ANOVA‟dır ( Büyüköztürk, 2007). Böyle bir desenden elde edilen verilerin analizinde deneysel iĢlemin etkili olup olmadığını sınamak amacıyla tek faktör üzerinde tekrarlı ölçümler için iki faktörlü ANOVA kullanılabilir (Howitt, 1997; Minke, 1997).

Uygulamada deney ve kontrol gruplarına ÇYBÖ, ÇYTÖ ön test ve son test olarak uygulanmıĢ ve sonuçlar tek faktör üzerinde tekrarlanmıĢ ölçümler için iki faktörlü ANOVA uygulanmıĢtır. Bunun sonucunda ön testlerde deney ve kontrol gruplarında anlamlı bir farklılık olmadığı son testlerde ise baĢarı testi için anlamlı bir

farklılık tespit edilemezken tutum için anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiĢtir. Veriler .05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiĢtir.

Uygulamada deney ve kontrol gruplarına tüketim alıĢkanlıklarına iliĢkin değer anketi ön test ve son test olarak uygulanmıĢ, açık uçlu sorulardan oluĢtuğu için öğrenci tercihleri kategorize edilerek yüzde-frekans tabloları ile çalıĢılmıĢ ve sonuçlar betimlenmiĢtir. Bu betimleme sonucuna dayalı bazı öğrenci açıklamaları örnek olarak verilerek içerik analizi yapılmıĢtır. Açık uçlu anketin kullanılması ve içerik analizi yapılarak betimsel olarak sunulmasındaki amaç nicel verileri destekleyici nitel verilere yer verilerek araĢtırmanın zenginleĢmesini sağlamaktır. Ġnsan davranıĢlarının birçoğu doğrudan gözlemlenmeyebilir ya da ölçülemeyebilir. Ġçerik analizi insan davranıĢlarını üzerinde doğrudan olmayan yollarla çalıĢmaya imkan tanıyan bir tekniktir (Büyüköztürk, 2008). Ġçerik analizi ile insanların ya da grupların inançları, tutumları, değerleri ve düĢünceleri ortaya çıkarılabilir (Stemler, 2001).

IV. BÖLÜM