B. Türkiye’de Koruma Alanları Açısından Kurumsal Yapı ve Yönetim
1.1. Çevre ve Orman Bakanlığı
110
çeşitliliğinin ortaya çıkması, koruma statülerindeki yetersizlikler, eksik koruma statüleri ve tanımları durumuna yönelik hem kavramsal çerçeveyi netleştirmek hem yönetimini kolaylaştırmak amacıyla Doğa Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanun Tasarısı hazırlanması koruma mevzuatının iyileştirilmesi açısından olumlu bir girişim olarak görülmektedir.
111
Çevre ve Orman Bakanlığı Ana Hizmet Birimleri ve Bağlı Kuruluşlar
Bağlı Kuruluşlar Ana Hizmet Birimleri
a) Devlet ve Su İşleri Genel Müdürlüğü a) Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü b) Özel Çevre Koruma Kurumu b) Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel
Müdürlüğü
c) Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
c) Orman Genel Müdürlüğü ç) Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü
d) Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı e) Orman ve Köy İşleri Genel Müdürlüğü f) Dış İlişkiler AB Dairesi Başkanlığı
1.1.1. Çevre ve Orman Bakanlığı Ana Hizmet Birimleri
Birim Hukuksal Düzenleme Görev/Yetki/Sorumluluk
a) Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP)
01.05.2003 tarihli 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 13. maddesine dayanarak oluşturulmuş birimdir.307
4856 sayılı Kanun’un 13.
maddesi, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ve 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu gereğince milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı, tabiat koruma alanı, yaba hayat, kara av kaynakları, orman içi su kaynağı, dere, göl, gölet, sulak alan, hassas bölgeler, bitki ve hayvan gen kaynakları, mesire yerlerine yönelik planlama, geliştirme, yönetme, işletme, tanıtma faaliyetlerinden sorumludur.Yetki ve görevleri arasında çevrenin korunması ilke ve amaçlarını belirlemek, hayvanların korunmasına yönelik ilgili sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte çalışmak ve Bakanlığın verdiği görevleri yerine getirmek yer almaktadır.308
b)Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü
16.01.2004 tarih ve 25348 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Teşkilatı’nın Görevleri ve Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik’in 59.
16.01.2004 tarih ve 25348 sayılı yönetmeliğin ilgili maddesinde belirtilen ormancılık çalışmaları için uygun tohum ve fidan üretilmesi, ithal ve ihraç edilmesi, orman ejimi altına
307 “Bakanlık Kuruluşu”, Çevre ve Orman Bakanlığı,
<<http://www.cevreorman.gov.tr/COB/Bakanlik/BakanlikKurulusu.aspx?sflang=tr >>, (16.04.2010).
308 “Idem”.
112
maddesine dayanarak
oluşturulmuş birimdir.309
alınacak yerlerin erozyon kontrolüne yönelik tedbirler ölçüsünde yeniden tahsis edilmesi, orman içi ve mera ıslahı, sosyal ormancılık ile ilgili plan ve projelerin geliştirilmesi ve ilgili çalışmaların yapılması, gerçke ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarını orman ve fidanlık tesis edilmesi ve işletilmesi konusunda desteklemek, Bakanlığın uygun gördüğü başka işleri yerine getirmekle görevlidir.310
c)Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü
01.05.2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 10. maddesine dayanarak oluşturulmuş birimdir.311
01.05.2003 tarih ve 4856 sayılı kanunun ilgili maddesince çevresel etki değerlendirmesi ve stratejik etki değerlendirmesinin yapılması, çevreye ilişkin envanter oluşturup durum raporlarının hazırlanması, ulusal çevre stratejisi ve eylem planlarının yürütülmesi, uluslar arası düzeydeki çalışmaları takip ederek ulusal düzeyde uygulanmasına çalışılması, dengeli ve sürekli gelişme anlayışıyla kalkınma, bölge ve çevre düzenleri planlarının hazırlanması, uygulanması, yönetilmesi ve Bakanlıkça gerekli görülen diğer görevlerin yapılmasından sorumludur.312 ç) Çevre Yönetimi ve Genel
Müdürlüğü
01.05.2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 9. maddesine dayanarak oluşturulmuş birimdir.313
01.05.2003 tarihli ve 4856 sayılı kanunun ilgili maddesince çevre kirliliğinin ölçüm, tespit ve kalite kriterlerinin belirlenip bu doğrultuda uygulamaların yapılması, hava kirliliğine ilişkin ölçümler yapılması, radyasyonun
309 “ Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Teşkilatının Görevleri, Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik”,(R.G. No:25348),<<http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/21710.html >>, (16.04.2010).
310 “Idem”.
311 “ Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğünün Görevleri”,
<<http://www.cedgm.gov.tr/CED/AnaSayfa/gorevVeyetkiler.aspx?sflang=tr >>, (16.04.2010).
312 “Idem”.
313 “ Türkiye Çevresel Veri Değişimi Ağının Kurulması Projesi- TEIEN”,Çevresel Etki Değerlendirme ve Planlama Genel Müdürlüğü, <<http://www.cedgm.gov.tr/CED/AnaSayfa/Projeler.aspx?sflang=tr >>, (16.04.2010).
113
yayılımı ve kontrolüne ilişkin acil müdahale planlarının hazırlanması, yenilenebilir enerji kaynakları gibi temiz enerji kaynaklarının desteklenmesi, yerüstü, yer altı ve denizlere olumsuz etkisi bulunan radyoaktif atık madde ve kimyasallarına salınımına ilişkin çalışmalar yürütülmesi, nükleer güvenlik konusunda Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ile işbirliği içerisinde çalışılması, görev alanıyla ilgili uluslar arası çalışmaların takip edilip ulusal düzeyde uygulanabilir hale gelmesi, zararlı atık ve kimyasalların ithalat ve ihracatına ilişkin koşulların belirlenmesi ve taşınmasında ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde çalışılması, motorlu taşıtlara ilişkin egzoz ölçümlerinin gerçekleştirilmesi, su kaynaklarına ilişkin koruma ve planların hazırlanması, Bakanlığın uygun gördüğü faaliyetlerin yerine getirilmesi başlıca görevleri arasında yer almaktadır. Birim görev ve yetkileri doğrultusunda atık yönetimi, kimyasal yönetimi, deniz ve kıyı yönetimi, hava yönetimi, su ve toprak yönetimi, ölçüm ve denetim gibi alt birimlere sahiptir.314
d) Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı
09.08.2004 tarih ve 25548 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Yönetmeliği doğrultusunda oluşturulmuş birimdir.315
09.08.2004 tarih ve 25548 sayılı ilgili yönetmeliğinde belirtilen Bakanlıkça uygun görülen eserlerin, yayınların, dökümanların toplanması, onayı alınan eserlerin basılması işlerinden sorumludur.316
314 “Idem”.
315 Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Yönetmeliği” , (R.G. No:25548),
<<http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/21953.html >>, (16.04.2010).
316 “Idem”.
114
e) Orman ve Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü
01.05.2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12. maddesine dayanarak oluşturulmuş birimdir.317
01.05.2003 tarihli ve 4856 sayılı kanunun ilgili maddesince orman köylüsünün sosyo-ekonomik kalkınmasına katkı sağlamak, kalkınma havzalarında araştırma etüt, plan ve proje hizmetleri yürütmek, odun tüketimini azaltmaya yönelik alternatif enerji kaynakları kullanımı yönünde projeler geliştirmek, bunlara ilişkin sanyiyi teşvik etmek, orman köylüsüne her türlü kredi ve yardımı sağlamak, kooperatifleri proje bazında destekleyerek ürünlerin değerlendirilmesine kolaylık sağlamak, 2924 sayılı yasanın 2/A maddesi uyarınca köy nakline ilişkin işleri yürütmek, Bakanlıkça uygun görülen işleri yürütmekle görevlidir.318
f) Dış İlişkiler ve AB Dairesi Başkanlığı
01.05.2003 tarih ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 15. maddesine dayanarak oluşturulmuş birimdir.319
01.05.2003 tarih ve 4856 sayılı Kanunun ilgili maddesince Hükümetler arası Sözleşmelerin ilgili ek protokollerinin uygulanması yönündeki çalışmaları düzenlemek ve uluslar arası kurum ve kuruluşlarla aynı amaç doğrultusunda eşgüdümü sağlamak, personele yönelik staj, eğitim ve benzeri çalışmalar hazırlamak, program, konferans ve toplantılar organize etmek, AB uyum sürecine yönelik uyumlaştırma politikalarının daha verimli işlemesine ilişkin tedbirler almak, alternatifler üretmek, AB ve programlarından sağlanan destek ile dış kaynaklı projeleri yürütmek, takip etmek, uluslar arası kuruluş ve ülkelerden gelen proje önerilerini Bakanlık yetkisi doğrultusunda değerlendirmeye almak, mali
317 “ Orman Köy İşleri Müdürlüğü Görev ve Yetkileri”, Orman-Köy İşleri Genel Müdürlüğü,
<<http://www.orkoy.gov.tr/ORKOY/AnaSayfa/gorevVeyetkiler.aspx?sflang=tr >>, (17.04.2010).
318 “Idem”.
319 “ Dış İlişkiler ve Abrupa Birliği Dairesi Başkanlığı Görevleri”, Dış İlişkiler ve Avrupa Dairesi Başkanlığı, <<http://www.did-cevreorman.gov.tr/sayfa_detay.asp?id=23>>, (17.04.2010).
115
kaynağın oluşturulmasına ilişkin ilgili kuruluşlar ile işbirliği içerisinde olmak görev ve sorumluluğuna sahiptir.320
Çevre ve Orman Bakanlığına Bağlı Kuruluşlar
Birim Hukuksal Düzenleme Görev/Yetki/ Sorumluluk
a) Devlet ve Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ)
18 Aralık 1953’te 6200 sayılı Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun ile kurulan ve 1954’te teşkilatlanan kuruluştur.31.08.2007 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan ayrılıp Çevre ve
Orman Bakanlığına
bağlanmıştır.321
18.12.1953 tarih ve 6200 sayılı Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanunu gereğince baraj yapımı, taşkınlardan koruma, sulama, bataklık ve alan ıslahı, hidroelektrik enerji üretimi, akarsu ıslahat yapımı ve gerektiğinde seyrü sefere elverişli hale getirmek, bu işlerle ilgili her türlü etüt, proje ve inşaatları yapmak ve yaptırmak, bu tesislerin işletme, bakım ve onarımını sağlamakla,
16.12.1960 tarih ve 167 sayılı Yerlatı Suları Kanunu gereğince yer altı suyu ve etüt araştırmaları için kuyu açmak ve ya açtırmak, yer altı suyu tahsisi yapmak, yer altı sularının korunması ve tescili, arama, kullanma ve ıslah tadil belgesi vermek,
03.07.1968 tarih ve 1053 sayılı Ankara, İstanbul ve nüfusu 100 000 den Büyük Şehirlere İçme Suyu Temizi Hakkında Kanun gereğince braj ve isale hattı, su tasfiye tesisi inşaatları, su depoları yapmak,
İle görevlidir.322
320 “Idem”.
321 “Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun”, (R.G. No:8592),
<<http://www.hukuki.net/kanun/6200.13.text.asp >>, (17.04.2010).
322 “Ibid”.
116
b) Orman Genel Müdürlüğü (OGM)
İlk 1839 da ormancılık faaliyetlerini takip etmek amacıyla Ticaret nezaretine bağlı
“Ormancılık Müdürlüğü”nün kurulmasıyla oluşturulan kurum, 1920-1923 yılları arasında İktisat Vekaletine bağlı kalmıştır.1937 yılında 3204 sayılı Kanuna dayanarak Orman Genel Müdürlüğü kurulmuş, 3116 Sayılı Orman Kanu ile birlikte ormancılığın temeli atılmış ve 6831 sayılı Kanun ile birlikte günümüz mevcut ormancılık faaliyetlerinin yasal dayanağı oluşturulmuştur.323
6831 sayılı Kanun gereğince orman ve orman kaynaklarını her türlü tehlikeye karşı korumak, doğaya yakın duran bir anlayışla bu kaynakların geliştirilmesini, ve ekosistem bütünlüğü içerisinde ve topluma çok yönlü faydalar sağlayacak şekilde yönetilmesi başlıca görev ve sorumlulukları arasındadır.324
c) Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı (ÖÇKKB)
1976 Barcelona-Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi’ne ve 1979 Bern-Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Habitatların Korunması Sözleşmesi ve bunlara bağlı olarak kurulan Akdeniz’de Özel Çevre Koruma Alanları Kurulması Protokolü’ne Dayanarak 1989 yılında 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığının Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname ile oluşturulan birimdir.2872 Sayılı Çevre Kanunu 9. maddesi Özel Çevre Koruma Bölgelerinin tanımlandığı bağlayıcılığı olan diğer önemli düzenlemedir.325
383 sayılı Kanun Hükmünde kararname ve 2872 sayılı Kanun gereğince Ülke genelindeki çeşitli doğal ve tarihi değerleri barındıran 14 Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin korunması, planlanması ve yönetiminden sorumludur.Özel Çevre Koruma Bölgelerinin değerlerini korumak, bu doğrultuda araştırma ve incelemeler yapıp yaptırmak , varolan çevre sorunlarını gidermek için tüm tedbirleri almak, koruma ve kullanma esaslarını belirlemek ve yeni düzenlemeler yapmak, planlar yapmak, mevcut her ölçekteki plan ve kararları revize etmek ve onaylanması gerektiğinde kamu kurum ve kuruluşları, ilgili dernekler ve uluslar arası kuruluşlarla işbirliği yapmak başlıca görev ve sorumlulukları arasındadır.326
323 <<http://www.ogm.gov.tr/ >>, (18.04.2010).
324 <<http://www2.ogm.gov.tr/misyon_vizyon.htm >>, (18.04.2010).
325 “İl Durum Raporu”, Çevre ve Orman Bkanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, s.1,
<<http://www.cevreorman.gov.tr/COB/Files/durum_rapor/ockkb/ockkb_ild.pdf >>, (17.04.2010).
326 Dünya’da ve Türkiye’de Biyolojik Çeşitliliği Koruma”, İ.Tekeli (et.al.),Türkiye Bilimler Akademisi Raporları (TÜBA), Sayı:13, 2006,s.97.
117