Gelir eşitsizliğini etkileyen faktörlerin genelde iktisadi, mali ve sosyal içerikli olduğu daha önce belirtilmiştir. Bu çalışmalar içerisinde gelir eşitsizliğini etkileyen makro iktisadi değişkenlerden enflasyonun etkisi yani gelir eşitsizliği ile enflasyon arasındaki ilişki, çalışmamızın sınırını oluşturmaktadır. Bundan dolayı kurulan modelde Gini katsayısı (GINI) üzerindeki açıklayıcı bağımsız değişken, enflasyon oranıdır (lnINF). Diğer değişkenler ise literatürde en fazla kabul
görenlerdir. Makro iktisadi faktörlerden kişi başı GSYH (lnGDPper), kişi başı GSYH² (lnGDPper²), işsizlik oranı (UNEMP), ticari açıklık (lnOPENNESS); mali faktörlerden kamu harcamaları (lnEXPEN) ve sosyal faktörlerden ise nüfus artış hızıdır (POP). Enflasyon oranı (lnINF), kişi başı GSYH (lnGDPper), kişi başı GSYH² (lnGDPper²), ticari açıklık (lnOPENNESS) ve kamu harcamaları (lnEXPEN) değişkenleri logaritmaları alınarak modele dahil edilmiştir. Denklemde gelişmiş ülkelerde birim boyutunu ifade eden “i”, 17 ülkeden zaman boyutunu ifade eden “t” ise 26 yıldan; gelişmekte olan ülkelerde birim boyutunu ifade eden “i”, 18 ülkeden zaman boyutunu ifade eden “t” ise 25 yıldan oluşmaktadır. Bu doğrultuda 1991-2016 dönem aralığına ait gelişmiş 17; 1991-2015 dönem aralığına ait gelişmekte olan 18 ülkeden oluşan genel model, aşağıda belirtildiği gibidir: 𝐺𝐼𝑁𝐼𝑖𝑡= 𝛼0+ 𝛽1𝑙𝑛𝐼𝑁𝐹𝑖𝑡+ 𝛽2𝑙𝑛𝐺𝐷𝑃𝑝𝑒𝑟𝑖𝑡 + 𝛽3𝑙𝑛𝐺𝐷𝑃𝑝𝑒𝑟2 𝑖𝑡+ 𝛽4𝑈𝑁𝐸𝑀𝑃𝑖𝑡 + 𝛽5𝑙𝑛𝑂𝑃𝐸𝑁𝑁𝐸𝑆𝑆𝑖𝑡+ 𝛽6𝑙𝑛𝐸𝑋𝑃𝐸𝑁𝑖𝑡 + 𝛽7𝑃𝑂𝑃𝑖𝑡+ µ𝑖+ 𝜆𝑡+ 𝜀𝑖𝑡 𝑖 = 1, … … … ,17 ve 𝑡 = 1, … … … ,26 𝑖 = 1, … … … ,18 ve 𝑡 = 1, … … … ,25 (4.3)
Araştırmada gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için belirlenen temel ve alternatif hipotezler, aşağıda ifade edildiği gibidir:
𝐻0: Gelir eşitsizliği ile enflasyon oranı arasında bir ilişki vardır.
𝐻1: Gelir eşitsizliği ile enflasyon oranı arasında herhangi bir ilişki yoktur.
Ayrıca, kişi başı GSYH ve kişi başı GSYH² katsayılarının işaretleri dikkate alınarak Kuznets hipotezinin geçeliliğini sınamak için belirlenen temel ve alternatif hipotezler ise:
𝐻0: Gelir eşitsizliği ile kişi başı GSYH arasında “ters-U” şeklinde bir ilişki vardır.
𝐻1: Gelir eşitsizliği ile enflasyon oranı arasında “ters-U” şeklinde bir ilişki yoktur.
4.4.1. Gelişmiş Ülkeler Üzerine Oluşturulan Modelde Değişkenlerin Beklenti Yönü
Modelde bağımsız değişkenlerin Gini katsayısını hangi yönde etkileyeceğine dair beklentiler, literatürdeki çalışmalar doğrultusunda oluşturulmuştur. Gelişmiş ülkeler için bu beklentiler, Tablo 20’de gösterildiği gibidir:
Tablo 20: Gelişmiş Ülkeler İçin Oluşturulan Modelde Bağımsız Değişkenlerin Bağımlı Değişken Üzerindeki Beklenti Yönü
Değişkenler Beklenilen Yön Enflasyon
Oranı: lnINF -
Gelişmiş ekonomilerde enflasyonun belirli bir seviyeye kadar gelir eşitsizliği üzerinde olumlu etki oluşturması beklenmektedir.
Kişi Başı
GSYH: lnGDPper +
Gelir eşitsizliği ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin “ters-U” şeklinde olduğunu ifade eden Kuznets hipotezinin geçerliliği için kişi başı GSYH’nin katsayısının beklenen yönü pozitif olmalıdır.
Kişi Başı
GSYH²: lnGDPper² -
Gelir eşitsizliği ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin “ters-U” şeklinde olduğunu ifade eden Kuznets hipotezinin geçerliliği için kişi başı GSYH²’nin katsayısının beklenen yönü negatif olmalıdır.
İşsizlik
Oranı: UNEMP +
İşsizlik oranında meydana gelen artışların gelir eşitsizliğini artırması beklenmektedir.
Ticari
Açıklık: lnOPENNESS -
Literatürde farklı sonuçlar olmasına rağmen serbest ticaretin gelişmiş ülkeler lehine bir sonuç oluşturması ve bundan dolayı da gelir eşitsizliğini azaltması beklenmektedir.
Kamu
Harcamaları: lnEXPEN +/-
Kamu harcamaları, gelir eşitsizliğine doğrudan etki eden bir değişkendir. Hangi gelir grupları lehine harcama yapıldığı sonuçları değiştirebilmektedir.
Nüfus Artış
Hızı: POP -
Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızının ekonomik büyüme hızına göre geride kalması nedeniyle artan nüfusun ekonomiyi ve gelir eşitsizliğini olumlu etkilemesi beklenmektedir.
Tablo 20’de gelişmiş ülkeler için enflasyon oranının beklenen katsayı değeri, negatif (β1<0); Kuznets’in “ters-U” hipotezinin geçerliliği için kişi başı GSYH’nin beklenen katsayı değeri pozitif (β2˃0), kişi başı GSYH²’nin beklenen katsayı değeri, negatif (β3<0); işsizlik oranının beklenen katsayı değeri, pozitif (β4˃0); ticari açıklığın beklenen katsayı değeri, negatif (β5<0); kamu harcamalarının beklenen katsayı değeri, bilinmemekte (β6˃;<0) ve nüfus artış hızının beklenen katsayı değeri ise negatiftir (β7<0).
4.4.2. Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Oluşturulan Modelde Değişkenlerin Beklenti Yönü
Modelde bağımsız değişkenlerin Gini katsayısını hangi yönde etkileyeceğine dair beklentiler, literatürdeki çalışmalar doğrultusunda oluşturulmuştur. Gelişmekte olan ülkeler için bu beklentiler, Tablo 21’de gösterildiği gibidir:
Tablo 21: Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Oluşturulan Modelde Bağımsız Değişkenlerin Bağımlı Değişken Üzerindeki Beklenti Yönü
Değişkenler Beklenilen
Yön Enflasyon
Oranı: lnINF -
Literatürdeki genel eğilim farklı olsa da enflasyonun gelir eşitsizliğini azaltması beklenmektedir. Bu beklenti, çalışmanın temel iddiasıdır.
Kişi Başı
GSYH: lnGDPper +
Gelir eşitsizliği ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin “ters-U” şeklinde olduğunu ifade eden Kuznets hipotezinin geçerliliği için kişi başı GSYH’nin katsayısının beklenen yönü pozitif olmalıdır.
Kişi Başı
GSYH²: lnGDPper² -
Gelir eşitsizliği ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin “ters-U” şeklinde olduğunu ifade eden Kuznets hipotezinin katsayısının geçerliliği için kişi başı GSYH²’nin beklenen yönü negatif olmalıdır.
İşsizlik Oranı: UNEMP + İşsizlik oranında meydana gelen artışların gelir eşitsizliğini artırması beklenmektedir.
oluşturması ve bundan dolayı da gelir eşitsizliğini artırması beklenmektedir.
Kamu
Harcamaları: lnEXPEN +/-
Kamu harcamaları, gelir eşitsizliğine doğrudan etki eden bir değişkendir. Hangi gelir grupları lehine harcama yapıldığı gelir eşitsizliği üzerindeki sonuçları değiştirebilmektedir.
Nüfus Artış
Hızı: POP +
Gelişmekte olan ülkelerde nüfus artış hızının ekonomik büyüme hızına göre daha fazla olması nedeniyle artan nüfusun ekonomiyi ve gelir eşitsizliğini olumsuz etkilemesi beklenmektedir.
Kaynak: Çalışma ile ilgili kaynaklardan derlenerek hazırlanmıştır.
Tablo 21’de gelişmekte olan ülkeler için enflasyon oranının beklenen katsayı değeri, negatif (β1<0); Kuznets’in “ters-U” hipotezinin geçerliliği için kişi başı GSYH’nin beklenen katsayı değeri, pozitif (β2˃0), kişi başı GSYH²’nin beklenen katsayı değeri, negatif (β3<0); işsizlik oranının beklenen katsayı değeri, pozitif (β4˃0); ticari açıklığın beklenen katsayı değeri, pozitif (β5˃0); kamu harcamalarının beklenen katsayı değeri, bilinmemekte (β6˃;<0) ve nüfus artış hızının beklenen katsayı değeri ise pozitiftir (β7˃0).
4.5. ÇALIŞMADAN ELDE EDİLEN ANALİZ BULGULARI