Çölleşme, erozyonla mücadele ve ormancılık konularının daha etkin, verimli ve sürdürülebilir bir şekilde yürütülmesini sağlamak, küresel ölçekte çölleşme ve erozyonla mücadele konularında ülkemizin tecrübelerini başta en az gelişmiş ülkeler olmak üzere diğer ülkelere aktarmak Bakanlığımızın ana politika ve stratejileri arasında bulunmaktadır.
Çölleşme, arazi tahribatı ve kuraklık Dünya’da 4 milyar hektar alanı ve 168 ülkede yaşayan 1,5 milyar nüfusu doğrudan tehdit etmektedir.
Dünya’da her yıl 12 milyon hektar alan bozulmaktadır.
FAO verilerine göre Dünya’daki orman varlığı yılda yaklaşık 5,6 milyon hektar azalmaktadır.
Türkiye, bulunduğu coğrafi konum itibarı ile çölleşmeden etkilenecek ülkeler arasında bulunmaktadır.
Türkiye’de çölleşmenin önemli sebeplerinden birisi de toprak erozyonudur.
Türkiye, 1998 yılında Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesine taraf olmuştur. Sözleşmedeki yükümlülükten dolayı 2005 yılında “Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı” hazırlanmıştır. 2014 yılında ise Çölleşme ile Mücadele Ulusal Stratejisi (2015-2023) hazırlanmış ve 24 Temmuz 2015 tarihli ve 29424 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Ulusal Strateji ile birlikte Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Planı (2014-2018) yenilenmiştir.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİNİN 12. TARAFLAR KONFERANSI (COP12) Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesinin 12. Taraflar Konferansı 12-23 Ekim 2015 tarihlerinde Bakanlığımızın ev sahipliğinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Konferansa, bakan, bakan yardımcısı, meclis başkanı ve BM üst düzey yetkilisi düzeyinde 57; parlamenter düzeyinde 70 olmak üzere toplam 6.700 kişi katılım sağlamıştır.
Konferansta Yüksek Seviyeli Bölüm’ün açılışı Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN tarafından yapılmıştır.
2015 YILI FAALİYET RAPORU
COP 12 Yüksek Seviyeli Bölüm Açılışı
20-21 Ekim 2015 tarihlerinde Bakanlar Yuvarlak Masa Toplantıları ve Parlamenterler Forumu eş zamanlı olarak gerçekleştirilmiştir. Yine eş zamanlı olarak Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi Sekretaryası ve Bakanlığımız işbirliği ile 20-21 Ekim 2015 tarihlerinde Sürdürülebilir Arazi Yönetimi İş Forumu düzenlenmiştir.
Konferans ile birlikte, COP 12 dönem başkanlığını 2 yıl süre ile Türkiye yapacaktır.
Konferans kapsamında bir araya gelen ülkelerin temsilcileri çölleşmenin durdurulabilmesi için 37 adet önemli karar almış ve 6 adet deklarasyon yayınlamışlardır. UNCCD COP 12 sonrasında yayınlanan deklarasyonlar;
Bakanlar, Parlamenterler Forumu, İş Forumu, Sivil Toplum Teşkilatları, Sendikalar ve Gençlik Deklarasyonu’dur.
Ankara Girişimi
UNCCD COP 12’de alınan önemli kararlardan biri de Ankara Girişimi’dir. Ülkemiz tarafından başlatılan Ankara Girişimi, 195 ülkenin desteği ile 5 numaralı karar (ICCD/COP(12)/L5) olarak kabul edilmiştir. Ankara Girişimi ile Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin 15 numaralı "Arazi Tahribatının Dengelenmesi"
hedeflerine ulaşma çalışmalarına küresel düzeyde ülkemiz öncülük edecektir.
Bu girişim ile ülkemizin mevcut tecrübeleri paylaşılacak, iyi uygulama örnekleri yaygınlaştırılacak ve model projeler ile başta Afrika ülkeleri olmak üzere ülkelerin kapasite gelişimine katkı sağlanacaktır. Ayrıca hazırlanacak olan politik dokümanlar ile küresel düzeyde düzenlemeler yapılmasına katkı sağlanacaktır. Girişim 2016-2019 yıllarını kapsayacak olup UNCCD Sekretaryası ile ortak çalışılacaktır.
Çölleşme ile Mücadele
Türkiye genelinde çölleşme ile daha etkin mücadele etmek, uzun vadeli kararlara ve yatırım programlarına rehberlik sağlamak, farklı kurumlarca yürütülecek çalışmaların eşgüdümlü ve bütünleşik olarak gerçekleşmesi gayesiyle “Çölleşme İle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi” oluşturulmuştur.
Çölleşmeyi izleme maksadıyla ülkemize uygun CBS tabanlı çölleşme modeli oluşturulmuş ve ulusal ölçekte çölleşmeye duyarlı alanlar tespit edilerek “Türkiye Çölleşme Risk Haritası” yapılmıştır.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
Türkiye Çölleşme Risk Haritası
Çölleşme ile Mücadele Ulusal Stratejisi ve Eylem Planı (2015-2023) Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi yükümlülüklerini yerine getirmek ve gerçekleşen faaliyetleri düzenli olarak izleyebilmek için “Çölleşme ile Mücadele Ulusal Stratejisi ve Eylem Planı”nı 2015 yılında uygulamaya koyduk.
Erozyon Kontrolü
Türkiye’de 2014 yılı sonuna kadar 7.887.228 hektar alanda ağaçlandırma, erozyon kontrolü, bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu, mera ıslahı çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmaların 1.186.044 hektarı erozyon kontrolü çalışması olup diğer çalışmalar ise dolaylı olarak erozyonu önlemeye katkı sağlamıştır.
2008-2012 yılları arasında gerçekleştirilen Milli Ağaçlandırma Seferberliği kapsamında yapılan ağaçlandırma, erozyon kontrolü, rehabilitasyon ve mera ıslahı çalışmaları erozyonla oluşan toprak kayıplarını azaltmada önemli katkılar sağlamıştır. Seferberlik kapsamında 5 yılda 2 milyon 429 bin hektar alanda çalışma yapılmıştır.
Bugüne kadar yapılan çalışmalar ile erozyonla oluşan toprak
kayıplarının azaltılmasında çok büyük fayda sağlanmıştır. Ancak aynı hızla çalışmalara devam edilmesi gerekmektedir.
2015 YILI FAALİYET RAPORU
Türkiye’de Erozyon Azalıyor
1970’li yıllarda Türkiye’de erozyonla taşınan toprak miktarı 500 milyon ton/yıl iken; yapılan erozyon kontrolü, ağaçlandırma çalışmaları, bozuk orman alanları ve meraların iyileştirilmesi, zirai alanlarda sulama teknolojilerindeki gelişmelerin neticesinde erozyonla taşınan toprak miktarı 2014 yılı sonunda 168 milyon ton/yıla düşmüştür.
Grafik 9: Yıllar İtibariyle Erozyonla Taşınan Toprak Miktarı
Eylem Planları
Toprakların korunması, tabii kaynakların sürdürülebilir yönetimi ve gıda güvenliğinin sağlanması için erozyon ve çölleşme ile mücadele edilmesi zorunludur. Bu maksatla eylem planları hazırlanarak uygulamaya konulmuştur.
Erozyonla Mücadele Eylem Planı (2013-2017)
Ülkemizde erozyona maruz alanlarda Bakanlığımızın koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşlar ile birlikte 2013-2017 yıllarını kapsayan Erozyonla Mücadele Eylem Planı hazırlanmıştır.
Plan kapsamında 5 yıllık süre içerisinde 1.400.000 hektar alanda erozyonla mücadele gayesiyle ağaçlandırma, rehabilitasyon, erozyon kontrolü, mera ıslahı çalışmaları ile geçmişte yapılan ağaçlandırma ve erozyon kontrolü sahalarında 2.287.000 hektar bakım çalışmalarının yapılması planlanmıştır.
Tablo 12: Erozyonla Mücadele Eylem Planı Program ve Gerçekleşmeler
YILI
TESİS (Hektar)
BAKIM (Hektar)
Program Gerçekleşme Program Gerçekleşme
2013 281.000 283.276 470.000 323.772
2014 281.000 287.435 462.000 370.000
500
299
226
168 140 130
1970 1982 2000 2014 2019 2023
milyon ton
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
2016 279.000 - 448.000 -
2017 278.000 - 450.000 -
Toplam 1.400.000 - 2.287.000 -
Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı (2013-2017)
Baraj çevrelerinin ağaçlandırılması gayesi ile 2013–2017 yıllarını kapsayan
“Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı” hazırlanmıştır. Bu çerçevede ÇEM, OGM, DSİ Genel Müdürlükleri tarafından işletmede ve proje safhasında olan baraj ve göletlerin 400’ünde çalışılması kararlaştırılmıştır.
Eylem Planı kapsamında 2015 yılı sonu itibariyle 165 adet baraj ve gölet havzasında proje yapılmıştır.
Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı (2013-2017)
Son yıllarda artan sel ve taşkınlarla mücadele gayesi ile ÇEM, OGM ve DSİ Genel Müdürlükleri tarafından 25 ana nehir havzasında, 227 öncelikli çalışılacak sel havzası belirlenmiştir. Buna göre 227 sel havzasında 4.155.201 hektar genel alanda çalışılmak üzere 2013–2017 yıllarını kapsayan “Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı” hazırlanmıştır.
Maden Sahalarının Rehabilitasyonu Eylem Planı (2014-2018) Önemli tabii kaynaklarımızdan olan madenlerin ülke kalkınmasındaki yeri ve ekonomiye yaptığı katkılar hiç bir şekilde inkâr edilemez. Orman sahalarında maden işletmeciliğinden kaynaklanan menfi tesirlerin azaltılması ve önlenmesi çalışmaları büyük ehemmiyet arz etmektedir.
Madencilik faaliyetlerine bağlı olarak bozulan ve etkilenen alanlarda faaliyetin sona erdiği sahaların ıslahı (rehabilitasyonu) gayesiyle “Maden Sahaları Rehabilitasyonu Eylem Planı” (2014-2018) hazırlanmıştır.
Eylem Planı kapsamındaki faaliyetler ÇEM, OGM ve DKMP işbirliği ile yürütülecek olup, 1.628 maden sahasında 5.805 hektar sahanın rehabilite edilmesi planlanmakta ve 5 yıllık yatırım maliyeti 174.150.000 TL olarak tahmin edilmektedir.
Maden Sahaları Rehabilitasyonu Eylem Planı kapsamında 159 adet maden sahasında 1.055 hektar alanda rehabilitasyon
çalışması yapılmıştır.
2015 YILI FAALİYET RAPORU
Sel, Heyelan ve Çığ Kontrolü
Sel Kontrolü Projeleri
Sel kontrolü projeleri ile ilgili kurum ve kuruluşlarca, müşterek bir program çerçevesinde muhtemel can ve mal kayıplarının en aza indirilmesi hedeflenmektedir. Bu maksatla 2015 yılı sonu itibari ile toplam 136 adet Yukarı Havza Sel Kontrolü Uygulama Projesi yapılmıştır.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
Heyelan Kontrolü Projeleri
Heyelan projeleri ile tarım, mera, yerleşim alanları gibi yerlerin heyelan ve selden korunması hedeflenmektedir.
Bu kapsamda 2014 yılı sonu itibariyle 6 adet Heyelan Kontrol Uygulama Projesi, 2015 yılında ise Mersin, Erdemli Şahna Heyelanlı Alanların Rehabilitasyonu Projeleri yapılmıştır.
Çığ Kontrol Projeleri
Türkiye’nin özellikle kuzey-kuzeydoğu ve doğu kesimlerinde, çığ riski oluşturan topoğrafik ve meteorolojik şartlara sahip dağlık alanlar mevcuttur.
Bu maksatla 2015 yılı sonu itibari ile 14 adet Çığ Kontrol Projesi yapılmıştır. Bu projelerin 7 adedi uygulanmıştır.
Trabzon/Uzungöl Çığ Kontrolü Uygulama Projesi Sahasından Görüntüler
Çığ Tehlike Haritaları Yapım Projesi
Dağlık alanlarda artan insan aktiviteleri (Turizm tesisleri, HES yapıları da dâhil) sonucunda çığların sebep olduğu can kayıpları ve hasarlar önemli sorun olmaktadır. Bu sebeple de aktif ve pasif çığ önleme teknikleriyle çığ zararlarını önleme ve azaltma maksadıyla risk/tehlike değerlendirme çalışmaları önem kazanmaktadır.
2015 yılında, Trabzon ili Çaykara İlçesi Çığ Tehlike Haritası ile Rize İli Elevit Yaylası (Yayla köy) Çığ Tehlike Haritası tamamlanmıştır.
2015 YILI FAALİYET RAPORU
Trabzon Çaykara Çığ Tehlike Haritası Havza Planlama ve Rehabilitasyonu
Havza Rehabilitasyonu; toprak, su ve bitki örtüsü arasında tabii dengeyi sağlamaya yönelik teknik, kültürel ve idari tedbirlerin alınması çalışmalarıdır. Bu çalışma havzada yaşayan halkın sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmalarının sağlanmasını hedeflemektedir.
Su havzası bazında bütün sektörlerin ortaklaşa çabalarıyla ekolojik, sosyal, kültürel ve ekonomik boyutları içeren katılımcı bir anlayışla “Entegre Havza Rehabilitasyonu Plan ve Projeleri” uygulanmaktadır. Bu kapsamda 2013 yılından itibaren 7 adet entegre havza rehabilitasyon projesi hazırlanmıştır.
Ulusal Havza Strateji Belgesi
Su havzalarında tabii kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili orta ve uzun vadeli kararlara ve yatırım programlarına rehberlik etmektedir. Toplumumuzun havzaların ekolojik, ekonomik, sosyal fayda ve hizmetleri ile ilgili ihtiyaç ve beklentilerinin yeterli düzeyde ve sürdürülebilir olarak karşılanması gayesi ile Ulusal Havza Strateji Belgesi’ni yürürlüğe geçirmiştir.
Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri
2013 yılında yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri;
Şanlıurfa Tek Tek Dağları Entegre Sel Kontrol Projesi
Konya İli Taşkent/Hadim İlçeleri Gökdere Mikrohavzası Entegre Rehabilitasyon Projesi 2014 yılında yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri;
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
2015 yılında yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri;
Afyonkarahisar ili Şuhut ilçesi Şuhut Çayı Mikrohavzası Entegre Rehabilitasyon Projesi Konya ili Hadim ve Bozkır ilçeleri Bağbaşı Barajı Mikrohavzası Entegre Rehabilitasyon Projesi Havza İzleme ve Değerlendirme Sisteminin Geliştirilmesi Projesi (HİDS)
“Havza İzleme ve Değerlendirme Sisteminin” geliştirilmesi projesi kapsamında fizibilite raporları hazırlanmış, izlemenin yapılabilmesi için gerekli kriter ve göstergeler tespit edilerek “toprak erozyonu ve kütle hareketleri”,
“sel-taşkın”, “çölleşme”, “sürdürülebilir orman yönetimi” ve “arazi kullanımı” bileşenlerinin modelleme çalışmaları devam etmektedir.
Toprak Bilgi Sistemi
Hali hazırda ülke genelinde toprakla uğraşan kurum ve kuruluşlar kendi standartlarında ve sistematiğinde veri toplamaktadır. Bu veriler ve geçmişte üretilmiş büyük toprak grupları haritası ulusal ölçekte bütün paydaşların ihtiyaçlarına cevap verememektedir. Güncel, doğru ve ortak kullanılabilir toprak envanterinin çıkarılarak, toprak kayıplarının ve zararlarının azaltılması maksadıyla Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı işbirliği ile Toprak Bilgi Sistemi 2015 yılında kurulmuştur. Bugüne kadar 1.860 projede yer alan 70 bin toprak profiline ait yaklaşık 2 milyon hektar arazinin verileri sisteme girilmiştir. Toprak Bilgi Sisteminin önümüzdeki yıllarda diğer kurum ve kuruluşlarında kullanımına sunulması hedeflenmektedir.
Sürdürülebilir Arazi Yönetimi ve İklim Dostu Tarım Uygulamaları Projesi
Konya Kapalı Havzasında yer alan Konya ve Karaman illerinde uygulanmakta olan proje ile tabii kaynak bozulmasının kontrol altına alınması ve zirai faaliyetlerin sürdürülebilir olmasının sağlanması hedeflenmektedir. Proje 2015-2018 yılları arasında 4 yıl süre ile uygulanmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği halinde yürütülecek projenin bütçesi 28 Milyon 50 Bin ABD doları tutarındadır. Proje, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile birlikte hazırlanmış olup, dış finansmanı Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından hibe olarak karşılanmaktadır.
AR-GE Projeleri
Yüzeysel Akış Miktarı ve Toprak Kayıplarının Tespiti Projeleri
Rüzgâr Erozyonu Risk Değerlendirmesi Projesi
Kuraklık ve Ekstrem Şartlara Dayanıklı Türlerin Tespiti ve Adaptasyonu Projesi
Tuzlu ve Alkali Alanlarda Kullanılabilecek Bazı Bitki Türlerinin Tespiti ve Adaptasyonu Projesi
Hümik Asidin Bitki Gelişimi Üzerine Etkisi Projesi (2013-2017)
Ahlat Projesi
2015 YILI FAALİYET RAPORU