1997YILI. KAPASiTE KULLANIM

(1)

(2)

İSTANBUL TİCARET

ODASI

Yayın

No: 1998-20

1997YILI

İSTANBUL KÜÇÜK SANAYİ

KAPASiTE KULLANIM

ARAŞTIRMASI

İSTATİSTİK ŞUBESi

116.yıl

(3)

Bu eserin tüm telif hakları istanbul Ticaret Odası'na (iTO) aittir.

iTO'nun ismi kaydedilmek koşuluyla yayından alıntı yapmak mümkündür.

Ancak iTO'nun yazılı izni olmadan yayının tamamı veya bir bölümü, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, ticari amaçlarla kullanılamaz.

1 . Baskı Haziran 1998 i TO- istanbul ISSN 1301-9856

iTO yayınları için ayrıntılı bilgi

Ticari Dökümantasyon Şubesi'den edinilebilir.

Tel. : (212) 511 41 50 - 225/303 Faks : (212) 513 88 27 - 520 10 27 E.Posta: dökümantasyon@ tr-ito.com

RENK AJANS

BASlM YAYlN HiZMETLERi TiC. LTD. ŞTi.

Tel.: (0212) 516 29 84 Faks:(0212) 516 29 93

(4)

ÖN SÖZ

Günümüzün hızla gelişen ve değişen ekonomi dünyasında, dünün klasik büyüme,

sanayileşme, rekabet ortamına ulaşma gibi değerleri artık yerlerini yeni anlayış ve

yaklaşımiara bırakmıştır.

Bu çerçevede ekonomik büyümenin yanında " Yaşam Kalitesinin Artırılması ve Dengeli Dağılımın Sağlanması " önemli bir unsur olarak gözönüne alınırken, pazar

koşullarına hemen uyum sağlayabilen, rekabet gücünü yakalayacak ve koruyacak formüllerin arayışını sürdüren, istihdam sorununa teknolojik gelişmeler çerçevesinde çözüm bulabilen anlayış gündeme gelmiştir.

Çağdaş gelişmenin bugününü ve yarını şekillendirecek dinamiklerin başında gelen ve varlıklarını genel ekonominin bir gereği olarak sürdüren küçük sanayi kuruluşları, bu nitelikleri ile ülkemiz gündeminde sürekli olarak yer alacak olup, kalkınma çabalarımızda önemli bir yer işgal etmektedir. Bu amaçla küçük sanayi kuruluşları her yönden desteklenmelidir. Ancak sayıları, faaliyet alanları ve genel ekonomi içindeki önemleri giderek büyüyen bu kesimin, doğal olarak sorunları da artmakta, çözüm bekleyen problemleride çeşitlenmektedir.

Odamız, bu gerçeğin bilinci içinde, uzun yıllardan beri küçük sanayi kuruluşlarına

yönelik çalışmalarını sürdürmekte, çeşitli girişimlerle anılan kesimin hem gelişme

sürecine destek hem de sorunlarının çözümüne yardımcı olmaya gayret etmektedir. Bu

çabalarımız özellikle son yıllarda ülkemiz sınırlarını aşmış, uluslararası boyutlar

kazanmıştır.

Küçük sanayi kuruluşlarına yönelik önemli çalışmalarımızdan biri de bu işletmelerin

kapasite kullanımları konusunda derlenen bilgileri yansıtan "Küçük Sanayi Kapasite

Kullanım Araştırması" dır. Her yıl yinelenen ve içeriği bakımından küçük sanayimizin güncel bir envanteri niteliği taşıyan bu çalışmada temel sorun ve önerilere yer verilmektedir.

"1997 Yılı Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması "adıyla hazırlanarak

kamuoyunun ve ilgili kuruluşların dikkatine sunulan bu araştırmamızın yararlı bir kaynak olmasını diler, çalışmayı hazırlayan iSTATiSTiK ŞUBESi personeline teşekkür ederiz.

Genel Sekreter Prof. Dr. ismail ÖZASLAN

(5)

(6)

1997 YILI iSTANBUl KÜÇÜK

SANAYi KAPASiTE KUllANIM ARAŞTIRMASI

istanbul Ticaret Odası tarafından 1979 yılından itibaren her yıl düzenli olarak

gerçekleştirilen Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması bu yıl da yapılmış ve istanbul'da bulunan küçük sanayicilerin 1997 yılı içindeki genel durumu saptanmaya

çalışılmıştır.

Sözkonusu araştırma, iTO'ya kayıtlı 3360 küçük sanayici firma içerisinden çeşitli sektörlere ait 144 firma tarafından Ek de sunulan ankete verilen cevapların

değerlendirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. 1997 yılında istanbul küçük sanayinin kapasite

kullanım oranı tartısız ortalamaya göre % 62.28, tartılı ortalamaya göre ise % 70.93 olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yıla göre tartısız ve tartılı ortalamalarda artış

izlenirken, 1996 yılında tartısız ortalama % 58.89, tartılı ortalama % 65.93 olmuştu.

Tartılı ortalama sisteme göre 1997 yılında en yüksek kapasite kullanım oranı% 80.43 ile Kağıt, Kağıt Ürünleri ve Basım Sanayinde gerçekleşirken, en düşük kapasite

kullanım oranı % 66.62 ile Kimya, Petrol ve Kömür Türevleri, Lastik, Plastik Sanayinde

görülmüştür. Bir önceki yıla göre kapasite kullanım oranları tüm sanayi sektörlerinde

artmıştır.

Tartısız ortalama sisteme göre en yüksek kapasite kullanım oranı % 80.00 ile Ağaç,

Mobilya ve Orman Ürünleri sanayinde izlenmiştir. Cam Mamul, Taş ve Toprağa Dayalı

Eşya Sanayi% 47.50 ile en düşük kapasite kullanım oranı gerçekleştiren sektörü teşkil etmiştir.

Tam kapasite ile çalışamama nedenlerinde ilk sırayı % 28.4 ile Talep Yetersizliği

almış ve bunu, % 18.0 ile Finansman Güçlüğü takip etmiştir. ithal Ham ve Yardımcı Madde Teminindeki Zorluk % 3.2 ile en az etkileyen faktör olmuştur.

Toplam istihdamda% 21.4 artış izlenen Küçük imalat Sanayi nde, bir önceki yıla göre ortalama% 83.11 oranında mamul maliyet artışı meydana gelmiştir.

(7)

(8)

iÇiNDEKilER

Sayfa No

A-GiRiŞ 1

B-ARAŞTIRMANIN AMACI 2

C-ARAŞTIRMANIN KAPSAMI 2

D-ARAŞTIRMANIN YÖNTEMi 4

E- KAPASiTE KULLANIM ORANI 4

F- KAPASiTE KULLANIM ORANLARINA ETKi EDEN FAKTÖRLER 9 1- Yerli Ham ve Yardımcı Madde Teminindaki Zorluk 13 2.:: ithal Ham ve Yardımcı Madde Taminindeki Zorluk 14

3- Finansman Güçlüğü 15

4- Talep Yetersizliği 16

5- işçilerle ilgili Sorunlar 17

6- Enerji Sorunları 18

7- ithal Malları Rekabeti 19

8- Pazarlama Sorunu 20

9- Teknolojik Sorunlar 21

G- iSTiHDAM 22

H- ÜRETiM 24

1- SABiT SERMAYE YATIRIMLARI 27

J- MAMUL MALiYET ARTIŞI ve ARTlŞA ETKi EDEN FAKTÖRLER 29

K- iSTEK ve ÖNERiLER 32

1997 YILINDA SEKTÖRLER iTiBARiYLE KÜÇÜK SANAYiCiLERiN KAPASiTE KULLANIM ORANLARI ve KULLANIMA ETKi EDEN

FAKTÖRLER iLE DiGER SORUNLARI

1- Gıda, Diğer Gıda ve içki Sanayi · 34

2- Tekstil, Ayakkabı, Kürk, Deri ve Ayakkabı Dışı Giyim Sanayi 36 3- Ağaç, Mantar, Mobilya, Mefruşat, Orman Ürünleri Sanayi 38

4- Kağıt, Kağıt Ürünleri ve Basım Sanayi 40

5- Ana Kimya, Diğer Kimyasallar,Petrol ve Kömür Türev. Lastik-Plastik San. 42 6- Cam Mamulleri, Çanak Çömlek, Taş ve Toprağa Dayalı Eşya Sanayi 44 7- Demir Çelik, Ana Demir, Çelik Dışı Metal Eşya Sanayi 46 8- Metal Eşya,Makina,Eiektrik Makinaları,Taşıt Araçları,Mesleki Aletler San. 48

9- Diğer imalat Sanayi 50

EK : 1997 Yılı Anket Formu

(9)

(10)

1

A- GiRiŞ:

Ülkelerin gelişmesinde ve kalkınmasında sanayi kesiminin etkin bir rol oynadığı bilinmektedir. Çağdaş ekonomi dünyasında refah seviyelerini yükseltmek ve rekabetçi güce kavuşmak tüm ülkelerin ortak amaçlarıdır.

Ülkelerin ekonomik güçleri ve refah seviyeleri o ülkede bulunan müteşebbis ve

işletmelerin performansları, atılımcı ve geliştirici gayretleri ile doğrudan bağlantılıdır.

Gelişmiş ülkelerde, tüm işletmeler içersinde önemli bir paya sahip olan küçük sanayi

işletmelerin ekonomi içersinde yarattıkları katma değer, büyük sanayi işletmelerinin

vazgeçilmez destekleyicisi ve tamamlayıcı özelliği ile sağladıkları diğer etkenler gözönüne alındığında bu kesimin dikkatle incelenmesi gerektiği ortaya çıkmıştır.

Batılı ekonomilerde olduğu gibi ülkemizde de istihdam, üretim, kaynakların yerinde ve etkin şekilde değerlendirilmesi ve bölgeler arasındaki mevcut dengesizliğin

giderilmesi konularında küçük sanayinin etkisi oldukça yüksektir. Küçük sanayi

işletmeleri hem sayı ve üretim hacmi itibariyle, hemde istihdam ve katma değer

yönünden ülkemiz ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu işletmelerin

karakteristik ve yapısal özelliklerinden ileri gelen ve çözüm bekleyen bir dizi sorunları

mevcuttur. Sorunların çözümü için atılacak her adım küçük sanayi kesiminin ülkemiz

kalkınmasındaki rolünü artıracaktır.

Odamız, bu konuda yaptığı çalışmalarla önderlik görevini sürdürmektedir. Bu nedenle istanbul'da faaliyet gösteren küçük sanayici üyelerimizin genel durumlarını incelemek ve sorunlarını saptamak üzere her yıl yapmakta olduğu araştırmayı bu yılda yinelemiş ve " 1997 Yılı Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması " nı gerçekleştirmişti r.

Bu araştırma neticesinde, küçük sanayi sektörünün ortaya çıkmış bulunan sorunları

için çözüm arayışları bulmak ve uygulamak, ülkemiz sanayisi için lokomotif görevi gören bu kesimin daha rasyonel yapıya kavuşturulması Odamızın amacını oluşturmaktadır.

(11)

2

B- ARAŞTIRMANIN AMACI :

Odamızca her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen bu araştırmanın ana amacı

istanbul'da bulunan küçük sanayi kuruluşlarının yıl içinde mevcut kapasitelerinin ne

kadarlık bir kısmının kullanabildikleri, tam kapasite ile çalışamamalarını etkileyen faktörlerin tespitidir.

Araştırmaya konu olan küçük sanayi kuruluşları sektörel gruplar içersinde

değerlendirilerek aşağıda belirtilen konularda incelenmiş ve anket formlarına verilen

yanıtların objektif olarak değerlendirilmesi sonucunda elde edilen veriler ise ağırlık

derecelerine göre sıralanmaya çalışılmıştır.

-Kapasite Kullanım Oranları

-Kapasite Kullanıma Etki Eden Faktörler -istihdam

-Üretim

-Yatırım

-Maliyet Artış Oranları

-Maliyet Artışına Etki Eden Faktörler

C-ARAŞTIRMANIN KAPSAMI :

Araştırma kapsamına; Odamız Sanayi Şubesine kayıtlı 3360 küçük sanayici firma

arasında her kütle içinde yeterli oranda örnek seçilmiş ve çeşitli sektörlere mensup 144 firma alınmıştır.

Bu firmalardan anket formlarına verilen cevaplar doğrultusunda elde edilen bilgilerin

değerlendirilmesi yoluna gidilmiştir. Sektörel gruplandırmada diğer araştırma ve çalışmalar ile mukayese yapabilme kolaylığı sağlayabilmesi için Devlet istatistik Enstitüsü imalat sanayi şemasına uygun tasnif kullanılmıştır.

Sözkonusu firmaların içinde bulundukları sektörü temsil ettikleri oranları Tablo 1 'de

gösterilmiştir. Araştırma kapsamındaki işletmelerin küçük imalat sanayini temsil etme

oranı % 4.29 olarak gerçekleşmiştir.

(12)

SIRA

1 2 3

4 5

6

7

8

9

3

TABLO -1

1997 YILINDA

ARAŞTIRMA KAPSAMINA GiREN FiRMALARlN SEKTÖRLERE GÖRE DAGILIMI

SEKTÖR FiRMA ANKETE

SAYISI YANlT VEREN

FiRMA

Gıda, Diğer Gıda ve içki San. 166 8

Tekstil, Ayakkabı, Kürk, Ayakkabı Dışı Giyim 1116 37

Ağaç, Mantar, Mobilya, Mefruşat,

Orman Ürünleri 60 1

Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi 118 6 Ana Kimya, Diğer Kimya Petrol ve

Kömür Türevleri, Lastik, Plastik San. 1020 40 Cam, Mamul, Taş ve

Toprağa Dayalı Eşya San 76 2

Demir Çelik, Ana Demir Çelik Dışı

Metal Eşya San. 32 7

Metal Eşya, Makina Elektrik Mak.

Taşıt Araç. Mesleki Alet 703 39

Diğer imalat San. 69 4

iMALAT SANAYi 3360 144

SEKTÖR TEMSiL

ORANI

% 4.82 3.32

1.67 5.08

3.92

2.63

21.88

5.55 5.80 4.29

(13)

4

D-ARAŞTIRMA YÖNTEMi :

istanbul Ticaret Odası'na kayıtlı küçük sanayi firmalarına Ek de sunulan anket formu gönderilerek aşağıdaki konuların cevapları istenmiştir.-

1- i 997 yılında firmanın yıllık üretim miktarı, satış miktarı ve yıl içersinde elde edilen toplam satış tutarı,

2- 1997 yılında fiilen gerçekleştirilen kapasite oranı,

3- Kapasite kullanımına etki eden faktörler,

4- Üretimde ve üretim dışında çalışan işçi sayıları, 5- 1997 yılında üretim durumu,

6- 1997 yılındaki sabit sermaye yatırımı,

7- 1997 yılındaki mamul maliyet artışı,

8- Mamul maliyet artışına etki eden faktörler,

9- Tam kapasite ile çalışabiirnek için istek ve öneriler,

1 O- Gümrük Birliği sürecinde yurt içi ve yurt dışı Pazar rekabeti için istek ve öneriler.

Alınan cevaplar, her imalat grubunda önce kendi aralarında değerlendirilmiş ve elde edilen sonuçlar, o imalat grubunun tüm sektörler içindeki ağırlığı oranında genel imalat

sonuçlarına yansıtılmıştır.

Araştırmada " Kapasite Kullanım Oranı " tartısız ve tartılı olmak üzere iki şekilde hesaplanmıştır. Tartısız Kapasite Kullanım Oranı, firmaların bildirimleri doğrultusunda

toplanan oranların firma sayısına aritmetrik olarak bölünmesiyle, Tartılı Kapasite

Kullanım Oranı ise, firmaların kapasite kullanım oranlarının firma büyüklükleri ile orantılı

olarak ağırlıklandırılması sonucu bulunan değerlerdir.

Firmaların mensup olduğu sektör grubu içindeki ağırlıkları, üretilen malların TL cinsindeki değerinin, o sektör grubu için oluşan toplam ürün değerine olan nispeti ile

belirlenmiş ve sektör grubunun ağırlığıda, aynı yöntemle sektör ürün değerlerinin

toplam imalat sanayi ürün değeri içindeki nispeti ile hesaplanmıştır.

E- KAPASiTE KULLANIM ORANLARI :

Anketin bu bölümüne cevap veren 144 firma neticesinde küçük imalat sanayinde 1997 yılı ortalama kapasite kullanım oranı tartılı ortalama sistemine göre % 70.93,

tartısız ortalama sistemine göre ise % 62.28 olarak gerçekleşmiştir.

1997 yılında bir önceki yıla göre gerek tartılı ve gerekse tartısız kapasite kullanım oranlarında artışlar görülmüştür. 1996 yılına göre tartılı kapasite kullanım oranı

%

7.6

oranında artış ile% 65.93'den% 70.93'e, tartısız kapasite kullanım oranı ise% 5.8 artış

ile % 58.89'dan % 62.28'e yükselmiştir.

(14)

5

TABLO- 2

KÜÇÜK iMALAT SANAYi YILLIK KAPASiTE KULLANIM ORANLARI%

SEKTÖR

1 Gıda, Diğer Gıda ve içki San.

2 Tekstil, Ayakkabı, Kürk, Ayakkabı Dışı Giyim 3 Ağaç, Mantar, Mobilya, Mefruşat,

Orman Ürünleri

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi 5 Ana Kimya, Diğer Kimya Petrol ve

Kömür Türevleri, Lastik, Plastik San.

6 Cam, Mamul, Taş ve

Toprağa Dayalı Eşya San.

7 Demir Çelik, Ana Demir Çelik Dışı

Metal Eşya San.

8 Metal Eşya, Makina, Elektrik Mak.

Taşıt Araç. Mesleki Alet 9 Diğer imalat San.

iMALAT SANAYi

A : Tartısız Kapasite Kullanım Oranı

B : Tartılı Kapasite Kullanım Oram

1996 1996 1997

A B A

53.86 63.47 71.25 62.74 68.01 60.86

77.00 75.06 80.00 66.83 78.32 78.00

59.22 62.08 53.48

60.27 72.63 47.50

54.00 42.04 75.71

60.17 65.34 65.10 64.29 62.99 73.75 58.89 65.93 62.28

1997 B 68.60 72.38

80.00 80.43

66.62

77.17

75.73

69.14 72.44 70.93

Tartılı kapasite kullanım oranı sektörler itibariyle incelendiğinde, 1997 yılında en yüksek kapasite kullanım oranı % 80.43 ile Kağıt ve Basım sanayinde gerçekleşirken,

bunu% 80.00 ile Ağaç ve Orman Ürünleri sanayi,% 77.17 ile de Taş ve Toprağa Dayalı Eşya sanayi takip etmiş, en düşük kapasite kullanım oranı ise% 66.62 ile Kimya, Lastik ve Plastik sanayinde görülmüştür. Bir önceki yıla göre kapasite kullanım oranları tüm sektörlerde artış göstermiştir.

(15)

1 2

3

4 5

6

7

8

9

6

TABlO- 3

KÜÇÜK iMAlAT SANAYiNiN YillAR iTiBARiYLE TARTlll KAPASiTE KUllANIM ORANlARI %

SEKTÖR 1991 1992 1993 1994 1995

Gıda, Diğer Gıda ve içki San. 55.89 57.15 62.58 65.34 74.79 Tekstil, Ayakkabı, Kürk,

Ayakkabı Dışı Giyim 75.95 72.70 72.70 79.60 75.04

Orman Ürünleri 89.65 64.20 61.71 84.52 81.98 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi 66.48 81.52 82.13 68.55 54.98 Ana Kimya, Diğer Kimya Petrol ve

Kömür Türevleri, Lastik, Plastik San. 59.46 64.28 72.54 66.13 67.15 Cam, Mamul, Taş ve

Toprağa Dayalı Eşya San 56.47 56.78 70.56 58.67 45.68 Demir Çelik, Ana Demir

Çelik Dışı Metal Eşya San. 57.00 50.68 70.36 58.23 68.63.

Metal Eşya, Makina, Elektrik Mak.

Taşıt Araç. Mesleki Alet 67.75 74.73 66.51 67.71 63.60 Diğer imalat San. 78.43 50.98 65.34 41.17 69.36

iMALAT SANAYi 69.81 69.18 70.55 70.22 67.47

1996 1997 63.47 68.60

68.01 72.38

75.06 80.00

'

78.32 80.43

62.08 66.62

72.63 77.17

42.04 75.73

65.34 69.14 62.99 72.44

65.93 70.93

Tartısız kapasite kullanım oranlarıda incelendiğinde ise 1994 ve 1996 yıllarında düşük oranda gerçekleşen kapasite kullanımı oranı 1997 yılında% 62.28'e yükselmiştir.

(16)

1 2

3

4 5

6

7

8

9

7

TABLO- 4

KÜÇÜK iMALAT SANAYiNiN YILLAR iTiBARiYLE TARTlSlZ KAPASiTE KUllANIM ORANLARI %

SEKTÖR 1991 1992 1993 1994 1995

Gıda, Diğer Gıda ve içki San. 47.50 58.00 59.00 57.33 72.18 Tekstil, Ayakkabı, Kürk,

Ayakkabı Dışı Giyim 67.05 69.94 70.88 63,85 65.00

Orman Ürünleri 90.00 58.00 61.00 75.83 71.00 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi 53.39 69.15 69.80 56.91 61.31 Ana Kimya, Diğer Kimya Petrol ve

Kömür Türevleri, Lastik, Plastik San. 58.78 53.74 60.24 55.69 57.30 Cam, Mamul, Taş ve

Toprağa Dayalı Eşya San 50.00 60.00 59.00 58.75 54.14 Demir Çelik, Ana Demir

Çelik Dışı Metal Eşya San. 50.67 61.10 67.50 57.50 54.38 Metal Eşya, Makina, Elektrik Mak.

Taşıt Araç. Mesleki Alet 63.07 62.33 61.10 52.02 65.86 Diğer imalat San. 65.80 47.25 60.00 39.14 52.57

iMALAT SANAYi 61.93 61.82 64.10 57.22 62.49

1996 1997 53.86 71.25

62.74 60.86

77.00 80.00 66.83 78.00

59.22 53.48

60.27 47.50

54.00 75.71

60.17 65.10 64.29 73.75 58.89 62.28

(17)

8

YlLLARA GÖRE TARTILI veTARTlSlZ KAPASiTE KULLANIM ORANLARI%

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

1997 YILINDA SEKTÖRLER iTiBARiYLE KAPASiTE KULLANIMI%

DiGER METAL DEMiR TOPRAK KiMYA KA GIT ORMAN TEKSTiL GIDA

o 10 20 30

ı

40 50

ı ı

ı

60 70 80 90 100

eTAATILI B TARTlSlZ

(18)

9

F- KAPASiTE KULLANIMINA ETKi EDEN FAKTÖRLER :

Küçük sanayici firmaların i 997 yılında üretim kapasitelerini etkileyen ve tam kapasite ile çalışmalarını engelleyen faktörler incelendiğinde; i 996 yılında olduğu gibi yine ilk iki

sırayı talep yetersizliği ve finansman sorunu almıştır.

1997 yılında üretimin tam kapasite ile gerçekleşmesini engelleyen faktörler arasında% 28A ^{ile Talep}Yetersizliği ilk sırada yer alırken bunu,% 18.0 ile mali sorun olan Finansman Güçlüğü,% i 5.8 ile Pazarlama Sorunu,% 9.7 ile Teknoloji Yetersizliği

takip etmiştir. Araştırma sonucuna göre tam kapasite ile çalışmalarını en az etkileyen

% 3.2 ile ithal Ham ve Yardımcı Madde Teminindeki Zorluk olmuştur.

TABLO- 5

KAPASiTE KULLANIMA ETKi EDEN FAKTÖRLER

FAKTÖR 1996 1996 1997 1997

ETKiLENEN ETKiLEME ETKiLENEN ETKiLEME

FiRMA ORANI FiRMA ORANI

SAYISI ⁰/o SAYISI ⁰/o

1 Talep Yetersizliği 187 23.7 106 28.4

2 Finansman Güçlüğü 156 19.7 67 18.0

3 Pazarlama Sorunu 126 15.9 59 i 5.8

4 Teknoloji Yetersizliği 82 10.4 36 9.7

5 Enerji Sorunu 60 7.6 26 7.0

6 ithal Rekabeti 53 6.7 24 6.4

7 Yerli Ham veYrd. Madde

Teminindeki Zorluk 47 5.9 22 5.9

8 işçi Sorunu 54 6.8 21 5.6

9 ithal Ham ve Yrd. Madde

ı

Teminindeki Zorluk 25 3.2 12 3.2

TOPLAM 790 100,0 373 100.0

(19)

10

1997 YILINDA KAPASiTE KULLANIMINA ETKi EDEN

FAKTÖRLER % . - - - , El TALEP YETERSiZLiG i

~ ~NANSMANSORUNU 1!15,6 06,4 • 3,2

D PAZARLAMA SORUNU El7

[J 9,7

D TEKNOLOJiK SORUN

El YERLi HAMMADDE ZORLUGU EJ28,4

[J 15,8 El ENERJi SORUNU

lil18 Iii işçi SORUNU

El iTHAL MAL. REK.

~ iTHALHAMMADDEZORLUGU

TABLO- 6

KAPASiTE KULLANIMA ETKi EDEN FAKTÖRLERiN YlLLARA GÖRE DAGILIMI %

FAKTÖR 1992 1993 1994 1995 1996 1997

1 Talep Yetersizliği 32.8 20.5 23.8 24.6 23.7 28.4 2 Finansman Güçlüğü 24.5 24.2 21.6 20.7 19.7 18.0

3 Pazarlama Sorunu - 12.9 14.1 13.7 15.9 15.8

4 Teknoloji Yetersizliği - 7.8 7.1 8.9 10.4 9.7

5 Enerji Sorunu 4.3 5.6 4.4 7.1 7.6 7.0

6 ithal Rekabeti ^- ^- 2.7 2.4 6.7 6.4

7 Yerli Ham ve Yrd. Madde

Teminindeki Zorluk 10.9 12.4 12.7 9.3 5.9 5.9

8 işçi Sorunu 12.0 8.6 6.3 8.0 6.8 5.6

9 ithal Ham ve Yrd.

Madde Teminindeki Zorluk 8.3 7.9 8.7 5.3 3.2 3.2

10 Diğer 7.2 ^- - - - ^-

TOPLAM 100.0 100.0 100.0 100.0 100,0 100,0

Sektörlere göre Tam Kapasite ile Çalışamama Nedenlerinde gerek firma sayısı ve gerekse oransal dağılımı Tablo 7 ile Tablo 8'de belirtilmiştir.

(20)

SEKTÖR

GIDA TEKSTiL

AGAÇ- ORMAN KAGIT- BASlM KiMYA- LASTiK

TAŞ-TOPRAK DEMiR- ÇELiK METAL- MAKiNA DiGER

TOPLAM

TABLO- 7

1997 YILINDA TAM KAPASiTE iLE ÇALlŞAMAMA NEDENLERi (FiRMA SAYlSI)

Hammadde Finansman Pazarlama ithal Talep işçi Teminindeki Güçlüğü Sorunu Mallarm Yetersizliği Sorunu

Zorluk Rekabeti

Yerli ithal iç Dış

1 2 6 4 1 2 1 ^-

9 5 17 15 5 18 16 11

- ^- - ^- ^- 1 ^- ^-

1 - 2 3 ^- 5 1 ^-

5 4 15 22 7 22 5 2

- - 1 ^- ^- 1 ^- ^-

1 - 3 1 2 1 ^- -

4 ^- 21 14 8 24 7 7

1 1 2 ^- 1 1 1 1

22 12 67 59 24 75 31 21

Enerji Teknolojik Toplam Sorunu Sorunlar

1 2 20 ---'

8 5 109

- ^- 1

- 3 15

7 ⁸ 97

1 1 4

2 3 13

7 14 106

- - 8

26 36 373

(21)

SEKTÖR

GIDA TEKSTiL

AGAÇ- ORMAN KAGIT- BASlM KiMYA- LASTiK

TAŞ-TOPRAK DEMiR- ÇELiK METAL- MAKiNA DiGER

TOPLAM

TABLO- 8

1997 YILINDA TAM KAPASiTE iLE ÇAllŞAMAMA NEDENLERi (YÜZDE DAGIUMI)

Hammadde Finansman Pazarlama ithal Talep işçi Teminincieki Güçlüğü Sorunu Mallarm Yetersizliği Sorunu

Zorluk Rekabeti

Yerli ithal

iç

Dış

5.0 10.0 30.0 20.0 5.0 10.0 5.0 ^-

8.3 4.6 15.6 13.8 4.6 16.5 14.7 10.1

- - - - - 100.0 ^- ^-

6.7 ^- 13.3 20.0 - 33.3 6.7 -

5.2 4.1 15.5 22.7 7.2 22.7 5.2 2.1

- - 25.0 ^- - 25.0 ^- -

7.7 ^- 23.1 7.7 15.4 7.7 ^- ^-

3.8 ^- 19.8 13.2 7.5 22.6 6.6 6.6

12.5 12.5 25.0 ^- 12.5 12.5 12.5 12.5

5.9 3.2 18.0 15.8 6.4 20.1 8.3 5.6

Enerji Teknolojik Toplam Sorunu Sorunlar

5.0 10.0 100.0

7.3 4.6 100.0 [\)

- - 100.0

- 20.0 100.0

7.2 8.2 100.0

25.0 25.0 100.0 15.4 23.1 100.0 6.6 13.2 100.0

- ^- 100.0

7.0 9.7 100.0

(22)

13

Tam kapasite ile çalışamamalarına neden olan faktörlerin ayrı ayrı sektörel bazda incelenmesi ise şu şekildedir.

1-Yerli Ham ve Yardımcı Madde Teminindeki Zorluk:

Yerli ham ve yardımcı madde teminindeki zorluklardan etkilenen firma sayısı 22'dir.

Bu faktör% 5.9 ile küçük imalat sanayinde kapasite kullanımını olumsuz etkilemede 7.

sırada yer almıştır.

Küçük sanayiciler hammadde tedariklerini küçük partiler halinde yapmaktadırlar.

Zamanında hammadde temin edilernemesi ve nakliye ücretlerinin yüksek olması

tedarikin üretici kuruluş yerine başka kaynaklardan temini zorunluluğunu ortaya

çıkarmaktadır. 1997 yılında uygulanan istikrarsız fiyat politikası yanında ürün kalitesinin belli bir standarta kavuşturulamaması ve teslim şartlarında yaşanan problemierin halen devam ettiği görülmektedir. Yerli ham ve yardımcı madde teminindeki zorlukların

sektörlere yansıması aşağıda gösterilmiştir.

SEKTÖR Etkilenen Faktör Tüm Faktörler

Firma Sayısı içindeki içindeki

Ağırlığı% Ağırlığı%

1 Gıda, Diğer Gıda ve içki San. 1 4.5 5.0

2 Tekstil, Ayakkabı, Kürk,

Ayakkabı Dışı Giyim 9 40.9 8.3

3 Ağaç, Mantar, Mobilya, Mefruşat,

Orman Ürünleri ^- ^- ^-

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi 1 4.5 6.7

5 Ana Kimya, Diğer Kimya Petrol ve

Kömür Türevleri, Lastik, Plastik San. 5 22.7 5.2 6 Cam, Mamul, Taş ve

Toprağa Dayalı Eşya San. ^- ^- ^-

Metal Eşya San. 1 4.5 7.7

Taşıt Araç. Mesleki Alet 4 18.2 3.8

9 Diğer imalat San. 1 4.5 12.5

TOPLAM 22 100.0 5.9

(23)

14

Yerli Ham ve Yardımcı Madde Teminindeki Zorluk%

!El 4,5 ^1!1 18,2

El 22,7

ın 40,9

2-ithal Ham ve Yardımcı Madde Teminindeki Zorluk :

D GIDA ı:ıTEKSTiL liKAGIT

o KiMYA lll DEMiR ÇELiK

ı:ı:ı METAL-MAKiNA

Iii DiGER

Kapasite kullanımını olumsuz yönde etkileyen faktörler içersinde ithal ham ve

yardımcı madde teminindeki zorluklar % 3.2 ile 9. sırada yer alarak en az etkileyen neden olmuştur. ithalat rejimindeki değişiklikler bu faktörün olumsuz etkilerini büyük ölçüde azaltmıştır. Bu faktörden etkilenen firma sayısı 12 olurken, döviz kurları karşısında TL'nın değer kaybetmesi küçük sanayicileri etkilemektedir.

Orman Ürünleri - - -

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi - -

Toprağa Dayalı Eşya San. ^- - -

Metal Eşya San. - - -

Taşıt Araç. Mesleki Alet - ^- ^-

TOPLAM 12 100.0 3.2

(24)

15

ithal Ham ve Yardımcı Madde Teminindeki Zorluk %

lllGIDA

[] 16,7 ^DTEKSTiL

o KiMYA ElDiGER

3-Finansman Güçlüğü :

Finansman Güçlüğü; araştırmada anketiere verilen yanıtiara göre her zaman olduğu

gibi bu yılda kapasite kullanımını en fazla etkileyen faktörlerden biri olmuştur. 67 firmanın cevaplandırdığı bu faktör,% 18.0'1ık pay ile 2. sırada yer almıştır. Nakit para sıkıntısı, kredi faizlerinin yüksekliği, sermaye yetersizliği bu bölümün önemli sorunlarını oluşturmuştur.

SEKTÖR Etkilenen Faktör Tüm Faktörler

Firma Sayısı içindeki içindeki

1 Gıda, Diğer Gıda ve içki San. 6 9.0 30.0 2 Tekstil, Ayakkabı, Kürk,

3 ^Ağaç,Mantar, Mobilya, Mefruşat,

Orman Ürünleri ^- - -

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi 2 3.0 13.3 5 Ana Kimya, Diğer Kimya Petrol ve

Toprağa Dayalı Eşya San. 1 1.5 25.0

7 Demir Çelik, Ana Demir

Çelik Dışı Metal Eşya San. 3 4.5 23.1

,9 Diğer imalat San. 2 3.0 25.0

TOPLAM 67 100.0 18.0

(25)

Finansman Güçlüğü % Cl 22,4

HI 3

El 25,3

l!l 9

4- Talep Yetersizliği :

16

D 31,3

1!1lGıDA

D TEKSTiL m KAGıT D KiMYA

• TOPRAK

D DEMiR-ÇELiK cı METAL- MAKiNA D DiGER

Talep yetersizliği % 28.4'1ük pay ile yine ilk sırayı almıştır. Tam kapasite ile

çalışamama nedenleri başında yer alan bu faktörden etkilenen topla!T! firma sayısı

1 06'dır. Ankete cevap veren firmalara göre iç talep yetersizliği % 20.1, dış talep

yetersizliği ise% 8.3 olmuştur. Ekonominin genel yapısına bağlı olarak etkilenmekte ve

yapısal nedenlerle dış pazarlara yeteri kadar açılamamaktadırlar.

Orman Ürünleri 1 0.9 100.0

Kömür Türevleri, Lastik, Plastik San. 27 25.5 27.9

TOPLAM 106 100.0 28.4

(26)

Talep Yetersizliği %

D 29,2

13 0,9

D 25,5

5- işçilerle ilgili Sorunlar :

17

D 5,7 D 0,9 El 32,1

D GıDA

13 TEKSTiL D ORMAN

DI DEMiR ÇELiK D METAL-MAKiNA 1!1 DiGER

Küçük sanayici firmaların karşılaştıkları kalifiye eleman ihtiyacı geçmiş yıllarda önemli bir yer işgal etmekteydi. 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitim Kanunun tatbiki ile açılan kurslarla kalifiye eleman ihtiyaçı karşılanarak bu faktörün etkinliği bir ölçüde azaltılmıştır. 1997 yılında

işçiler ile ilgili sorunlar % 5.6'1ık pay ile 8. sırada yer almıştır. Özellikle tekstil sektöründe kalifiye elemanların çok sıklıkla iş değiştirmeleri önemli bir sorunu teşkil etmektedir.

1 Gıda, Diğer Gıda ve içki San. - - -

Ayakkabı Dışı Giyim 11 52.4 1 0.1

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi ^- - -

Kömür Türevleri, Lastik, Plastik San. 2 9.5 2.1

Toprağa Dayalı Eşya San. - ^- ^-

Metal Eşya San. ^- - -

TOPLAM 21 100.0 5.6

(27)

60

so

40 30 20

10 o

18

TEKSTiL KiMYA METAL DiGER

6- Enerji Sorunları :

işçi Sorunu %

Bu faktörün kapasite kullanımını olumsuz yönde etkileme oranı % 7.0'dır. Tüm faktörler içersinde etkileme oranı ile 5. sırada yer alan enerji sorununa 26 firma işaret etmiştir. Enerji fiyatlarının yüksekliği, enerji kesintileri, yetersiz enerji temini gibi nedenler küçük sanayicileri olumsuz etkilemektedir.

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi - ^- ^-

9 Diğer imalat San. - - -

TOPLAM 26 100.0 7.0

(28)

19

35 30,8 26 9 Enerji Sorunu %

30 '

25 20 15 10 3,8

5

o

GIDA TEKSTiL KiMYA TOPRAK DEMiR METAL

7- ithal Malları Rekabeti :

ithal malları rekabeti her geçen yıl gittikçe önem kazanmaktadır. 1994 ve 1995

yıllarında kapasite kullanım oranlarını en az etkileyen ithal malları rekabeti, 1996 yılında

son sıradan çıkarak 7. sıraya 1 ~97 yılında ise % 6.4 ile 6. sıraya yükselmiştir. Bu faktörden etkilenen firma sayısı 24 olmuştur.

Orman Ürünleri - ^- ^-

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi ^- - -

Toprağa Dayalı Eşya San. - ^- ^-

TOPLAM 24 100.0 6.4

(29)

20

ithal Malları Rekabeti % rıı GIDA

D TEKSTiL

ı:ıı KiMYA

iii DEMiR

ı:::ı 4,2

ı:ı 29,2 ₆₁ _METAL

El DiGER D 20,8

8- Pazarlama Sorunu :

Pazarlama sorunu, tam kapasite ile çalışamama nedenlerinde % 15.8'1ik etkileme

oranı ile 1997 yılında da 3. sıradaki yerini korumuştur. 59 firmanın etkilendiği bu faktörden, küçük sanayici işletmelerin yapısal özelliklerinden dolayı piyasada rekabet

ortamına. ayak uydurabilmekde ciddi rahatsızlıklar hissetmektedirler.

1

Orman Ürünleri ^- - -

Toprağa Dayalı Eşya San ^- ^- ^-

1 Metal Eşya San. 1 1.7 7.7

9 Diğer imalat San. ^- ^- ^-

TOPLAM 59 100.0 15.8

(30)

21

Pazarlama Sorunu %

D 37,3 D GIDA

Iii TEKSTiL

D KAGIT

D 23,7 D KiMYA

il DEMiR

IEI 6,8 ^{D METAL}

9- Teknolojik Sorunlar :

ileri teknolojilerin kullanılması veya mevcut olan teknolojinin yenileştirilmesi ihtiyacı, emek yoğun sektörlerin dışında kalan sektörlerde etkisi hissedili rken, bu faktör% 9.7 ile 4. sırada yer almış ve etkilenen firma sayısı 36 olmuştur.

4 Kağıt, Kağıt Ürünleri Basım Sanayi 3 8.3 20.0 5 Ana Kimya, Diğer Kimya Petrol ve

7 Demir Çelik, Ana Demir Çelik Dışı •

9 Diğer imalat San. ^- - ^-

TOPLAM 36 100.0 9.7

(31)

40 35 30 25 20 15 10 5

o

22

- - - - -- - - , - - -

Teknolojik Sorunlar% ^38,9

22,2

GIDA TEKSTiL KAGIT KiMYA TOPRAK DEMiR METAL

G- iSTiHDAM :

Ankete cevap veren 143 firmaya göre 1997 yılında üretimde ve üretim dışında olmak üzere toplam 3.442 kişi istihdam edilmektedir. 1996 yılına göre % 21.4 artış gösteren toplam istihdamda; üretimde çalışanların sayısı % 22.1 artış ile 2.679, üretim dışında çalışanların sayısı ise % 18.8 artış ile 763 kişiye ulaşmıştır.

TABLO- 9 iSTiHDAM

1996 1997 DEGiŞiM%

ÜRETiMDE ÇALIŞAN 2.194 2.679 22.1

ÜRETiM DIŞI ÇALIŞAN 642 763 18.8

TOPLAM 2.836 3.442 21.4

Toplam istihdam sektörler itibariyle incelendiğinde; en yüksek artış yine her zaman

olduğu gibi % 34.7 ile Tekstil sektöründe görülmüş olup bunu, % 27.3 ile Demir-Çelik,

% 22.0 ile Kimya sektörü, % 17.5 ile Kağıt ve Basım sanayi, % 11.3 ile Gıda sektörü,

% 9.4 ile Metal-Makina, % 4.2 ile Diğer,% 2.7 ile Taş ve Toprak sanayi takip etmiştir.

Üretimde direkt olarak çalışanlara bakıldığında en fazla artış % 36.2 ile Tekstil sektöründe olmuştur. Demir Çelik sanayinde% 25.3, Kimya sanayinde% 24.4, Kağıt ve Basım sanayinde ise% 17.3 artış izlemiştir. Üretim dışında istihdam edilenlerde ise en fazla artış % 45.5 ile Demir-Çelik, % 30.0 ile Tekstil sektöründe görülmüştür.

1996 ve 1997 yılı itibariyle sektörlere göre istihdamın mutlak ve oransal rakamları

Tablo 1 O' da belirtilmektedir.

(32)

SEKTÖR 1997 Yılı

Firma

Sayısı

Üretim için

Çalışan

GIDA 8 102

TEKSTiL 37 738

AGAÇ- ORMAN 1 4

KAGIT- BASlM 6 11

o

KiMYA- LASTiK 39 406

TAŞ-TOPRAK 2 30

DEMiR - ÇELiK 7 99

METAL-MAKiNA 39 653

DiGER 4 52

TOPLAM 143 2.194

.

TABLO -10

iSTiHDAMIN SEKTÖREL DAGILIMI

1996 1997 .1996

Üretim Üretim Üretim Toplam

Dışı için Dışı istihdam

Çalışan Çalışan Çalışan

40 112 46 142

227 1.005 295 965

1 4 1 5

33 129 39 143

131 505 150 537

7 31 7 37

11 124 16 11

o

173 714 190 826

19 55 19 71

642 2.679 763 2.836

1997

Toplam istihdam

158 1.300 5 168 655 38 140 904 74 3.442

Yıllık Değişim Oranı %

Üretim Üretim Toplam için Dışı istihdam

Çalışan Çalışan

9.8 15.0 11.3

36.2 30.0 34.7

0.0 0.0 0.0

17.3 18.2 17.5

24.4 14.5 22.0

3.3 0.0 2.7

25.3 45.5 27.3

9.3 9.8 9.4

5.8 0.0 4.2

22.1 18.8 21.4

!

[\) w

(33)

24

iSTiHDAM-Kişi

3000 2679

2194 2500

2000 1500

1000 ...

. . . .. .. 642 763

500 o

ÜRETiM içi ÜRETiM DIŞI

H- ÜRETiM:

Ankete cevap veren firma sayısı bir önceki yıla göre daha düşük olmasına rağmen

1997 yılında üretim kıymeti 19.883 milyar TL olurken, satış kıymeti 17.961 milyar TL seviyesine, stok değişim oranı ise % 1 0.7'ye ulaşmıştır. Firma başına düşen ortalama üretim kıymeti ise 138 milyar TL'sı olmuştur.

Yıllara göre katılan firma sayıları farklı olduğundan sektörleri, gerek üretim kıymetleri

ve gerekse satış kıymetleri yerine stok değişim oranları itibariyle incelemek daha uygundur. Üretim 1 Satışı ifade eden stok değişim oranın küçük olması stoğa devredilen

miktarın az olduğunun ifadesidir. Sektörler itibariyle incelediğimizde Ağaç ve Orman sanayinde stok değişim oranı sıfırdır. En az stok değişim oranı, % 0.1 ile Demir-Çelik,

% 0.5 ile Taş ve Toprak sanayinde olurken, Kimya % 12.9, Tekstil % 12.5 ile en yüksek stok değişim oranı olan sektörleri oluşturmuştur. Sektörler itibariyle üretim, satış ve stok

kıymetleri ile stok değişim oranları Tablo-11'de açıklanmıştır.

Bu araştırmada, küçük sanayicilerin üretim durumlarında bir önceki yıla göre artış

veya azalış konusunda değerlendirme yapılması istenmiştir. Ankete cevap veren 140

firmanın % 60.0'ı üretimin artığı nı, % 17.1 'i üretimde herhangi bir değişme olmadığını,

% 22.9'u ise üretimin azaldığını beyan etmiştir. Üretim durumu ile ilgili sektör analizi Tablo-12'de gösterilmiştir.

9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000

ÜRETiM ve SATIŞ - Milyar TL

o +-~~~J_~~~~----~~~~J_~~~~--~

ÜRETiM SATIŞ

I!JGIDA lllTEKSTiL

ı:ıORMAN

DKAGIT mı KiMYA l'iiTOPRAK ıı::ıDEMiR D METAL

•DiGER

(34)

SEKTÖR

GIDA TEKSTiL

AGAÇ - ORMAN KAGIT- BASlM KiMYA- LASTiK

TAŞ-TOPRAK DEMiR ÇELiK METAL- MAKiNA DiGER

TOPLAM

Firma

TABLO -11

1996 ve 1997 YILLARI iTiBARiYLE ÜRETiM, SATIŞ ve STOK KlYMETLERi ile STOK DEGiŞiM ORANLARI

(Milyon TL)

1996 1997

Üretim Satış Stok Firma Üretim Satış Sayısı Kıymeti Kıymeti Kıymeti Sayısı Kıymeti Kıymeti

14 791.868 738.174 53.694 8 1.011.277 937.171 85 5.929.845 5.453.015 476.830 37 8.429.137 7.492.561

5 458.391 453.377 5.014 1 12.099 12.099

18 1.377.221 1.371.372 5.849 6 959.314 885.725 101 4.795.959 4.248.335 547.624 40 3.605.452 3.194.091

11 385.421 367.005 18.416 2 125.461 124.878

5 498.091 495.860 2.231 7 761.539 761.000

77 2.842.461 2.631.144 211.317 39 4.713.942 4.292.414

7 742.084 713.030 29.054 4 265.345 260.798

323 17.821.341 16.471.314 1.350.027 144 19.883.567 17.960.739

Stok

Kıymeti

74.106 936.576

o

73.589 411.361

583 539 421.528 4.547 1.922.828

STOK DEGiŞiM ORANI%

1996 1997

7.3 7.9 8.7 12.5 1.1 0.0 0.4 8.3 12.9 12.9 5.0 0.5 0.4 0.1 8.0 9.8 4.1 1.7 8.2 10.7

1\) ()1

(35)

TABLO -12

1997 YILI iTiBARiYLE ÜRETiM DURUMU

SEKTÖR FiRMA SAYISI

Toplam Arttı Aynı Kaldı Azaldı

GIDA 8 5 3 ^-

TEKSTiL 34 21 4 9

AGAÇ- ORMAN 1 1 ^- ^-

KAGIT- BASlM 6 6 ^- ^-

KiMYA- LASTiK 39 24 6 9

TAŞ-TOPRAK 2 1 ^- 1

DEMiR ÇELiK 7 5 1 1

METAL- MAKiNA 39 19 10 10

DiGER 4 2 - 2

TOPLAM 140 84 24 32

DEGiŞiM ORANI %

Arttı Aynı Kaldı

62.5 37.5

61.8 11.8

100.0 ^-

61.5 15.4

50.0 ^-

71.4 14.3

48.7 25.6

50.0 ^-

60.0 17.1

Azaldı -

26.5

- -

23.1 50.0 14.3 25.6 50.0 22.9

1\.) O">

(36)

27

1- SABiT SERMAYE YATIRIMLARI :

Büyük işletmelerde olduğu gibi küçük işletmeler içinde yatırımlar, büyüme ve gelişme

için önemli bir kriter olmaktadır. 1996 yılında anket kapsamına giren 162 firmaya ilişkin

1.306,7 milyar TL. olan sabit sermaye yatırım tutarı, 1997 yılındaki ankete göre yatırım yaptığını belirten 65 firma itibariyle 1.401,8 milyar TL. seviyesine ulaşmıştır. Tüm sektörler dikkate alındığında yapılan yatırım değeri, 1997 yılında gerçekleştirilen toplam üretim kıymetinin % 7.1 'ine tekabül ettiği tespit edilmiştir.

Sektörler itibariyle incelendiğinde; toplam yatırım tutarı içinde en fazla yatırım yapılan kesim, % 35.4 pay ve 496,7 milyar TL ile Tekstil sanayi olurken bunu, % 24.0 pay ve 337,1 milyar TL ile Kimya-Lastik sanayi takip etmiştir.% 0.9 pay ve 12,0 milyar TL ile Diğer imalat,% 1.1 pay ve 15,0 milyar TL ile Taş ve Toprak sanayi enaz yatırım

yapılan sektörler olmuştur. 1996 yılı yatırımında ilk sırayı yine Tekstil sanayi almış

bunu, Kimya -Lastik sanayi izlemişti.

500 400 300 200 100 46

497

SABiT SERMAYE YATlRlMI-Miiyar TL

337

231 175

88

12

o~--~~~~~~-+~~-r~~~~~~~~~~~+---~

GIDA TEKSTiL KAGIT KiMYA TOPRAK DEMiR METAL DiGER

1997 yılında ankete cevap veren 144 firma nezdinde yapılan araştırmada% 45.1 'ini

teşkil eden 65 firma sabit sermaye yatırımı yaptığını, % 54.9'u olan 79 firma ise

yatırırnda bulunmadığını beyan etmiştir. 1996 yılında ise firmaların % 50.2'si sabit sermaye yatırımı yapmıştı.

(37)

TABLO -13

1997 YILI SABiT SERMAYE YATIRIM DURUMU

S~KTÖR FiRMA SAYISI YATIRIM DEGERi TL

Toplam Evet Hayır

GIDA 8 4 4 45.960.673.826

TEKSTiL 37 16 21 496.699.856.629

AGAÇ - ORMAN 1 - 1

o

KAGIT- BASlM 6 4 2 175.450.000.000

KiMYA- LASTiK 40 18 22 337.081.616.253

TAŞ-TOPRAK 2 1 1 15.000.000.000

DEMiR - ÇELiK 7 5 2 88.300.000.000

METAL- MAKiNA 39 16 23 231.321.000.000

DiGER 4 1 3 12.000.000.000

TOPLAM 144 65 79 1.401.813.146.708

· -

Evet . 50.0 43.2 - 66.7 45.0 50.0 71.4 41.0 25.0 45.1

YÜZDE DAGILIM %

Hayır Yatırım Payı

50.0 3.3

56.8 35.4

100.0 -

33.3 12.5

55.0 24.0

50.0 1.1

28.6 6.3

59.0 16.5

75.0 0.9

54.9 100.0

- - - · · - · · · - - - - - ı ı

[\) cxı