4. Ünite. İlk Ve Orta Çağla Türk Dünyası TARİHİN FERMANI SORU BANKASI

(1)

TARİHİN FERMANI SORU BANKASI

4. Ünite

İlk Ve Orta Çağlarda

Türk Dünyası

(2)

İLK ve ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

4. Bozkır kültürü ve savaş usulleri sayesinde Orta Çağ boyun- ca adından sıkça bahsettiren Türkler ordusunun temeli süvari birliklerden oluşmuştur.

Yukarıda Türk süvarileri ile ilgili verilen görsel incelendi- ğinde;

I. at üzerinde rahat durmalarını ve hareket etmelerini sağla- yan eyerin kullanıldığı,

II. yakın temasa geçmeden düşmanı imha edecek hafif si- lahların kullanıldığı,

III. savaşlarda Turan taktiğinin uygulandığı yorumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

5.

İnsanoğulları üzerine ecdadım Bumin Kağan İstemi Yabgu ile tahta oturmuş; Türk milletinin ülkesini töresini idare ve tanzim ediver- miş… asker sevk edip dört taraftaki kavmi hep itaat altına almış hep muti kılmış.

Orhun Abideleri

Orhun Abidelerinde geçen ifadeye bakıldığında;

I. Türk boylarının tek bayrak altında toplanması, II. askeri gücün kullanılması,

III. ikili teşkilat sisteminin uygulanması çıkarımdarından hangilerine ulaşılamaz?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

6. Türk töresine göre adam öldürmek, barış zamanında kılıç çekmek, zinada bulunmak, hayvan kaçırmak, hırsızlık yap- mak suçtur ve cezası idamdır. Bu suçları işleyen kişiler idam edilir, malları devlet hazinesi ne alınır ve aile fertlerinin hürri- yetleri kısıtlanırdı.

Bu bilgiye dayanarak töreyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) İçeriğinde kollektif cezalara yer verilmiştir.

B) Toplumsal hayatı düzenleyen hükümlerdir.

C) Müsadere sisteminin uygulanmasını sağlamıştır.

D) Fidye ve bedel yerine kısasa kısas anlayışı benimsenmiş- tir.

E) Geleneksel yapı korunmaya çalışılmıştır.

7. Türklerin ilk anayurdu Orta Asya’dır. Orta Asya doğuda Kin- gan Dağları, batıda Hazar Denizi ve Ural Dağları, kuzeyde Sibirya, güney de ise Hindikuş ve Karanlık Dağlarıyla çevri- lidir. Denizlere kapalı bir bölge olan Orta Asya’da elverişsiz iklim şartları nedeniyle konargöçer hayatı benimseyen Türkler genellikle hayvancılıkla uğraşmışlardır.

Bu bilgilere bakılarak İslamiyet öncesi Türklerle ilgili;

I. Toplumsal yapıda sınıfsal eşitlik kurulmuştur.

II. Bağımsızlık duyguları ve askeri özellikleri gelişmiştir.

III. Coğrafi şartlar yaşam biçimlerini etkilemiştir yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

1. C 2. B 3. E 4. A 5. D 6. A 7. D 8. C

(3)

5. Kut’un kan yoluyla geçtiğine inanılmasından dolayı ülke ha- nedanın ortak malı anlayışı ortaya çıkmıştır.

Buna göre;

I. Mete Han’ın babası Tuman’ı devirerek başa geçmesi II. İlteriş Kağan’ın ölümünden sonra Kapgan Kağan’ın naip

olarak tahta çıkması

III. Bumin Kağan’ın kardeşi İstemi’yi devletin batı kanadına yabgu olarak ataması

IV. Batı Kök Türk yabgusu Tardu’ nun bağımsızlığını ilan et- mesi

V. Tun Baga Tarkan’ın, Bögü Kağan’ı devirerek Uygur tahtını ele geçirmesi

gelişmelerinden hangileri ülke hanedanın ortak malı anla- yışına kanıt olarak gösterilemez?

A) I B) II C) III D) IV E) V

6. Coğrafi terim olarak Türkiye kavramı ilk önceleri Orta Asya için kullanılırken bu kavram daha sonraları IX. yüzyılda Vol- ga Nehri ile Orta Avrupa’ya uzanan bölgeye ve XI. yüzyıldan sonra ise Anadolu için kullanılmıştır.

Bu durumun ortaya çıkmasında;

I. egemenlik sahasının değişmesi, II. ana yurttan göç edilmesi,

III. boylar arasında rekabetin yaşanması özelliklerinden hangileri etkili olmuştur?

7. Orta Asya’nın olumsuz iklim koşulları Türkleri konargöçer ya- şam tarzına yöneltmiştir.

Bu durumun Türklerde;

I. askerlik, II. mimari, III. özel mülkiyet

alanlarının hangilerindeki gelişmeleri yavaşlattığı savu- nulabilir?

8. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde devletin kurulmasında ve güçlenmesinde etkili olan boylar, aynı zamanda devletin za- yıflaması ve parçalanmasında da etkili olmuştur.

Bu durumun ortaya çıkmasında;

I. boyların özerk yapıya sahip olması,

II. devletin boylar birliği konfederasyonuna göre kurulması, III. boylar arasındaki rekabetin siyasi birliği engellemesi

gelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu söylenebilir?

9. İlk Türk devletlerinde kut sahibi olan Kağan devlet başkanı, başkomutan ve topluma liderlik eden biri olarak görülürdü.

Kağan töre hükümlerini düzenlemek, yüksek mahkemeye başkanlık etmek, iç ve dış politikaları belirlemek, önemli gö- revlileri tayin etmek ve görevden almak, savaş ve barışa karar vermek gibi yetkilere sahiptir.

Bu bilgiden hareketle ilk Türk Devletleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Yönetimde güçler ayrılığı ilkesi benimsenmiştir.

B) Dine dayalı bir yönetim anlayışı kurulmuştur.

C) Ordu-millet anlayışı kağanlık makamını ortaya çıkarmıştır.

D) Millî değerler siyasi yapılanmaya etki etmiştir.

E) Devletin bağımsızlığı her şeyin üstünde tutulmuştur.

1. A 2. B 3. B 4. A 5. E 6. B 7. D 8. B 9. D

(4)

İLK ve ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

6. I. İkili teşkilat sisteminin uygulanması

II. Hanedan üyelerine devlet kademesinde görev verilmesi III. Devletin boylar birliği konfederasyonuna göre kurulması Yukarıdakilerden hangileri Türk devletlerinin federatif ya- pıya sahip olduğunu göstermektedir?

7.

Kök Türkler

Yukarıdan aşağıya veya soldan sağa doğru okunan 38 harfli Orhun Alfabesini kullanmışlardır.

Uygurlar

Sağdan sola doğru okunan 14 harfli Uygur Alfabesi- ni kullanmışlardır.

Bu bilgilerden hareketle Kök Türk ve Uygurlarla ilgili;

I. kendilerine özgü yazı sistemlerini kullandıkları, II. millî kültürlerini korumaya çalıştıkları,

III. alfabelerini oluştururken komşu uygarlıklarla etkileşime geçtikleri

yorumlarından hangileri yapılabilir?

8. Çin yıllıklarına göre Orhun ve Selenga bölgesinde yaşayan Kök Türkler sürülerini otlatarak bir yerden bir yere göç eder, keçe çadırlarda oturur ve akrabalarından birisi öldüğünde yas tutarlardı. Avarların en ünlü demircileri olan bu kavim 552’de Bumin Kağan önderliğinde karargâhları olan Ötüken dağları- nın eteğinde devletlerini kurmuşlardır.

Bu bilgilerden hareketle Kök Türk Devleti ile ilgili aşağı- daki alanlardan hangisine yönelik herhangi bir bilgiye yer verilmemiştir?

A) Dinî hayat B) Yaşam şekli

C) Etnik köken D) İdari merkez

E) Siyasi hayat

9. Asya Hun Devleti’nde kurultay toplantıları birinci, beşinci ve dokuzuncu aylarda yapılırdı. Dokuzuncu ayda yapılan toplan- tıya başta hatun olmak üzere Kağan’ın oğulları olan Tiginler, üst düzey devlet memurları, ordu komutanları ve bağlı boyla- rın beyleri katılırdı. Büyük Kurultay olarak da bilinen bu top- lantıda ordu teftişinin yanı sıra insan ve hayvan sayımı yapılır, ülke meseleleri görüşülerek kararlar alınırdı. Toplantıya katıl- mamak isyan ve itaatsizlik olarak görülürdü.

Buna göre kurultay toplantılarının;

I. devlete bağlılığı gösterme, II. kağan’ın meşruiyetini onaylama, III. siyasi birliği koruma,

amaçlarından hangilerini sağlamaya yönelik olduğu sa- vunulabilir?

1. D 2. A 3. D 4. A 5. E 6. C 7. B 8. C 9. E

(5)

1.

Oğuş (Aile)

1 2 3

5 4

Urug Boy

Budun (Millet) (Devlet)İl

Bu bilgiden hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Devlet kademesinde asalete dayanan yapılanma ön plan- da tutulmuştur.

B) Siyasi teşkilat sınıflı toplum yapısına göre düzenlenmiştir.

C) Türk toplumunda kabilecilik anlayışı yönetim sistemine yansımıştır.

D) Göçebe hayata göre halk çeşitli sınıflara ayrılmıştır.

E) Türk devletleri soy dayanışmasına göre kurulmuştur.

2. Devlet Özellik

---- Türk tarihinde ilk defa bütün Türk boylarını tek bayrak altında toplayan devlettir.

Kök Türkler Orta Asya Türk devletleri içerisinde Bizans- la diplomatik ilişkileri ilk başlatan devlettir.

---- Türk tarihinde yerleşik hayata geçen ilk devlettir.

Hazarlar Müslüman Araplarla savaşan ilk Türk devletidir.

---- Türk tarihinde İslamiyeti ilk kabul eden devlettir.

I

II

III

Tabloda numaralandırılmış alanlara sırasıyla hangi Türk devletleri getirilmelidir?

A) Avrupa Hun - Hazarlar - Tuna Bulgarları B) Batı Hun - Uygurlar - Karahanlılar C) Asya Hun - Uygurlar - İtil Bulgarları D) Kutluk - Uygur - Tuna Bulgarları E) Avarlar - Tuna Bulgarları - Macarlar

3. İlteriş Kağan, II. Kök Türk devletini kurduğunda kardeşi Kap- gan’ı Şad, Toyukuk’u ise Aygucı olarak tayin etmiştir.

Buna göre İlteriş Kağan’ın;

I. askerî, II. idari, III. mali

alanların hangilerinde teşkilatlanma çalışması yaptığı söylenebilir?

4. Aşağıdaki tabloda Türk devletlerine ait özelliklere yer veril- miştir.

No Devlet Özellik

I. Uygurlar Fiziki bir mekân olarak kütüpha- ne kuran ilk Türk devletidir.

II. Avarlar Hristiyanlığı kabul eden ilk Türk devletidir.

III. Türgişler Kafkasya hâkimiyeti için Hz. Os- man döneminde İslam orduları ile savaşan Türk devletidir.

IV. Karluklar Talas Savaşı’nda Abbasilere yar- dım eden Türk boyudur.

V. Hazarlar Museviliği kabul eden ilk Türk devletidir.

Buna göre kaç numaralı alanda yanlışlık yapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V