SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ

SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ

Sözlü anlatım, Türkçenin doğru ve etkili kullanılması bakımından önemli bir araçtır. Öğrencilerin konuşma, iletişim kurma, kendini ifade edebilme, eleştirel dinleme ve düşünme gibi becerilerin geliştirilmesi amacıyla kullanılabilecek önemli bir çalışma alanıdır. Sözlü anlatım türleri ile düzenlenecek ders içi etkinlikler, öğrencilere bu becerilerin kazandırılmasında önemli birer unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

1. Sözlü anlatım türlerinin edebiyat eğitiminde kullanılmasının amaçlarını şöyle sıralayabiliriz:

2. Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini düzgün bir şekilde ifade etmesini sağlamak.

3. Öğrencilerin eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, araştırma, iletişim ve problem çözme becerileri geliştirmek.

4. Topluluk karşısında konuşmalarını sağlayarak Türkçeyi doğru ve etkili kullanma becerisi kazandırmak.

5. Okuduklarını, dinlediklerini ve düşündüklerini planlı bir şekilde ifade edebilmesini sağlamak.

6. Öğrencilerin tartışmalara aktif olarak katılımını sağlayarak sosyal becerilerinin gelişmesini ve kendilerine özgüven duymasını sağlamak.

7. Karşısındaki insanları dinlemelerini ve onların düşüncelerine saygı duymalarını sağlamak.

Tartışma

Belli bir konu üzerinde değişik görüşlere sahip olan kişilerin bir araya gelerek düşünce ve görüşlerini savundukları, doğru ve gerçek olanı bulma amacıyla konuşmacıların birbirini etkilemeye çalıştıkları bir konuşma türüdür.

Tartışma Yönteminin Faydaları:

 Öğrencilerin derse aktif katılımını sağlar.

 Kendi duygu ve düşüncelerini düzgün cümlelerle ifade etmesini sağlar.

 Eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirir.

 Her insanın dinlemeye değer olduğunun farkına varır.

 Öğrencilerin argüman kurma, karşı argüman geliştirme, analiz ve sentez becerilerini geliştirir.

 Öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirirken özgüven kazanmasını sağlar.

Konferans

Dinleyicilere sanat, edebiyat ve bilim gibi konularda yazar, düşünür, sanatçı ya da alanında uzman olan kişilerin bir konu hakkında bilgi vermek ya da bir konuyu açıklamak amacıyla topluluk karşında yaptıkları hazırlıklı konuşmalardır.

Konferansın Planlanması

 Öğretmen konferans yapmasını istediği öğrencileri önceden görevlendirir. Öğrenciler konu ile ilgili araştırma yaparak bir konferans metni hazırlarlar.

Konferansın daha etkili olması ve öğrencilerin sorumluluk almalarını sağlamak için öğrencilerden konferans afişi hazırlamaları istenebilir. Bunun dışında konferansı sınıf ortamında düzenlemek yerine

öğrencilerin sunumlarını bir konferans salonunda gerçekleştirmeleri sağlanabilir.

Açık Oturum

Toplumun bir bölümünü veya tamamını yakından ilgilendiren herhangi bir güncel olayın, bir ülke sorununun, bilim, sanat ve politika ile ilgili önemli bir konunun belirli yönleriyle uzman kişiler tarafından herkesin izleyebileceği bir biçimde dinleyiciler önünde tartışılmasına açık oturum denir.

Açık Oturumun Planlanması

 Bir başkan ve en az üç konuşmacı bulunur. Öğretmen açık oturuma başkanlık edecek öğrenciyi ve konuşmacı olarak katılacak öğrencileri görevlendirir. Konuşmacı olarak katılacak öğrenciler, Türkçenin günümüzde karşı karşıya olduğu problemlerle ilgili araştırma yaparlar ve açık oturumda konuyu hangi yönüyle ele alacaklarını kararlaştırırlar. Açık oturumda önemli olan konunun farklı yönleriyle ortaya konmasıdır.

Sempozyum (Bilgi Şöleni)

Sanat ve bilim alanında uzman kişilerin toplumu ilgilendiren bir konu ile ilgili görüşlerini önceden hazırlanarak bir başkanın denetiminde ve bir seyirci topluluğu önünde paylaştıkları bilimsel bir toplantı olarak tanımlanabilir.

Sempozyumun Planlanması

 Öğretmen öğrencileri beraber belirledikleri konu ile ilgili araştırma yapmaları için görevlendirir. Sempozyuma kimlerin katılacağını, oturum başkanının kim olacağını belirler. Daha sonra gün ve saat kararlaştırılır. Öğrenciler sempozyumu sınıf ortamında gerçekleştirebileceği gibi okulun konferans salonunda da gerçekleştirilebilirler.

Bunun yanında sempozyum programı düzenlenip bastırılabilir.

Panel

Toplumu yakından ilgilendiren herhangi bir konunun, alanında uzman kişilerce küçük bir dinleyici topluluğu önünde tartışıldığı bir tür grup tartışmadır. Panelde konuşmacılar bir sohbet havası içinde konuşurlar ve konu ile ilgili kesin bir sonuca varma amacı gütmezler. Panelde konunun farklı bakış açıları ile ele alınması ve konunun değişik yönleri ile aydınlatılması amaçlanır.

Panelin Planlanması

 Bir panel konusu seçilir ve öğrencilere hazırlanmaları için süre verilir. Öğrenciler paneli kendileri organize edebilirler. Panel üyeleri tartışmayı yönetmek için bir başkanın belirlenmesini isterler. Katılımcıların kısa ve açık bir şekilde konuşmaları; karşısındakinin sözünü kesmeden saygıyla dinlemesi ve özenli sorular sorması gerekir. Başkan tartışma konusunu kısaca açıklar.

Başkan tarafından yöneltilen sorular konuşmacılar tarafından yanıtlanır. Herkese eşit söz hakkı verilir ve başkan konuşmaları özetler, katılımcılara teşekkür ederek paneli bitirir.

Forum

Herkesi ilgilendiren bir konu üzerinde değişik görüşlere sahip kişi ya da grupların bir başkanın denetiminde yaptığı

konuşmalardır. Açık oturum ve panele benzer, onlardan farkı konuşmaların sonunda dinleyicilerin de tartışmaya dâhil olmaları ve kendi görüşlerini belirtmeleridir. Forum panelin devamı niteliğindedir.

Forumun Planlanması

 Öğretmen öncelikle foruma başkanlık edecek öğrenciyi belirler. Daha sonra başkan forum hakkında bilgi verir, tartışmanın nasıl yapılacağını ve tartışma sonunda dinleyicilerin tartışmaya nasıl dâhil olmaları gerektiği konusunda öğrencileri bilgilendirir. Başkan tartışmanın verimli geçmesi ve olumlu sonuca ulaşması için gerekli önlemleri alır. Konuşmacılara eşit sürede söz hakkı verir ve konu dışına çıkmalarını engeller.

Münazara

Önceden belirlenen bir konunun karşıt görüşü savunan iki grup tarafından dinleyicilerin ve jüri üyelerinin önünde savunulduğu sözlü anlatım türüdür.

Münazaranın Planlanması

 Öncelikle gruplar belirlenir. Münazarada tartışan taraflar en az üçer kişilik gruplardan, jüri de en az üç kişiden oluşur. Gruplar kendi aralarında bir başkan seçer.

Öğrencilerin bilgi toplayabileceği ve araştırma

yapabileceği bir konu önceden grup üyelerine bildirilir.

Öğrenciler hazırlık aşamasında ulaştıkları kaynakları, istatistiksel bilgileri ve resimleri bir araya getirerek münazara sırasında kullanacakları metni oluştururlar ve grup üyelerinin konuşma sıralarını belirlerler. Daha sonra münazaranın yapılacağı yer, saat ve gün kararlaştırılır.

Röportaj

Herhangi bir yeri, kişiyi, toplumsal, kültürel, ekonomik vb.

durum, olay ve olguları çeşitli yönleriyle tanıtmak amacıyla ilgililerle yüz yüze görüşerek, onların gözlemlerini, bilgilerini, yorumlarını aktaran türe röportaj adı verilmektedir.

Röportajın Planlanması

 Öğrenciler, bir bölgeyi veya belli bir yeri, bir kurumu, bir veya birkaç insanı konu alan röportajlar bulur ve bu röportajları sınıfta okurlar.

 Öğrenciler de belirlenen bir konuda röportaj hazırlığı yapar ve uygularlar. Arkadaşlarının yaptığı röportajları dinlerler. Okudukları, dinledikleri röportajlar hakkında düşünceleri ifade ederler.

İkna Edici Konuşmanın Hazırlanması

Bir topluluk karşısında ikna edici bir konuşmanın yapılmasında işin zor kısmı konuşma metninin hazırlanmasıdır. Öğrenci kendisinin iyi olduğu bir konuda ikna edici bir konuşma metni hazırlar. Daha sonra konuşmasını gerçekleştirmek için sunum planlar.

İkna Edici Konuşmanın Planlanması

 Konuşma amacınızı ve dinleyici kitlesini gözden geçirin.

 Argümanlarınızı görsellerle destekleyin.

 Prova yapmak için zaman ayırın.

 Konuşmada aceleci davranmayın

 Dinleyicilerle göz teması kurun.

 Seyircilerin tepkilerine kulak verin.

Sözlü Bir Raporun Sunumu

Öğrencilerden dönem içinde okudukları bir kitapla ilgili rapor hazırlamaları ve bu raporu sınıfta sözlü olarak sunmaları istenebilir.

Sözlü Raporun Planlanması

 Sunumun içeriğine karar verin.

 Sunum konunuzu örneklendirmek için görseller kullanın.

 Raporunuzun provasını yapın.

 Dinleyicilere doğru konuşun.

 Sunum sırasında ‘eeee’ ve ‘ıııı’ gibi sesler çıkarmaktan kaçının.

 Vurgu için yüz ifadelerinizi kullanın.

 Geri bildirim isteyin.

Konuşmacının Beden Dili Özellikleri

İletişim sırasında konuşmacıda bulunması gereken beden dili özellikleri şunlardır:

 İletişim sırasında insanların yüzüne bakın.

 Mümkün olduğu kadar sıcak ve dostça tebessüm edin ve gülün. Yüzünüz çevreye olan ilginizi yansıtsın.

 Karşınızdaki konuşurken sık sık başınızı aşağı yukarı hareket ettirerek onu anladığınızı ve dinlediğinizi hissettirin.

 Çok aşırıya gitmeden jestlerinizi kullanın.

 Ellerinizi cebinizde tutmaktan ve kollarınızı

kavuşturmaktan, ellerinizle ağzınızı örtmekten kaçının.

 Ayakta iseniz dik durun, oturuyorsanız sandalye ve koltuğunuzu tam olarak doldurun ve arkanıza yaslanın.

 Birisi ile konuşurken ve birisi doğrudan sizinle konuşurken öne eğilin ve ilginizi gösterin.

 İnsanlara daima onları rahatsız etmeyecek, mümkün olan yakın mesafede durmaya gayret edin.

 Daima sizinle konuşan insana dönük olun.

 İnsanları tedirgin etmeden, mümkün olan her durumda bedensel teması kullanın.

 Grup normlarına, toplumsal rol ve statünüze uygun giyinin.