KAPSAMLI GELİŞİMSEL REHBERLİK PROGRAMI TASARLAMA ORTAOKUL DÜZEYİ
Özet
2019-2020 Eğitim Öğretim Yılı
Hamdullah Emin Paşa Ortaokulu(Alanya/Antalya) KGRP Tasarımı
Planlama Aşaması
Ortaokul için KGRP tasarımında dikkat edilmesi gereken ilgili kanun/yönetmelik/sözleşme vb. yasal sorumluluklar gözden geçirilmiştir. Aşağıda bu kanun/yönetmelik/sözleşmelerden bir kısmının isimleri ve bazı kanun, yönetmeliklerin içeriğinden örnekler verilmiştir.
MEB Temel Kanunu
Milli Eğitim Temel Kanunu’nda Türk milli eğitiminin genel amaçları ikinci maddede üç fıkrada açıklanmıştır. Genel amaçlara bakıldığında; Atatürk ilke ve inkılaplarına, Türk milletinin maddi ve manevi değerlerine bağlı, vatanını seven, ülkesine karşı sorumluluklarını yerine getiren; beden, zihin, ahlak bakımından dengeli, insan haklarına saygılı; ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bir meslek edinmiş ve bu mesleği toplumun yararına kullanan bireyler yetiştirmek ve benzeri ifadeler görülür. Milli Eğitim Temel Kanunu’nda genellik, fırsat ve imkan eşitliği, süreklilik gibi temel ilkelere de değinilmiştir. Temel ilkeler içerisinde özellikle yöneltme ilkesi psikolojik danışmanlar için önemlidir. Fertler, eğitimleri süresince, ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda çeşitli programlara veya okullara yöneltilerek yetiştirilirler. Yöneltmede ve başarının ölçülmesinde rehberlik hizmetlerinden ve objektif ölçme ve değerlendirme metotlarından yararlanılır. İlk ve Ortaöğretim Genel Amaçları
MEB Ortaokul genel amaçları MEB 2023 Vizyonu
11. Kalkınma Planı (2019-2023)
Aşağıda Kalkınma Planı’nın Eğitim başlığı altında yer alan bazı maddelerden örnekler verilmiştir:
Öğretmen-veli-okul arasındaki etkileşim ve uyum güçlendirilecektir.
Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinin yapısı ve sunduğu hizmetler yeniden düzenlenecektir.
Çocuk Hakları Sözleşmesi 2005 Çocuk Koruma Kanunu 2006 Şiddet Genelgesi 2017 Rehberlik Yönetmeliği
Türk Millî Eğitiminin genel amaçları çerçevesinde eğitimde rehberlik hizmetleri; kendini tanıyan, kendisine sunulan eğitsel ve mesleki fırsatları değerlendirebilen, sorumluluk alabilen bireyler yetiştirilmesini ve bireylerin toplum içinde sağlıklı bir birey olarak yaşamlarını sürdürerek kendini gerçekleştirmelerini amaçlar.
2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı MEB ulusal hedefi “ Şiddeti Önleme ve Rehberlik Hizmetlerinin Tanıtılması” dır.
2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı RAM yerel hedefi “Bilinçli Teknoloji Kullanımı ve Öz Disiplin Geliştirme” dir.
2018-2019 Eğitim-Öğretim yılı verileri (RİBA, problem tarama envanteri, Okul Rehberlik Hizmetleri Komisyonu toplantı tutanakları, öğretmenler kurulu toplantı tutanakları vb.) incelenmiştir. Daha önce görev yapmış olan psikolojik danışmanın dokümanları incelenmiştir.
2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı için müdür ve öğretmenlerin görüşleri alınmış ve öğrenci ve velilere ihtiyaç analizi formları uygulanmıştır. Çevre okullarda çalışan meslektaşlar ile görüşmeler yapılmıştır. İlgili kişilerden elde edilen bilgiler sınıflandırılmış ve ihtiyaç alanları belirlenmiştir. Elde edilen veriler raporlanmıştır. Okul düzeyinde rehberlik ihtiyacının belirlenmesi için yapılan çalışmalar sonucunda;
2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı KGRP özel hedefi “Meslekleri Tanıma ve İletişim Becerileri” olarak belirlenmiştir.
2019-2020 KGRP’nin misyonu gelişimsel ve önleyici rehberlik olarak belirlenmiştir. Literatürden gelişim kuramları, çocuk ve ergenlerde şiddet, teknoloji bağımlılığı gibi
Rehberlik programı ve öğretim programı birbirini tamamlamaktadır. Bu kapsamda ara disiplin hedefleri gözden geçirilmiştir. Ara disiplin hedefleri, ders içerikleri sunulurken aynı zamanda rehberlik hedeflerine yönelik içeriklerin de sunulmasıdır. İlgili ders öğretmenleri ile bağlantıya geçilmiştir. Ayrıca ilgili ders öğretmenleri ve sınıf öğretmenleri, rehberlik hizmetlerinin öğrencilerin kişilik gelişimlerinde ve eğitsel alanda nasıl etki edebileceğine dair bilgilendirilmiştir. Böylece öğretmenlerin rehberlik programına katılımlarının ve desteklerinin arttırılması amaçlanmıştır.
Tasarlama Aşaması
Planlama aşamasındaki verilerden yararlanılarak KGRP’nin içerik (yeterlik) öğesi için “kişisel-sosyal gelişim, eğitsel ve kariyer gelişim” alanlarına özgü yeterlikler belirlenmiştir.
Kişisel-Sosyal Rehberlik
Hamdullah Emin Paşa Ortaokulu öğrencileri;
Gelişen ve küreselleşen dünyanın önemli bir parçası olan teknolojiyi bilinçli kullanma becerilerini geliştirirler.
Kişilerarası ilişkilerinin gelişimini ve niteliğini destekleyecek olan iletişim becerilerini geliştirirler.
Hem kendilerinin hem de çevrelerinin yararına hizmet edecek olumlu davranış geliştirirler.
Bir dünya ve ülke vatandaşı olarak çeşitli hak ve sorumluluklarını bilirler. Eğitsel Rehberlik
Hamdullah Emin Paşa Ortaokulu öğrencileri;
Hem okul hem çalışma yaşamında hem de diğer yaşam alanlarında kendilerine katkı sağlayacak olan öz disiplin becerilerini geliştirirler.
Hedef belirlemenin önemini fark ederek hem okul hem de genel yaşamlarında etkili hedefler belirleyebilirler.
Zamanın önemli bir kaynak olduğunu fark eden öğrenciler zaman yönetimi becerilerini geliştirirler.
Mesleki Rehberlik
Kariyer gelişiminde önemli rol oynayacak olan mesleki ilgi, yetenek ve değer kavramlarını bilirler ve kendilerini bu özellikler bakımından tanırlar.
İlgi ve yetenekleri doğrultusunda yönelebilecekleri çeşitli meslekleri tanırlar. KGRP’nin yapısal ögeleri açıklama, gerekçe ve sayıltılar yazılmıştır.
Açıklama: Hamdullah Emin Paşa Ortaokulu’nda yürütülmekte olan kapsamlı gelişimsel rehberlik ve psikolojik danışma programı okulun eğitim programının bütünleyici bir parçasıdır. Gelişimsel özelliği olan bu program psikolojik danışmanlar ve okul müdürü, müdür yardımcısı, sınıf rehber öğretmeni gibi okul rehberlik hizmetlerinin önemli paydaşlarının işbirliği içinde yürütülür. Kapsamlı gelişimsel rehberlik programının tasarlanmasında ulusal, yerel ve okul düzeyinde ihtiyaçlar ile öğrencilerin gelişim özellikleri dikkate alınmıştır. Programda yer alan hizmetler planlı, ardışık ve sistematik olarak sunulur. Bu program ile öğrencilere kişisel-sosyal, eğitsel ve kariyer gelişim alanlarında yaşam becerileri kazandırılmak amaçlanmaktadır. Rehberlik müfredatı, bireysel planlama, müdahale servisleri ve sistem desteğinden oluşan program ile hizmetler verilir.
Gerekçe: Ülkemiz eğitim sistemi, öğrencilerin gelişimlerini bütüncül bir yaklaşımla desteklemekte ve öğrencileri topluma yararlı bireyler haline getirmeyi amaçlamaktadır. Okullar eğitim sisteminin en önemli parçalarından birisidir ve öğrencileri eğitim sistemi amaçları doğrultusunda desteklemektedir. Eğitim sisteminin amaçları doğrultusunda ilerlemek için öğretim etkinlikleri ve rehberlik programlarının birlikte uygulanması gerekmektedir.
Sayıltılar: Rehberlik programının yürütülmesinde temel alınan ilkeler belirlenmiştir (Nazlı, 2019).
o Kapsamlı gelişimsel rehberlik programı ayrım gözetmeksizin okulun tüm öğrencilerine hizmet sunar.
o Rehberlik programı 5-6-7-8. Sınıf öğrencilerinin ihtiyaçları ve gelişim özellikleri dikkate alınarak geliştirilmiştir.
o Rehberlik programının yürütülmesi asıl sorumluluğu psikolojik danışmanlarındır ancak diğer ilgili kişilerin (müdür, müdür yardımcısı, sınıf rehber öğretmenleri, ebeveynler, öğrenciler vb.) destekleri de önemlidir. o Rehberlik programının geliştirilmesi belirli aşamalarda
(planlama-tasarlama-uygulama-değerlendirme-geliştirme) yürütülmüştür ve ihtiyaç duyulması halinde geliştirilmeye açıktır.
o Rehberlik programı öğretim programının bütünleyici bir parçasıdır.
o Rehberlik programı gelişimsel olduğu kadar önleyici ve tedavi edici hizmet sunar.
KGRP’nin program kategorisi için ana müdahaleleri:
Müdahaleler Müdahale için gerekenler
Psikoeğitim Teknoloji bağımlılığı Öz disiplin geliştirme Etkili İletişim Hedef belirleme Psiko-eğitimlerin tasarlanması Zaman ve mekan ayarlaması
Okul Kapsamlı Etkinlikler Meslek tanıtım seminerleri Lise tanıtım gezileri
Gerekli izinlerin alınması Zaman ve araç planlaması Sınıf Rehberliği
Olumlu davranış geliştirme Zaman yönetimi
Hak ve sorumluluklarını bilme
Sınıf öğretmenleri ile görüşülmesi
Sınıf rehberliği etkinliklerinin planlanması
Ebeveyn-Öğretmen Konsültasyonu Rehberlik hizmetlerinin tanıtılması Teknoloji bağımlılığı
Tanıtım için özellikle rehberlik servisinin çalışmalarından örneklerin verildiği sunuların hazırlanması
Teknoloji bağımlılığı ile ilgili ana-baba eğitimleri
Akran Yardımcılığı Akran arabuluculuğu
Arabulucuların seçimi ve eğitilmesi
Zaman dağılımı yapılmıştır:
Rehberlik müfredatı % 25
Bireysel planlama-kariyer planlama % 20
Müdahale servisleri % 30
Sistem desteği % 25
Toplam % 100
Rehberlik programının kaynakları belirlenmiştir.
İnsan Kaynakları: Rehberlik programında görev alacak kişiler belirlenmiştir. Okul müdürü, müdür yardımcısı, psikolojik danışman, sınıf rehber öğretmenlerinden oluşan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonu, ebeveyn ve arkadaş ekipleri insan kaynaklarını oluşturmaktadır. okul dışında etkileşim kurulabilecek kişi ve kurumlar (İŞKUR, üniversiteler, ÇİM, emniyet, belediye vb.) iletişim bilgileri alınmıştır.
Maddi Kaynaklar: Okul bütçesinin % 10’ u rehberlik ihtiyaçları için ayrılmıştır. Programın uygulanmasında gerekli olacak mekan ayarlamaları yapılmıştır. Uygulamalarda ihtiyaç duyulabilecek materyaller (projeksiyon, tahta kalemleri, kağıtlar, kaynak kitaplar vb.) temin edilmiştir.
Politik Kaynaklar: Milli Eğitim Temel Kanunu, Rehberlik Yönetmeliği, MEB Ortaokul genel amaçları vb.
Müdahale alanları 5. sınıf 6. sınıf 7. sınıf 8. sınıf Öğret-menler Ebe- veynler Kariyer planlama - - 6 1 - - Etkili iletişim 1 2 - - 2 2 Hedef belirleme - 3 1 - - - Öz disiplin geliştirme 4 - 2 5 - -
Olumlu davranış geliştirme 2 4 - - 3 -
Teknoloji bağımlılığı 3 1 - - - 3
Zaman yönetimi - - 3 4 - -
Hak ve sorumluluklarını bilme 5 - - - - -
Rehberlik hizmetlerinin tanıtılması
6 5 - - 1 1
Lise tanıtım gezileri - - 4 3 - -
Meslek tanıtım seminerleri - 6 5 2 - -
Nicelik tasarısı yapılmıştır. Programın dengesi, psikolojik danışman-öğrenci sayısı, ders yılı süresi, aktivite aralığı, günlük ve haftalık yapılabilecek aktivite sayısı gibi unsurlar dikkate alınarak yapılan nitelik tasarısı aşağıda verilmiştir:
Rehberlik Müfredatı: % 25= 9 aktivite
Haftada 8 aktivite psikoeğitim(öğrenci-öğretmen-ebeveyn) Haftada 1 aktivite okul kapsamlı etkinlik
Bireysel Planlama: %20 =7 aktivite 7 aktivite* 40 hafta= 280 aktivite (Bir yılda) 280*40 dakika= 11200
11200/ 300 öğrenci= 37 dakika (Bir yılda bir öğrenciye ayrılan zaman) Müdahale Servisleri: %30=10 aktivite
10 aktivite*40 hafta= 400 aktivite(bir yılda) 400*40 dakika= 16000
16000/300 öğrenci= 53 dakika Sistem Desteği:% 25=8 aktivite 8 aktivite*40 dakika=320 dakika
320 dakika: 5 gün= 64 dakika( bir günde bir öğretmene yapılabilecek yardım)
Haftalık çalışma planı hazırlanmış ve gerekli yerlere(rehberlik panosu, öğretmenler odası vb.) asılmıştır.
Akran yardımcıları belirlenmiş; sınıf rehber öğretmenleri ile konsültasyon çalışması yapılmıştır.
Programın öncelikleri ve haftalık-yıllık plan taslağı hazırlanmıştır.
Okul Rehberlik Hizmetleri Yürütme Komisyonu toplantısında KGRP tanıtılmış, görüş ve öneriler alınmıştır. Bu noktada karara katılımın rehberlik programına katılımı arttıracağı göz önünde bulundurulmalıdır.
E-rehberlik sunum sistemi yıllık-aylık-haftalık planlar yapılmıştır.
Uygulama aşamasında kullanılacak planlar (akran yardımcılığı planı, psikoeğitim planı vb.) ve değerlendirme araçları (gözlem formları, kısa memnuniyet anketleri, ölçekler vb.) hazırlanmıştır.
Okulun web sayfasında ve okul panolarında PDR hizmetlerinin kısa tanıtımı yapılmıştır.
Uygulama Aşaması
Tasarlanan müdahaleler (sınıf rehberliği, psikoeğitim programları, akran yardımcılarının eğitimi-süpervizyonu, öğretmen-veli konsültasyon programları, tanıtım gezileri vb.) uygulanmaya başlamıştır.
Etkililiğin arttırılması ve aksaklıkların giderilmesi amacıyla uygulama planları hazırlanmıştır. Uygulama planları ile yapılan çalışmalar belgelendirilmiştir.
KGRP’nin belirlenen hedefler doğrultusunda yönetilmesi için okul yönetimi ile aylık koordinasyon toplantıları yapılmıştır.
Ön testi yapılan müdahalelerin son testleri yapılmıştır.
Yapılan uygulamalar, öğrencilere kazandırdıkları ile ilgili okul web sitesi veya panolarda kısa bilgiler sunulmuştur. Uygulamalar ve sonuçları hakkında bilgilendirilen kişilerin rehberlik programına desteklerinin artması beklenmektedir. E-rehberlik sunum sistemi form-belge vb. oluşturulmuştur.
Değerlendirme verileri toplanmıştır. Gerçekleştirilen her bir çalışma ile ilgili hedef, plan, süreç ve sonuç bölümleri olan raporlar hazırlanmıştır.
Değerlendirme Aşaması
Kısa-orta vadeli değerlendirme verileri analiz edilmiş ve diğer veriler (devamsızlık oranları, okul disiplin vakaları, akademik başarı oranları, nöbetçi öğretmenlerden iletilen vakalar, öğretmenlerden iletilen vakalar vb.) belgelendirilmiştir.
Yıl sonu değerlendirme anketi (öğretmen-veli-öğrenci) uygulanmış ve analiz edilerek raporlanmıştır.
Yapılan bazı müdahalelerdeki ön test-son test sonuçları karşılaştırılmıştır.
Sunulan hizmetler (sınıf rehberliği, psikoeğitim, akran yardımcılığı, tanıtım günleri, ana-baba eğitimleri vb.) ve katılımcı sayısı raporlanmıştır. Ebeveynlerle yapılan çalışmalarda katılımcıların ana-baba sayısı ağırlığı hesaplanmıştır.
Yıl sonu değerlendirme raporu ile ulusal-yerel-özel hedeflere ulaşma düzeyi raporlanmıştır. Tasarımım isabetliliği, yapılan çalışmaların öğrencilere katkısı, programın etkililiği ve verimliliği konularına değerlendirme raporunda yer verilmiştir. E-rehberlik sunum sistemi veri kaydı yapılmıştır.
Bir sonraki yıl için RİBA vb. uygulanmıştır.
Geliştirme Aşaması
2019-2020 Eğitim-Öğretim Yılı KGRP’nin güçlü yönleri ve eksiklikleri belirlenmiştir.
2020-2021 Eğitim-Öğretim Yılı KGRP revizyon/güçlendirme çalışmaları başlatılmıştır.
KAYNAKÇA
