SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________
SÜLÂSİ MEZÎD HUMÂSÎ (3+2) - TEF‘UL KALIBI
Sülâsi fiilin başına ( َ ت ) ve fael fiili ile aynel fiili arasına elif eklenmesi suretiyle elde edilir.
َ نْز ولا
َ ل عاف تَ:
–
َ ل عاف ت ي َ –
َ ل عاف ت َ
َ
َ
َ
َ نو زو لما
َ م وان تَ:
–
َ م وان ت ي َ –
َ م وان ت َ
َ
Bu kalıptan gelen fiiller müşareket/ortaklık, mutavaat/dönüşlülük ve olmayan şeyi varmış gibi gösterme anlamlarını yansıtır.
a. Ortaklık anlamı:
Buradaki ortaklık iki türlüdür. Birincisi iki kişi arasındaki ortaklık; ikincisi üç veya daha fazla kişi ya da iki grup arasındaki ortaklıktır. Bu kalıp ile iki kişi arasında ortaklık bildiren mufâ‘ale kalıbı arasındaki fark şöyle özetlenebilir: Mufâ’ale kalıbının fâili hem gramer hem anlam bakımından bellidir. Örneğin ( َ ادِلاخَ نس حَ ب راض ) cümlesinde
( َ نس ح ) ya dövüşü önce başlattığı ya dövüşte üstün geldiği için cümlenin faili olmuştur.
Ancak, ( َ ادِلاخَ ن س حَ ب راض ت ) cümlesinde her ne kadar cümlenin gramatik olarak faili belli ise de olayın tarafları arasında bir tercih veya öncelik söz konusu değildir. Örnekler:
. ِثايرِلماَفيَ ن س حوٌَّيل عَ م صا تَ
َ
“Ali ve Hasan miras üzerinde tartıştılar”
َ. امو قَ مو قلاَ لَاص ت “Bir topluluk başka bir toplulukla uzlaştı”
َ
b. Dönüşlülük anlamı:
Buradaki dönüşlülükten kasıt, mufâ‘ale kalıbının mutavaatı anlamındadır.
. رم لأاَ ع بتا
َ
َ
َ (müteaddi)
َ
“Bir işi peş peşe yaptı.”
. رم لأاَ ع بات ت
َ
َ
َ (lâzım)
َ
“İş peşe peşe oldu”
SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________
c. Yapmacıklık anlamı:
:َ منا Uyudu
َ
َ :َ م وان ت َ
“Uyuma numarası yaptı.”
َ
:َ ضِر م Hastalandı
َ :َ ض را تَ َ
“Hasta numarası yaptı.”
َ
:َ تام Öldü
َ
َ :َ ت وا تَ َ
“Ölü numarası yaptı.”
َ
Not: Bu kalıptan gelen ( َ لاع ت ) ve ( َ ك راب ت ) fiilleri genellikle birlikte ve Lafzatullah’ın ( الله ) sıfatı olarak kullanılırlar. Bu iki fiilin çekimi yapılmaz ve bunlar Allah’tan başkası için kullanılmaz.
Okuma Parçası
ٌةَمّدَقَ تُم ٌةَءارِق
َ نول صاوت يوَ، اضع بَمه ضع بَيِق تل يَ ساّنلاَ ناكَ، ايمد ق اَِقير طَن ع َ
لماَ نوع طق يَ، ِّقاّشلاَِرفَّسل
َ، ايش مَ ة عِساّشلاَِتافاس
اّنلاَ لِص يَْي كِلَِتق ولاَنِمَ اديز موَ،ِده لجاوَِءان علاَنِمَ ايرث كَ بَّل ط ت يَاِّمَِ؛ِلامِلجاوَِلوي لخاَِروه ظَىل عَْوأ
َ.ْمهِدار موَمهِت يغ بَلإَ س
َ ع موَ،رِضالحاَِرص علاَفيَاّمأ
َِت ر ث كَْد ق فَ،ّيِجولو نكِّتلاَِرُّو طَّتلاوَِّيِملِعلاَِمُّد قَّ تلا لماَِ لَا مََفيَ تاعا ِتِخِلااَ
َ، ِتلااصِّتِلااوَِتلا صاو
ٍَةَّق ش مَ نو دوَ،ِتق ولاَنِمَِليل قلِبَِْمِلِاوحأَ ة فِرع موَ،ٍضع بِبَمِهِضع بَ لاصِّتِلااَِساّنلاَىل عَِيرس يلاَنِمَ ح بصأو
َ تَْوأ َ . ٍب ع
َ
َ لماَاِلِاكش ِبَِ تلا صاو لماف
َْت م هس أَ، ةَّيِّو جَْم أَ ةَّيِر بََْم أَ ةَّيِّر بَْت ناكَ ءاو سَ،ِة فِل تخ لماَِراصِتْخاَفيٍَيرب كٍَلك شِب
َ؛ ِتافاس
ٍَيرص قٍَن م زِبوَ،ٍة لوه سَّل كِبَ،اه دير يَتيلاَِنِكام لأاَلإَ ِلوص ولاَىل عَ، ناسنلإاَ ِت د عاسَْذِإ لماَ ِلو طَلإَ اسايِق ،َ
َتيلاَ ِتافاس
.اه ع طق ي
SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________
تابيردّتلا
ُباعيِتسِلاا :ًلاَّوَأ .ِةَيِلاّتلا ِةَلِئسَلأا ِنَع ْبِجَأ
. 1
؟يِضالماَفيَ نول صاوت يَ ساّنلاَناكَ في ك . 2
؟ ة يمد قلاَِلقَّنلاَ لِئاس وَام . 3 .ِة ثيد لحاَِلقَّنلاَِلِئاس وَ ضع بَْر كذ ا
. 4
َ؟ِّيِجولو نكِّتلاَِرُّو طَّتلاوَّيِملِعلاَِمُّد قَّ تلاَ دع بَ ث د حَاذام . 5
َ م هس أَتيلاَ لِماو علاَ يِهَام لماَراصِتْخاَفيٍَيرب كٍَلكشِبَت
؟ ِتافاس
لما :ًايِنثا ُتادَرف .ّصَّنلا في ْتَدَرَو تيلا ِةيتلآا ِتاملكلا نِم ٍدِحاو ِّلُك َعَجَ ِتاه :ُلّوَلأا ُبيردتلا
َرط قي
َ
َ ...
َ ن م ز َ
َ
َ ...
َ
تق و
َ
َ ...
َ رص ع َ
َ
َ ...
َ
.ِةيتلآا ِتاملكلا نِم ٍد ِحاو ِّلُك َدَرفُم ِتاه : ِنِاّثلا ُبيردتل ا لوي خ
َ
َ ...
َ
َ نِكامأ
َ
َ ...
َ
تاعا ِتِخِا
َ ...
َ لا ِجِ
َ
َ ...
َ
لاكشأ
َ
َ ...
َ
َ لاوحأ
َ
َ ...
ُبيِكاَّتَّلاو ُوحَّنلا :ًاثِلثا .يّدَعَ تُلما ِلعِفلا َت َتَ ِينّطَخو ِمِزلالا ِلعِفلا َت َتَ ًّاطَخ ْعَض :ُلّوَلأا ُبيردتلا
. 1
َِت ر ث كَْد ق لماَ ِ لَا مََفيَ تاعا ِتِخِلااَ
َ. ِتلااصِّتِلااوَ ِتلا صاو
SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________