Denizlerde Yaşayan Denizlerde Yaşayan Canlıların SistematiğiCanlıların Sistematiği

(1)

Denizlerde Yaşayan Denizlerde Yaşayan Canlıların Sistematiği Canlıların Sistematiği

Prof. Dr. Ahmet Prof. Dr. Ahmet

ALTINDAĞ ALTINDAĞ

(2)

Beş alemin içerdiği filum (botanikçiler Divisio Beş alemin içerdiği filum (botanikçiler Divisio kullanırlar) sayısı 89 olarak belirlenmiş olup kullanırlar) sayısı 89 olarak belirlenmiş olup bu sayının yüzü bulacağı tahmin bu sayının yüzü bulacağı tahmin

edilmektedir.

Filum sayısı açısından en zengin alemi Filum sayısı açısından en zengin alemi

Animalia

Animalia ikincisini ise ikincisini ise Plantae oluşturur. Plantae oluşturur.

Bunlardan Animalia'nın denizlerde pek çok Bunlardan Animalia'nın denizlerde pek çok temsilcisi olduğu halde, Plantae' nin sadece temsilcisi olduğu halde, Plantae' nin sadece bir divisiosuna ait temsilcileri vardır.

bir divisiosuna ait temsilcileri vardır.

Monera, Protista ve Fungi

Monera, Protista ve Fungi' nin de denizlerde ' nin de denizlerde yaşayan temsilcileri vardır.

yaşayan temsilcileri vardır.

Denizlerde Yaşayan Canlıların Denizlerde Yaşayan Canlıların

Sistematiği Sistematiği

(3)

Dolayısıyla tüm canlılar alemi denizlerde Dolayısıyla tüm canlılar alemi denizlerde temsil edilmekte olup, bunlardan en çok temsil edilmekte olup, bunlardan en çok

rastlanan 22 hayvan filumu ve 9 bitki rastlanan 22 hayvan filumu ve 9 bitki

divisiosu ele alınacaktır.

(4)

Denizel canlıların dahil olduğu başlıca divisio Denizel canlıların dahil olduğu başlıca divisio

ve filumlar ve filumlar

Regnum Filum(Divisio) PROCARYOT

PROCARYOT MONERA MONERA Schizophyta Schizophyta Cyanophyta Cyanophyta

Pyrrophyta Pyrrophyta

Chrysophyta Chrysophyta PROTISTA

PROTISTA Protozoa Protozoa

Chlorophyta Chlorophyta EUCARYOT

EUCARYOT (Protoctista)(Protoctista) Phaeophyta Phaeophyta Rhodophyta Rhodophyta

(5)

Regnum Filum(Divisio) EUCARYOT

EUCARYOT FUNGI FUNGI

(Mycota) (Mycota)

Mycophyta Mycophyta PLANTAE

PLANTAE

(Metaphyta) (Metaphyta)

Spermatophyta Spermatophyta

(6)

EUCARYOT

EUCARYOT Regnum Filum(Divisio) ANIMALIA

ANIMALIA PoriferaPorifera (Metazoa)

(Metazoa) CnidariaCnidaria

Ctenophora Ctenophora

Nematoda Nematoda

Rotaria Rotaria

Branchiopoda Branchiopoda

Phoronida Phoronida Sipuncula Sipuncula

Echiura Echiura

Pogonophora Pogonophora

Tardigrada Tardigrada

Mollusca Mollusca

(7)

EUCARYOT Regnum Filum(Divisio) Devamı> ANIMALIA ANIMALIA Annelida Annelida

(Metazoa)

(Metazoa) Arthropoda Arthropoda Chaetognatha Chaetognatha

Echinodermata Echinodermata

Hemichordata Hemichordata

Chordata Chordata

(8)

REGNUM: MONERA REGNUM: MONERA

 Monera alemi prokaryotik hücrelere Monera alemi prokaryotik hücrelere sahip organizmalardan oluşur. Bu sahip organizmalardan oluşur. Bu alem

alem SchizophytaSchizophyta ve ve Cyanophyta Cyanophyta divisiolarını içerir.

divisiolarını içerir.

(9)

Divisio: Schizophyta Divisio: Schizophyta

 Bakteriler deniz dibinin her yerinde bulunan Bakteriler deniz dibinin her yerinde bulunan canlılardır. Zira bunlar sudan daha çok dip canlılardır. Zira bunlar sudan daha çok dip sedimentinde bulunan substrata gereksinim sedimentinde bulunan substrata gereksinim duyarlar. Dolayısıyla bakteriler derin deniz duyarlar. Dolayısıyla bakteriler derin deniz diplerinde de bulunmakla beraber littoral bölgede diplerinde de bulunmakla beraber littoral bölgede

daha yaygındırlar.

Denizel bakterilerin Denizel bakterilerin

morfolojik yapıları oldukça morfolojik yapıları oldukça

değişkendir. Yaşadıkları değişkendir. Yaşadıkları koşullara göre şekillenirler.

koşullara göre şekillenirler.

Örneğin;

Örneğin; PseudomonasPseudomonas, , yaşadığı koşullara göre yaşadığı koşullara göre

çubuk şeklinde veya çubuk şeklinde veya

küresel olabilir.

Pseudomonas Pseudomonas sp. sp.

(10)

Bakteriler işlevsel özelliklerine göre üç grupta Bakteriler işlevsel özelliklerine göre üç grupta incelenebilirler; Saprobik, Autotrofik ve Parazitik- incelenebilirler; Saprobik, Autotrofik ve Parazitik-

patojenik patojenik..

 Bunlardan Bunlardan Saprobik bakterilerSaprobik bakteriler heterotrof heterotrof olup organik maddelerin

olup organik maddelerin

mineralizasyonunda önemli bir role mineralizasyonunda önemli bir role

sahiptirler. Bunlar denizel canlıların günlük sahiptirler. Bunlar denizel canlıların günlük atıklarını ve ölülerini ayrıştırarak inorganik atıklarını ve ölülerini ayrıştırarak inorganik

fosfat,nitrat ve CO

fosfat,nitrat ve CO2₂' i oluştururlar. Bu ' i oluştururlar. Bu organik bileşikler de ototroflar tarafından organik bileşikler de ototroflar tarafından

yeniden kullanılabilir.

(11)

 Ototrof bakterilerden kemosentetik Ototrof bakterilerden kemosentetik olanlar çok önemli bir işleve olanlar çok önemli bir işleve sahiptirler. Zira bunlar fotosentezin sahiptirler. Zira bunlar fotosentezin

yapılmadığı koşullarda kompleks yapılmadığı koşullarda kompleks

organik molekülü üretebilirler.

 Örneğin, Örneğin, okyanus okyanus diplerindeki diplerindeki jeotermal sıcak su kaynaklarında jeotermal sıcak su kaynaklarında

organik maddeyi üretmek için suda organik maddeyi üretmek için suda

çözünmüş H

çözünmüş H₂₂S gazını enerji kaynağı S gazını enerji kaynağı olarak kullanırlar.

olarak kullanırlar.

(12)

 Fotosentetik bakteriler ise yeşil kükürt Fotosentetik bakteriler ise yeşil kükürt bakterileri olarak tanımlanabilirler.

bakterileri olarak tanımlanabilirler.

 Bunlardan bazıları sulak alanlarda bitki Bunlardan bazıları sulak alanlarda bitki ayrıştırılmasında önemli etkiye

ayrıştırılmasında önemli etkiye sahiptirler.

sahiptirler.

 Diğerleri ise sadece anaerobik Diğerleri ise sadece anaerobik çamurların yüksek kükürtlü çamurların yüksek kükürtlü

koşullarında bulunurlar. Fotosentetik koşullarında bulunurlar. Fotosentetik

bakteriler klorofile sahip değildirler.

 Bu özellikleri ile fotosentetik Bu özellikleri ile fotosentetik organizmalardan ayrılırlar.

organizmalardan ayrılırlar.

(13)

 Denizel ortamların patojenik ya da Denizel ortamların patojenik ya da parazitik bakterileri karasal ortamınki parazitik bakterileri karasal ortamınki gibi çok iyi bilinmemektedir. Bununla gibi çok iyi bilinmemektedir. Bununla

beraber, bakteriyal enfeksiyon beraber, bakteriyal enfeksiyon nedeniyle hastalanmış balık ve nedeniyle hastalanmış balık ve memeli türlerine rastlanılmıştır.

memeli türlerine rastlanılmıştır.

(14)

Divisio : Cyanonhyta Divisio : Cyanonhyta

(Cyanobacteria) (Cyanobacteria)

 Cyanophyta Cyanophyta fotosentetik fotosentetik yetenekli yetenekli moneran mavi-yeşil algleri içeren bir moneran mavi-yeşil algleri içeren bir divisiodur. Bunlar tek hücre ya da koloni divisiodur. Bunlar tek hücre ya da koloni halinde bulunurlar. Genellikle mavi-yeşil, halinde bulunurlar. Genellikle mavi-yeşil, bazen de kırmızımsı bir renk veren bazen de kırmızımsı bir renk veren

fikosiyanin

fikosiyanin pigmentinin mevcudiyeti ile pigmentinin mevcudiyeti ile karakterize olmuşlardır. Mavi-Yeşil algler karakterize olmuşlardır. Mavi-Yeşil algler klorofile sahiptirler ve fotosentez sırasında klorofile sahiptirler ve fotosentez sırasında daima oksijen üretirler. Bunlar yeryuvarın daima oksijen üretirler. Bunlar yeryuvarın ilk fotosentetik organizmaları olarak kabul ilk fotosentetik organizmaları olarak kabul

edilirler.

(15)

 Bakteriler gibi, mavi-yeşil alg hücrelerinin şekli de Bakteriler gibi, mavi-yeşil alg hücrelerinin şekli de çevresel koşullara ve yaşam evrelerine bağlı çevresel koşullara ve yaşam evrelerine bağlı olarak değişebilir. Tek hücreden oluştukları gibi olarak değişebilir. Tek hücreden oluştukları gibi

koloni de oluşturabilirler.

 Bunlara örnek olarak Bunlara örnek olarak Trichodesmium, Oscillatoria Trichodesmium, Oscillatoria ve ve Lyngbya Lyngbya gösterilebilir.gösterilebilir.

Trichodesmium Trichodesmium sp.sp.

Oscillatoria

Oscillatoria sp.sp. Lyngbya Lyngbya spsp..

(16)

 Bunlardan Bunlardan Oscilaloria Oscilaloria ve ve Trichodesmium

Trichodesmium fitoplanktonda çok fitoplanktonda çok yoğun olarak bulunurlar ve

yoğun olarak bulunurlar ve Trichodesmium'un ani çok hızlı ani çok hızlı üremesi sonucu red-tide oluşur.

üremesi sonucu red-tide oluşur.

(17)

 Bazı mavi yeşil algler sediment Bazı mavi yeşil algler sediment üzerinde yoğun olarak bulunurlar. Bu üzerinde yoğun olarak bulunurlar. Bu

bentik türler genellikle koloni halinde bentik türler genellikle koloni halinde

yaşarlar.

 Bazıları kalkerli kayaçların ya da Bazıları kalkerli kayaçların ya da mercan resiflerinin içinde

mercan resiflerinin içinde (endolitik),(endolitik), ya da üzerinde

ya da üzerinde (epilitik)(epilitik) ya da diğer ya da diğer bitkilerin üzerinde

bitkilerin üzerinde (epifıtik)(epifıtik) bulunurlar.

bulunurlar.

(18)

REGNUM : PROTİSTA REGNUM : PROTİSTA

 Protista alemine dahil organizmalar ökaryotik Protista alemine dahil organizmalar ökaryotik hücrelere sahiptirler. Bu aleme bitkisel hücrelere sahiptirler. Bu aleme bitkisel (Fotosentetik dinoflagellat'lar, Diatom'lar ve çok (Fotosentetik dinoflagellat'lar, Diatom'lar ve çok hücreli algler) ve hayvansal (Fotosentetik hücreli algler) ve hayvansal (Fotosentetik olmayan Dinoflagellet'lar ve Protozoonlar) olmayan Dinoflagellet'lar ve Protozoonlar) organizmalar dahildir. Bunların vücudu basit organizmalar dahildir. Bunların vücudu basit hücrelerden ya da özel olarak dokulaşmamış hücrelerden ya da özel olarak dokulaşmamış hücre gruplarından oluşmuştur. Protistler hücre gruplarından oluşmuştur. Protistler denizlerde özel öneme sahip organizmalardır. Zira denizlerde özel öneme sahip organizmalardır. Zira karasal ortamda dominant fotosentezi yapan karasal ortamda dominant fotosentezi yapan gerçek bitkilere karşın, denizel ortamda dominant gerçek bitkilere karşın, denizel ortamda dominant

fotosentezi yapan organizmalar protistlerdir.

(19)

Filum : Protozoa Filum : Protozoa

 Protozoonların üç grubu (Protozoonların üç grubu (Foraminifera, Foraminifera, Radiolaria ve Ciliata

Radiolaria ve Ciliata) deniz biyolojisinde ) deniz biyolojisinde önemlidir. Bunlardan Foraminifera ve önemlidir. Bunlardan Foraminifera ve Radiolaria üyeleri Amoeboid olup, Radiolaria üyeleri Amoeboid olup,

Sarcodina

Sarcodina grubunu grubunu oluştururlar. oluştururlar.

Tintinnid

Tintinnid'ler ise silli protozoonlardır. Bu 'ler ise silli protozoonlardır. Bu üç grup planktonda geniş dağılım üç grup planktonda geniş dağılım gösterir. Ayrıca foraminiferlere bentik gösterir. Ayrıca foraminiferlere bentik bölgede de rastlanır. Her üçü de tek bölgede de rastlanır. Her üçü de tek hücreli ve heterotroftur. Radiolar ve hücreli ve heterotroftur. Radiolar ve foraminiferler sil ya da kamçı foraminiferler sil ya da kamçı içermezler, buna karşın yalancı ayaklan içermezler, buna karşın yalancı ayaklan (pseudopod) vardır. Kompleks bir iskelet (pseudopod) vardır. Kompleks bir iskelet

yapısına sahiptirler.

(20)

 Foraminifer‘ler kalsiyum karbonattan yapılmış bir Foraminifer‘ler kalsiyum karbonattan yapılmış bir kabuğa sahiptirler. Kabuktaki delikten ya da kabuğa sahiptirler. Kabuktaki delikten ya da açıklıktan yalancı ayaklar çıkar. Bunların çoğu açıklıktan yalancı ayaklar çıkar. Bunların çoğu bentik, az bir bölümü de planktoniktir. Boyları bentik, az bir bölümü de planktoniktir. Boyları genellikle 1 mm'den küçüktür. Kabukları birden genellikle 1 mm'den küçüktür. Kabukları birden fazla bölmeden oluşmuştur. Bunlar 1-6 cm.'lik fazla bölmeden oluşmuştur. Bunlar 1-6 cm.'lik mesafede yer değiştirebilirler. Diatom ve mesafede yer değiştirebilirler. Diatom ve

mikroalglerle beslenirler.

Planktonik formlar bentik Planktonik formlar bentik formlar gibi yaygın değil, formlar gibi yaygın değil,

ancak bazıları oldukça ancak bazıları oldukça önemlidir. Örneğin Tropikal önemlidir. Örneğin Tropikal sularda yaygın olarak bulunan sularda yaygın olarak bulunan

Globigerina

Globigerina genusu türlerinin genusu türlerinin kabukları kalkerli çamurların kabukları kalkerli çamurların

önemli bir bölümünü önemli bir bölümünü

oluşturur.

Globigerina sp.

(21)

 Radiolaria üyeleri pseudopodial protozoonlardır ve Radiolaria üyeleri pseudopodial protozoonlardır ve genellikle silisten yapılmış bir istkelete sahiptir.

genellikle silisten yapılmış bir istkelete sahiptir.

Tümü planktonik olup, boyları 0,05-5 mm arasında Tümü planktonik olup, boyları 0,05-5 mm arasında değişir. Bunlar Diatom ve mikrozooplankton değişir. Bunlar Diatom ve mikrozooplankton türleriyle beslenirler. Tropikal sularda bol olarak türleriyle beslenirler. Tropikal sularda bol olarak bulunan Radiolaria üyeleri bölgede radiolarlı dip bulunan Radiolaria üyeleri bölgede radiolarlı dip

çamurunu oluştururlar.

Radiolarianlar Radiolarianlar

(22)

 Tintinnid'ler küçük silli protozoonlardır. Tintinnid'ler küçük silli protozoonlardır.

Kabuk boylan 50 u dan daha küçüktür, Kabuk boylan 50 u dan daha küçüktür, genellikle planktoniktir. Beslenmeleri tam genellikle planktoniktir. Beslenmeleri tam olarak bilinmemekle beraber olarak bilinmemekle beraber mikrofitoplankton türleriyle beslendikleri mikrofitoplankton türleriyle beslendikleri

düşünülmektedir.

Tintinnid Tintinnid sp. sp.

(23)

REGNUM: FUNGİ (MANTARLAR) REGNUM: FUNGİ (MANTARLAR)

 Mantarlar denizel ortamda, karasal ortama göre Mantarlar denizel ortamda, karasal ortama göre çok daha sınırlı dağılım gösteren bir gruptur.

çok daha sınırlı dağılım gösteren bir gruptur.

Bugünkü bilgilere göre 50.000 tür belirlenmiş Bugünkü bilgilere göre 50.000 tür belirlenmiş

olup, bunlardan sadece %1

olup, bunlardan sadece %1' ' i denizel ortamda i denizel ortamda bulunmuştur. Denizel formlar küçük olup 2 mm'lik bulunmuştur. Denizel formlar küçük olup 2 mm'lik

boya sahiptirler.

 Mantarlar kendi içlerinde 3 büyük gruba ayrılırlar. Mantarlar kendi içlerinde 3 büyük gruba ayrılırlar.

Bunlar

Bunlar Küf mantarlarıKüf mantarları, , MayalarMayalar ve Ascomycetes ve Ascomycetes ve Basidiomycetes' i içeren

ve Basidiomycetes' i içeren yüksek mantarlardıryüksek mantarlardır. . Yüksek mantarlardan sadece askomycetler ve Yüksek mantarlardan sadece askomycetler ve

mayalar okyanuslarda yaygın olarak bulunur.

(24)

 Mantarlar denizel ortamın tüm bölgelerinde bulunmakla Mantarlar denizel ortamın tüm bölgelerinde bulunmakla birlikte en iyi sahil bölgelerinden bilinirler. Bununla beraber birlikte en iyi sahil bölgelerinden bilinirler. Bununla beraber büyük formlardan bazılarına derin deniz diplerinde de büyük formlardan bazılarına derin deniz diplerinde de rastlanmıştır. Mantarların çoğu çürükçül olup, organik rastlanmıştır. Mantarların çoğu çürükçül olup, organik madde mineralizasyonunda bakterilere yardım eder. Sulak madde mineralizasyonunda bakterilere yardım eder. Sulak alanlarda ve Mangrove komünitelerinde mantarlar esas alanlarda ve Mangrove komünitelerinde mantarlar esas ayrıştırıcıları oluştururlar. Mantarlar diğer denizel canlılarla ayrıştırıcıları oluştururlar. Mantarlar diğer denizel canlılarla ilişki içindedirler. Bir başka deyişle bazıları algler üzerinde ilişki içindedirler. Bir başka deyişle bazıları algler üzerinde ya da sulak alan bitkileri üzerinde parazit olarak, diğer ya da sulak alan bitkileri üzerinde parazit olarak, diğer bazıları ise alglerle simbiyont olarak yaşarlar. Dolayısıyla bazıları ise alglerle simbiyont olarak yaşarlar. Dolayısıyla

denizel ortamdan bilinen likenleri oluştururlar.

Örneğin: Örneğin:

Verrucaria adrialica,Verrucaria adrialica,

 Verrucaria amphibia, Verrucaria amphibia,

 Caloplaca aurantia.Caloplaca aurantia.

Caloplaca aurantia.

(25)

REGNUM: PLANTAE REGNUM: PLANTAE

9 divisiosu vardır;

 Bryophyta, Bryophyta,

 Lycopodophyta, Lycopodophyta,

 Spherophyta, Spherophyta,

 Filicinophyta, Filicinophyta,

 Cycadophyta, Cycadophyta,

 Ginkgophyta, Ginkgophyta,

 Coniferophyta, Coniferophyta,

 Gnetophyta Gnetophyta

 ve ve Angiospermatophyta Angiospermatophyta

 Bunlardan sadece Bunlardan sadece AngiospermatophytaAngiospermatophyta' nın ' nın denizel ortamda yaşayan temsilcileri vardır.

denizel ortamda yaşayan temsilcileri vardır.

(26)

Divisitio: Angiospermatophyta Divisitio: Angiospermatophyta

 Çiçekli bitkileri içeren bir divisiodur. Çiçekli bitkileri içeren bir divisiodur.

Kısmen ya da tamamen deniz suyu Kısmen ya da tamamen deniz suyu içinde yaşayabilen az sayıda türe içinde yaşayabilen az sayıda türe sahiptir. 250.000 civarında olan sahiptir. 250.000 civarında olan çiçekli bitki türünden sadece 200 çiçekli bitki türünden sadece 200 kadarı denizlerde yaşar. Bunların çoğu kadarı denizlerde yaşar. Bunların çoğu kısmen deniz suyu içinde yaşadığı kısmen deniz suyu içinde yaşadığı halde sadece 50 tür tamamen su halde sadece 50 tür tamamen su içinde yaşar. Sulak alan vejatasyonu içinde yaşar. Sulak alan vejatasyonu 18'den fazla çiçekli bitki familyasına 18'den fazla çiçekli bitki familyasına

ait türlerden oluşur.

(27)

 Dominant türlere örnek olarak Dominant türlere örnek olarak Spartina, Spartina, Juncus

Juncus ve ve SalicorniaSalicornia genusu türleri genusu türleri gösterilebilir.

gösterilebilir.

Spartina sp.

Juncus sp.

Salicornia sp.

(28)

 Mangrove'Mangrove'lar taksonomik olarak ağaçlarla ilişkileri lar taksonomik olarak ağaçlarla ilişkileri olmayan bitkiler olup, tropikal bölgelerin sahil olmayan bitkiler olup, tropikal bölgelerin sahil zonlarında yayılım gösterirler. Mangrove olarak zonlarında yayılım gösterirler. Mangrove olarak bilinen 30 familyaya ait 100 kadar tür vardır.

bilinen 30 familyaya ait 100 kadar tür vardır.

Deniz çayırlarını oluşturan çiçekli bitkiler Deniz çayırlarını oluşturan çiçekli bitkiler tamamen su içinde yaşamaya uymuşlardır, iki tamamen su içinde yaşamaya uymuşlardır, iki çiçekli bitki familyasına ait 40' dan fazla tür deniz çiçekli bitki familyasına ait 40' dan fazla tür deniz

çayırlarını oluşturur.

Mangrove

Mangrove Deniz çayırlarıDeniz çayırları

(29)

 Denizel çiçekli bitkiler az sayıda türle Denizel çiçekli bitkiler az sayıda türle temsil edilmesine rağmen sahil temsil edilmesine rağmen sahil

sularının biyolojisinde önemli bir sularının biyolojisinde önemli bir

etkiye sahiptir. Dolayısıyla pek çok etkiye sahiptir. Dolayısıyla pek çok

denizel hayvanın enerji kaynağını denizel hayvanın enerji kaynağını

oluşturdukları gibi hayvanlar için oluşturdukları gibi hayvanlar için

önemli bitkisel habitatları yaratırlar.

Deniz çayırları Deniz çayırları

(30)

REGNUM: ANIMALE REGNUM: ANIMALE

 Çok hücreli hayvanlardır. Vücutları Çok hücreli hayvanlardır. Vücutları tabaka ya da dokulardan meydana tabaka ya da dokulardan meydana

gelmiştir. 1 milyondan fazla türü gelmiştir. 1 milyondan fazla türü

içeren bu grup 82 filum ile temsil içeren bu grup 82 filum ile temsil

edilmektedir. Filumların genelde edilmektedir. Filumların genelde

tümünün denizlerde az ya da çok tümünün denizlerde az ya da çok

temsilcileri vardır, hatta bunlardan temsilcileri vardır, hatta bunlardan

bazıları tamamen denizeldir.

(31)

Çok hücreli hayvanlar genellikle Omurgalılar Çok hücreli hayvanlar genellikle Omurgalılar

(Vertabrata) ve Omurgasızlar (Invertabrata) (Vertabrata) ve Omurgasızlar (Invertabrata)

olarak 2 alt gruba ayrılırlar.

 Bunlardan omurgasızlar genellikle Aşağı Bunlardan omurgasızlar genellikle Aşağı Hayvanlar, omurgalılar ise Yüksek Hayvanlar, omurgalılar ise Yüksek Hayvanlar olarak adlandırılır. Ancak gelişim Hayvanlar olarak adlandırılır. Ancak gelişim açısından böyle bir adlandırma uygun açısından böyle bir adlandırma uygun değildir. Zira, bazı omurgasızlar bazı değildir. Zira, bazı omurgasızlar bazı omurgalılara göre daha fazla evrimleşmiştir.

omurgalılara göre daha fazla evrimleşmiştir.

Omurgasızlar, omurgalılara göre daha Omurgasızlar, omurgalılara göre daha küçük boyutta olma eğilimindedirler. Bu küçük boyutta olma eğilimindedirler. Bu nedenle büyük hayvanlar omurgalıları, nedenle büyük hayvanlar omurgalıları, küçük hayvanlar ise omurgasızları temsil küçük hayvanlar ise omurgasızları temsil eder. Filumların bazıları sadece birkaç tür eder. Filumların bazıları sadece birkaç tür içerirken, bazıları 1 milyondan fazla türü içerirken, bazıları 1 milyondan fazla türü

içerebilmektedir.

(32)

 Biyologlar Biyologlar çok çok hücreli hücreli ilk ilk hayvanın hayvanın bir bir protozoondan (muhtemelen bir flagellat) protozoondan (muhtemelen bir flagellat) geliştiğine ve dolayısıyla diğer omurgasız geliştiğine ve dolayısıyla diğer omurgasız filumların da bu ilk çok hücreli hayvan grubundan filumların da bu ilk çok hücreli hayvan grubundan

geliştiğine inanırlar.

 Evrimin ilk aşamasında oluşmuş filumlar Aşağı Evrimin ilk aşamasında oluşmuş filumlar Aşağı filumlar, daha sonra gelişenlerde Yüksek Filum filumlar, daha sonra gelişenlerde Yüksek Filum

adını alırlar. Örneğin;

adını alırlar. Örneğin; Porifera ve ParazoaPorifera ve Parazoa Aşağı Aşağı Filum olarak kabul edilmektedir. Zira bunlar diğer Filum olarak kabul edilmektedir. Zira bunlar diğer omurgasız filumlarla çok az evrim yakınlığına omurgasız filumlarla çok az evrim yakınlığına sahiptirler. Dolayısıyla evrim ağacının sahiptirler. Dolayısıyla evrim ağacının diğerlerinden ayrılan ilk kolunu oluştururlar. Evrim diğerlerinden ayrılan ilk kolunu oluştururlar. Evrim

ağacından çıkan ikinci dalı ise

ağacından çıkan ikinci dalı ise Radial simetrili Radial simetrili hayvanlar

hayvanlar (Radiata) dan (Radiata) dan Ctenophora ve CnidariaCtenophora ve Cnidaria oluşturur.

oluşturur.

(33)

Porifera

Porifera ParazoaParazoa

Ctenophora

Ctenophora CnidariaCnidaria

(34)

 Evrim Evrim ağacında ağacında radial radial simetrili simetrili hayvanlardan sonra Bilateral simetrili hayvanlardan sonra Bilateral simetrili hayvanları içeren filumlar başlar.

hayvanları içeren filumlar başlar.

Bunlardan, aşağı bilateral simetrili olanlar Bunlardan, aşağı bilateral simetrili olanlar sert bir yapıya sahiptir ve vücut boşlukları sert bir yapıya sahiptir ve vücut boşlukları ya çok az yada hiç yoktur. Bu nedenle ya çok az yada hiç yoktur. Bu nedenle

Acoelomata

Acoelomata ve ve PseudocoelomataPseudocoelomata olarak iki olarak iki yeni dal oluştururlar.

yeni dal oluştururlar.

(35)

 Diğer hayvan filumları ise gerçek vücut boşluğu Diğer hayvan filumları ise gerçek vücut boşluğu içerdiğinden

içerdiğinden CoelomataCoelomata olarak büyük bir dalı olarak büyük bir dalı oluştururlar. Bu grupta embriyonik olarak gelişen oluştururlar. Bu grupta embriyonik olarak gelişen ilk açıklığın ağzı oluşturup oluşturmamasına göre ilk açıklığın ağzı oluşturup oluşturmamasına göre

Proterostomia ve Deuterostomia

Proterostomia ve Deuterostomia olarak iki gruba olarak iki gruba ayrılırlar.

ayrılırlar.

 Bunlardan Proterostomlarda gelişen ilk embriyonik Bunlardan Proterostomlarda gelişen ilk embriyonik açıklık ağzı oluşturmasına rağmen açıklık ağzı oluşturmasına rağmen Deuterostomlarda ağız açıklığına katılmaz.

Deuterostomlarda ağız açıklığına katılmaz.

Animale aleminin denizlerdeki filumları evrim Animale aleminin denizlerdeki filumları evrim sırasına göre örnekleriyle açıklanmaya sırasına göre örnekleriyle açıklanmaya

çalışılacaktır.

(36)

PHYLUM: PORİFERA PHYLUM: PORİFERA

 Süngerler Metazoa' nın en ilkel grubunu Süngerler Metazoa' nın en ilkel grubunu oluştururlar. Vücut genellikle belli bir şekle sahip oluştururlar. Vücut genellikle belli bir şekle sahip değildir. Tüp, torba, vazo, kadeh vs. şeklinde değildir. Tüp, torba, vazo, kadeh vs. şeklinde olabilir. Ayrıca vücutlarında kas, sinir, duyu olabilir. Ayrıca vücutlarında kas, sinir, duyu hücrelerinin bulunmaması, sindirimin intercelluler hücrelerinin bulunmaması, sindirimin intercelluler (hücre içi) olması ve gelişim sırasında iç ve dış (hücre içi) olması ve gelişim sırasında iç ve dış tabakaların yer değiştirmeleri bunların tabakaların yer değiştirmeleri bunların

primitifliğinin delillerdir.

(37)

 Süngerlerin Süngerlerin vücudu vücudu gastral (iç tabaka) ve gastral (iç tabaka) ve dermal tabaka (dış dermal tabaka (dış tabaka) olmak üzere iki tabaka) olmak üzere iki tabakadan oluşmuştur.

tabakadan oluşmuştur.

Bunlardan gastral Bunlardan gastral

tabaka

tabaka 'Koanosit''Koanosit' adı adı verilen yakalı ve kamçılı verilen yakalı ve kamçılı hücrelerden meydana hücrelerden meydana gelmiştir. Vücudun dış gelmiştir. Vücudun dış yüzeyi suyun içeriye yüzeyi suyun içeriye girmesine yarıyan girmesine yarıyan

deliklerle

deliklerle (Ostium)(Ostium) doludur. İçeriye alınan doludur. İçeriye alınan su süngerlerin üst su süngerlerin üst kısmında bulunan kısmında bulunan

Oskulum

Oskulum adı verilen adı verilen delikten dışarı atılır.

delikten dışarı atılır.

(38)

Süngerler vücut yapılarına göre

Süngerler vücut yapılarına göre Askon, SikonAskon, Sikon ve ve Lökon

Lökon tiplerine ayrılırlar. tiplerine ayrılırlar.

 En basiti askon tipi olup, radier simetrili içi boş bir En basiti askon tipi olup, radier simetrili içi boş bir vazo şeklindedir.

vazo şeklindedir.

 Sikon tipi de askona benzer ancak bunun cidarı Sikon tipi de askona benzer ancak bunun cidarı düz olmayıp kıvrımlıdır.

düz olmayıp kıvrımlıdır.

 Süngerlerin çoğu Lökon tipine dahil olup çok Süngerlerin çoğu Lökon tipine dahil olup çok kalınlaşmış dermal tabakalarında yumurta kalınlaşmış dermal tabakalarında yumurta

biçiminde gastral odacıklar bulunur.

 Süngerler, pek az istisna ile iç iskelet içerirler. Bu Süngerler, pek az istisna ile iç iskelet içerirler. Bu iskelet süngerin teşhisinde çok önemlidir.

iskelet süngerin teşhisinde çok önemlidir. SpikülSpikül adı verilen bu iskeletin eksen ve ışın sayısına adı verilen bu iskeletin eksen ve ışın sayısına

göre,

göre, Monoakson, Triakson Monoakson, Triakson ve ve PoliaksonPoliakson tipleri tipleri vardır.

vardır.

(39)

 Süngerler eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalabilirler. Süngerler eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalabilirler.

Eşeysiz çoğalma bilhassa tomurcuklanma ile olur.

Besinlerini mikroskobik organizmalar oluşturur. Bunlar Besinlerini mikroskobik organizmalar oluşturur. Bunlar

kamçılı

kamçılı koanosit koanosit hücrelerinin kamçılarının hareketleri hücrelerinin kamçılarının hareketleri sayesinde su porlardan içeriye alınır ve suyun içindeki sayesinde su porlardan içeriye alınır ve suyun içindeki

organizmalar filtre edildikten sonra oskulumdan organizmalar filtre edildikten sonra oskulumdan

dışarıya atılır.

 Büyüklükleri 1 mm den 1 m' ye kadar olabilir. Büyüklükleri 1 mm den 1 m' ye kadar olabilir.

 Renkleri çok değişken olup, çoğunlukla beyaz, sarı, Renkleri çok değişken olup, çoğunlukla beyaz, sarı, kavuniçi, kırmızı, yeşil, siyah ve menekşe renginde kavuniçi, kırmızı, yeşil, siyah ve menekşe renginde

görülürler.

 Süngerler spikül içerdiklerinden ve kötü Süngerler spikül içerdiklerinden ve kötü

koktuklarından diğer organizmalar tarafından besin koktuklarından diğer organizmalar tarafından besin

olarak alınmazlar. Bununla beraber çabuk gelişen olarak alınmazlar. Bununla beraber çabuk gelişen

algler ve

algler ve Hydroid polipler bunların düşmanlarıdırlar. Hydroid polipler bunların düşmanlarıdırlar.

(40)

 Bünyeleri delikli olmasından dolayı içlerinde Bünyeleri delikli olmasından dolayı içlerinde genellikle pek çok Polychaet ve Crustacea genellikle pek çok Polychaet ve Crustacea türlerine rastlanır. Koloni ya da soliter halde türlerine rastlanır. Koloni ya da soliter halde kendilerini bir yere tespit ederek yaşarlar.Hiçbir kendilerini bir yere tespit ederek yaşarlar.Hiçbir zaman yer değiştirmezler. Yalnız bazı süngerler zaman yer değiştirmezler. Yalnız bazı süngerler

diğer hayvanlar üzerinde epizoon

diğer hayvanlar üzerinde epizoon (Pagurus (Pagurus sp. sp.

gibi yengeçlerde) olarak bulunurlar ve bu gibi yengeçlerde) olarak bulunurlar ve bu

hayvanın hareketi sayesinde yer değiştirebilirler.

Pagurus Pagurus spsp

(41)

PHYLUM: CNİADARİA PHYLUM: CNİADARİA

 Serbest ya da sesil olarak Serbest ya da sesil olarak bulunan basit radier simetrili bulunan basit radier simetrili

Metazoon'lardır. Vücut Metazoon'lardır. Vücut ektoderm ve endoderm ektoderm ve endoderm

olarak iki tabakadan olarak iki tabakadan

oluşmuştur, yani diploblastik oluşmuştur, yani diploblastik

canlılardır. Bu iki tabaka canlılardır. Bu iki tabaka arasında jelatinimsi, ya da arasında jelatinimsi, ya da bazen mezenşim şeklinde bazen mezenşim şeklinde hücreli

hücreli mezoplea mezoplea adı verilen adı verilen bir tabaka bulunur. Vücutta bir tabaka bulunur. Vücutta gastrosol denen bir boşluk ve gastrosol denen bir boşluk ve

tek delik vardır. Sindirimleri tek delik vardır. Sindirimleri kısmen intracellulardır. Sinir kısmen intracellulardır. Sinir

sistemleri ağ (diffüz) sistemleri ağ (diffüz) şeklindedir. Hemen hepsi şeklindedir. Hemen hepsi

karnivordur. Seksüel ve karnivordur. Seksüel ve

aseksüel çoğalırlar.

Genellikle tek şekilli olan Genellikle tek şekilli olan

larvalarına

larvalarına Planula Planula adı adı verilir.

verilir.

(42)

 Cnidaria'nın bir kısmı sesil (polip) olarak bentik Cnidaria'nın bir kısmı sesil (polip) olarak bentik bölgede, bir kısmı ise serbest (medüz) olarak bölgede, bir kısmı ise serbest (medüz) olarak denizlerin pelajik bölgelerinde bulunur. Cnidaria denizlerin pelajik bölgelerinde bulunur. Cnidaria

üyelerinin en önemli özelliği

üyelerinin en önemli özelliği 'Knid' 'Knid' adı verilen ve adı verilen ve yakıcı bir maddeyi içeren hücrelerin bulunmasıdır, yakıcı bir maddeyi içeren hücrelerin bulunmasıdır, ki bundan dolayı filuma Cnidaria adı verilmiştir.

ki bundan dolayı filuma Cnidaria adı verilmiştir.

Knid içeren bu hücrelere

Knid içeren bu hücrelere knidoblast knidoblast adı verilir. adı verilir.

Knidlilerde seksüel ve aseksüel üreme görülür.

Polip ve medüz dölü alternatif olarak oluşur. Böyle Polip ve medüz dölü alternatif olarak oluşur. Böyle bir alternatif içinde polipler eşeysiz üreme ile bir alternatif içinde polipler eşeysiz üreme ile medüzleri ve medüzler de eşeyli üreyerek Planula medüzleri ve medüzler de eşeyli üreyerek Planula larvasını ve bu larvanın bir müddet sonra kendisini larvasını ve bu larvanın bir müddet sonra kendisini bir yere tespit ederek gelişmesiyle polip oluşur.

bir yere tespit ederek gelişmesiyle polip oluşur.

Knidlilerde böyle eşeysiz üremeyi eşeyli üremenin Knidlilerde böyle eşeysiz üremeyi eşeyli üremenin

takip etmesine

takip etmesine MetagenezMetagenez adı verilir.adı verilir.

(43)

 Cnidaria Cnidaria fılumu fılumu Hydrozoa, Hydrozoa, Scyphozoa Scyphozoa ve ve Anthozoa olmak üzere üç klassis altında incelenir.

Anthozoa olmak üzere üç klassis altında incelenir.

 Denizanaları Denizanaları Cnidaria Cnidaria filumunun üyeleridir. filumunun üyeleridir.

Sınıf :Scyphozoa (Gerçek denizanaları) Bu sınıfında 5 ordosu bulunur:

Ordo:Coronatae

Afolla parva Periphylla

periphylla

(44)

Ordo: Cubomedusae Ordo: Cubomedusae

Mnemiopsis sp.

Chiropsalmus zygonema Carybdea sivickisi

(45)

Ordo: Rhizostomeae Ordo: Rhizostomeae

Stomolophus meleagris Rhizostoma octopus

(46)

 Mnemiopsis, yine gemilerle Karadeniz'e gelen Mnemiopsis, yine gemilerle Karadeniz'e gelen 'Beroe' adıyla bilinen başka bir denizanası 'Beroe' adıyla bilinen başka bir denizanası tarafından yenilmektedir. Beroelar'ın sayısında tarafından yenilmektedir. Beroelar'ın sayısında 1997'de artış gözlenmesiyle Karadeniz'de 1997'de artış gözlenmesiyle Karadeniz'de mnemiopsis türü azalmıştır. Ayrıca, 1993'ten mnemiopsis türü azalmıştır. Ayrıca, 1993'ten sonra deniz suyu sıcaklığı ortalamanın altında sonra deniz suyu sıcaklığı ortalamanın altında kalmıştır Mnemiopsis bundan olumsuz kalmıştır Mnemiopsis bundan olumsuz etkilenmiştir. Ekosistem de bu türe adapte etkilenmiştir. Ekosistem de bu türe adapte

olmuştur.

Beroe sp.

(47)

PHYLUM: CTENOPHORA PHYLUM: CTENOPHORA

 Serbest yüzen ve soliter halinde yaşayan Coelenteratlardır. Serbest yüzen ve soliter halinde yaşayan Coelenteratlardır.

Hareketlerini taraklı siller yardımıyla yaparlar. Ne medüz ne Hareketlerini taraklı siller yardımıyla yaparlar. Ne medüz ne de polip tipi vardır. Yakıcı tentakülleri de yoktur. Renkli ya da de polip tipi vardır. Yakıcı tentakülleri de yoktur. Renkli ya da şeffaf olur. Şekilleri oval, armut, ceviz, sferik ya da şeritimsi şeffaf olur. Şekilleri oval, armut, ceviz, sferik ya da şeritimsi

olabilir.

 Çoğu fotosentez olayını gerçekleştirebilir, hermafrodit Çoğu fotosentez olayını gerçekleştirebilir, hermafrodit hayvanlardır ve döl değişimi görülmez. Pelajikte yaşarlar.

hayvanlardır ve döl değişimi görülmez. Pelajikte yaşarlar.

Çoğu predatör olup, küçük boylu planktonla ve hatta balık Çoğu predatör olup, küçük boylu planktonla ve hatta balık yumurtası ve genç larvaları ile beslenirler. Tentakülata ve yumurtası ve genç larvaları ile beslenirler. Tentakülata ve

Nuda olmak üzere 2 sınıfları vardır.

(48)

PHYLUM: PLATYHELMINTHES PHYLUM: PLATYHELMINTHES

 Çoğu Çoğu yaprak yaprak şeklinde şeklinde yassılaşmış yassılaşmış olan olan triploblastik hayvanlardır. Segmentsiz ve bilateral triploblastik hayvanlardır. Segmentsiz ve bilateral simetrilidirler. Vücut dorso-ventral olarak simetrilidirler. Vücut dorso-ventral olarak yassılaşmıştır, anüs, sölom ve dolaşım sistemleri yassılaşmıştır, anüs, sölom ve dolaşım sistemleri yoktur. Serbest ya da parazitik olarak yaşarlar.

yoktur. Serbest ya da parazitik olarak yaşarlar.

Çoğu hermafrodittir. Rejenerasyon yetenekleri Çoğu hermafrodittir. Rejenerasyon yetenekleri

yüksektir.

(49)

Turbellaria, TrematodesTurbellaria, Trematodes ve ve CestodesCestodes olmak olmak üzere, 3 sınıfı içeren bu filum denizlerde sadece üzere, 3 sınıfı içeren bu filum denizlerde sadece Turbellaria sınıfı ile temsil edilmektedir. Bunlar Turbellaria sınıfı ile temsil edilmektedir. Bunlar yaprak, şerit ya da yumurta şeklinde olan ve yaprak, şerit ya da yumurta şeklinde olan ve serbest yaşayan platyhelmintlerdir.

serbest yaşayan platyhelmintlerdir.

(50)

PHYLUM: NEMERTEA PHYLUM: NEMERTEA

 Uzun yuvarlak vücutlu, Uzun yuvarlak vücutlu, segmentsiz kurtlardır.

segmentsiz kurtlardır.

Vücutları bez ve sillerle Vücutları bez ve sillerle

örülüdür. Bilateral örülüdür. Bilateral simetrilidirler. Vücut simetrilidirler. Vücut boşluğu bulunmaz.

boşluğu bulunmaz.

Probosisleri vardır. Sindirim Probosisleri vardır. Sindirim

sisteminde ağız ve anüs sisteminde ağız ve anüs mevcuttur, dolaşım sistemi mevcuttur, dolaşım sistemi sadece kandan oluşmuştur.

sadece kandan oluşmuştur.

Boyları 1 mm olabileceği Boyları 1 mm olabileceği gibi metrelerce olanları da gibi metrelerce olanları da

vardır. Predator vardır. Predator

hayvanlardır. Besinlerini hayvanlardır. Besinlerini küçük canlılar ve bazen de küçük canlılar ve bazen de organik detritus üzerinden organik detritus üzerinden sağlarlar. Parazit olanlar da sağlarlar. Parazit olanlar da

vardır.

(51)

 Genellikle ayrı eşeyli, az bir Genellikle ayrı eşeyli, az bir kısmı hermafrodittir.

kısmı hermafrodittir.

Rejenerasyon yetenekleri yoktur.

Çoğu denizlerde az bir kısmı da Çoğu denizlerde az bir kısmı da tatlı sularda yaşar. Tropikal ve tatlı sularda yaşar. Tropikal ve ılıman denizlerin sahil ılıman denizlerin sahil bölgelerinden derinlere kadar bölgelerinden derinlere kadar geniş bir yayılım gösterirler.

geniş bir yayılım gösterirler.

(52)

PHYLUM: ANNELIDA PHYLUM: ANNELIDA

 Uzun vücutlu ve homonom Uzun vücutlu ve homonom metamerli kurtlardır. Vücudun metamerli kurtlardır. Vücudun

ortasında hakiki bir besin ortasında hakiki bir besin kanalı ve sölomları vardır.

kanalı ve sölomları vardır.

Dolaşım sistemleri kapalıdır.

Boşaltım organları Boşaltım organları

nefrdiumlardır. Merkezi sinir nefrdiumlardır. Merkezi sinir

sistemleri bir çift preoral sistemleri bir çift preoral gangliondan ibarettir. İlk iki gangliondan ibarettir. İlk iki vücut segmenti beyni, duyu vücut segmenti beyni, duyu organlarını ve ağzı içerir. Anüs organlarını ve ağzı içerir. Anüs

mevcut olup, son segmentte mevcut olup, son segmentte bulunur. Derileri yapışkan olan bulunur. Derileri yapışkan olan

bu filumun bütün sınıflarının bu filumun bütün sınıflarının denizlerde yaşayan temsilcileri denizlerde yaşayan temsilcileri

olmakla beraber, en zengin olmakla beraber, en zengin olan Polychaeta sınıfı denizlere olan Polychaeta sınıfı denizlere

özgü karakteristik bir formu özgü karakteristik bir formu

oluşturur.

(53)

Denizel annelidler Denizel annelidler

(54)

Class :

Class : EchiuraEchiura

 Silindir Silindir ya ya da da yumurta yumurta şeklinde şeklinde annelidlerdir. Protostomiumları karın annelidlerdir. Protostomiumları karın tarafında olup, bir hortum şeklini almıştır, tarafında olup, bir hortum şeklini almıştır, fakat retraktil değildir. Sölomları iyi fakat retraktil değildir. Sölomları iyi gelişmiştir. Anüs vücudun sonunda bulunur.

gelişmiştir. Anüs vücudun sonunda bulunur.

Ayrı eşeylidirler, besin olarak organik Ayrı eşeylidirler, besin olarak organik maddeleri ve küçük canlıları alırlar. Bütün maddeleri ve küçük canlıları alırlar. Bütün

okyanuslarda rastlanır.

(55)

 En çok tanınan türü En çok tanınan türü Benollia viridis' tir. Dişilerde vücut 7 cm Benollia viridis' tir. Dişilerde vücut 7 cm kadar uzunlukta olup papillarla örtülüdür. Renkleri yeşil ya da kadar uzunlukta olup papillarla örtülüdür. Renkleri yeşil ya da mavimsi yeşildir. Probosisleri 50-150 cm kadardır. Erkekleri mavimsi yeşildir. Probosisleri 50-150 cm kadardır. Erkekleri çok küçük olup 1-2 mm kadardır. Bunlar dişilerin hortumları çok küçük olup 1-2 mm kadardır. Bunlar dişilerin hortumları

içerisinde parazitik olarak yaşarlar.

(56)

Benollia viridis Benollia viridis